Co to jest niedoczynność tarczycy?

W przypadku niedoczynności tarczycy (hipotyreozy) tarczyca (gruczoł tarczowy) wytwarza za mało hormonów, co prowadzi do obniżenia aktywności przemiany materii. 

Metabolizm organizmu jest złożonym układem, którego regulacja opiera się m.in. na precyzyjnie skoordynowanej współpracy pomiędzy częściami podwzgórza (hypothalamus), przysadki mózgowej (hypophysis) i tarczycy (glandula thyreoidea). Tarczyca zlokalizowana poniżej krtani w przedniej części szyi jest stymulowana do produkcji hormonów przez przysadkę mózgową za pośrednictwem hormonu tyreotropowego (TSH). Wydziela hormony tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę (T3), które przyspieszają metabolizm.

System hormonalny podlega ścisłej kontroli: Jeśli poziom hormonów tarczycy T3 i T4 we krwi jest zbyt niski, uwalnia się więcej TSH i tarczyca jest stymulowana do produkcji większej ilości hormonów. I odwrotnie: wysoki poziom T3 i T4 powoduje zmniejszenie produkcji TSH.

Na rysunku przedstawiona jest lokalizacja tarczycy: bezpośrednio pod skórą, z przodu szyi, przed tchawicą.

W niedoczynności tarczycy (hipotyreozie) metabolizm wszystkich komórek i narządów organizmu jest spowolniony. Z tego powodu mogą wystąpić różne objawy. Do klasycznych należą zmęczenie, apatia, wrażliwość na zimno, zaparcia, sucha skóra, wypadanie włosów, zwiększone zapotrzebowanie na sen, zaburzenia miesiączkowania i przyrost masy ciała w wyniku zatrzymania wody w organizmie. Badania krwi wykazują niski poziom FT4 i podwyższony poziom TSH.

Co to jest subkliniczna niedoczynność tarczycy?

Subkliniczny oznacza, że ani pacjent, ani lekarze nie zauważają typowych objawów niedoczynności tarczycy. Jednak badanie krwi wykazuje podwyższony poziom TSH (powyżej 4 mU/l), więc tarczyca musi być dodatkowo stymulowana do produkcji większej ilości hormonów. Poziom tyroksyny mieści się przy tym w granicach normy.

U niektórych pacjentów występują łagodne objawy obniżonej aktywności metabolicznej.

Subkliniczna niedoczynność tarczycy jest stosunkowo powszechna, występuje u około 3–10% populacji, przy czym częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Częściej chorują też osoby starsze.

Przyczyny

Często

• Choroba Hashimoto: Najczęstszą przyczynę niedoczynności tarczycy stanowi zapalenie gruczołu tarczowego zwane chorobą Hashimoto. W tym przypadku własny układ odpornościowy organizmu atakuje tkankę tarczycy i niszczy ją. Poziom TSH stopniowo wzrasta, a produkcja hormonów przez uszkodzoną tarczycę maleje. U niektórych pacjentów początkowo występuje subkliniczna niedoczynność tarczycy. Sugestię, że mamy do czynienia z chorobą Hashimoto, stanowi wykrycie we krwi przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO).
• Niedostateczna terapia istniejącej niedoczynności tarczycy może objawiać się podwyższonym poziomem TSH.
• Niedobór jodu: Niedobór jodu może prowadzić do powiększenia tarczycy (wole) i zmniejszenia produkcji hormonów. 
• Podostre zapalenie tarczycy: Zapalenie tarczycy może w swoim przebiegu doprowadzić do przejściowej niedoczynności tarczycy.
• Po ciężkiej chorobie można niekiedy zaobserwować podwyższony poziom TSH, który z czasem normalizuje się samoistnie.

Rzadko

• leczenie jodem radioaktywnym
• naświetlanie okolicy szyi
• działania niepożądane niektórych leków (np. leki przeciwtarczycowe, lit, amiodaron)
• zaburzenia czynności podwzgórza i przysadki mózgowej.

Diagnostyka

Pacjenci mogą wykazywać niejasne objawy zmniejszonej aktywności metabolicznej (np. zmęczenie, nastrój depresyjny), typowe objawy niedoczynności tarczycy zwykle nie występują.

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie badań krwi. W subklinicznej niedoczynności tarczycy poziom TSH jest podwyższony (powyżej 4 mU/l), ale poziom tyroksyny mieści się w granicach normy. Jeśli poziom TSH jest tylko nieznacznie podwyższony (poniżej 10 mU/l), zaleca się najpierw powtórzenie pomiaru. Dodatkowo można oznaczyć poziom przeciwciał anty-TPO we krwi, które wskazują na obecność choroby Hashimoto.

Leczenie

Niedoczynność tarczycy, która charakteryzuje się typowymi objawami i obniżonym poziomem FT4, leczy się lewotyroksyną. W przypadku utajonej niedoczynności tarczycy decyzja o leczeniu hormonalnym powinna być podejmowana indywidualnie. Pacjenci bez objawów z jedynie nieznacznie podwyższonym poziomem TSH (poniżej 10 mU/l) nie powinni otrzymywać hormonów tarczycy. Terapia jest zalecana, jeśli wartość TSH w kilku pomiarach przekracza 10 mU/l lub jeśli życzy sobie tego pacjent po omówieniu zalet i wad leczenia. Zaleca się jednak ostrożność w przypadku występowania chorób serca.

Jednym z argumentów przemawiających za leczeniem jest:

• Objawy ulegają złagodzeniu. Mogą one być tak subtelne, że osoba dotknięta chorobą początkowo nie zauważa dolegliwości, ale po rozpoczęciu terapii czuje się lepiej.
• Pscjent/ka chce mieć dzieci. W cąży szczególnie ważna jest dobra kontrola czynności tarczycy, aby zapobiec powikłaniom.
• Można zapobiec chorobom układu krążenia.

Przeciwko leczeniu przemawia:

• Wiele osób nie odnosi korzyści z leczenia.
• Mogą wystąpić działania niepożądane leczenia, takie jak tachykardia (zbyt szybkie bicie serca) oraz zwiększone ryzyko złamań kości u osób starszych.

Jeśli masz subkliniczną postać niedoczynności tarczycy, omów ze swoim lekarzem rodzinnym najlepszy dla Ciebie sposób postępowania.

Jakie skutki może mieć subkliniczna niedoczynność tarczycy?

Subkliniczna niedoczynność tarczycy może stanowić wstępne lub wczesne stadium klinicznej niedoczynności tarczycy. Do 5% pacjentów z nieznacznie podwyższonym poziomem TSH bez specyficznych objawów rozwija objawy w ciągu kolejnego roku. U innych osób jednak poziom TSH z biegiem czasu ponownie się normalizuje. Dlatego często wartość ta jest ponownie sprawdzana po 6-12 miesiącach.

Pacjenci z subkliniczną niedoczynnością tarczycy nie mają skróconej średniej długości życia nawet bez leczenia. Jakość życia w większości przypadków również nie ulega pogorszeniu. Wraz ze wzrostem poziomu TSH wzrasta jednak ryzyko wystąpienia chorób serca.

Dodatkowe informacje

• Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
• Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
• Zapalenie tarczycy
• Depresja
• Choroby autoimmunologiczne
• Subkliniczna niedoczynność tarczycy – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy