Co to jest alergia?

Alergia to nadwrażliwość układu odpornościowego na pewne substancje, z którymi organizm styka się np. poprzez powietrze lub pokarm. Te, które u zdrowych ludzi nie powodują żadnych problemów zdrowotnych, nazywane są alergenami. Wejście danej osoby w kontakt z alergenem prowadzi do reakcji immunologicznej i uwolnienia różnych substancji przekaźnikowych, takich jak np. histamina.

Epidemiologia

Szacuje się, że około jedna trzecia populacji Europy jest dotknięta chorobami na tle alergicznym. Częstość występowania alergii w krajach zachodnich w ostatnich dziesięcioleciach systematycznie wzrasta. Przyczyna tego wzrostu nie została jeszcze ostatecznie wyjaśniona. Istnieją jednak liczne hipotezy, które upatrują możliwych przyczyn w środkach higieny i zmienionym stylu życia w krajach uprzemysłowionych. 

Przyczyny

Przyczyny alergii na substancje, które u zdrowych ludzi nie powodują żadnych dolegliwości, nie zostały ostatecznie wyjaśnione. Jednym z udowodnionych czynników rozwoju alergii jest predyspozycja dziedziczna. Jeśli jedno lub oboje rodziców ma alergię, ryzyko jej wystąpienia u dziecka jest znacznie większe. Niemniej jednak, alergie występują również wtedy, gdy nie było wcześniejszych przypadków w rodzinie. Inne czynniki to dym tytoniowy, zaburzona bariera hydrolipidowa skóry, stres i kontakt ze szkodliwymi substancjami występującymi w pracy.

Z kolei mechanizm reakcji alergicznej jest dość dobrze poznany. Pierwszy kontakt z substancją (alergenem) powoduje uczulenie układu odpornościowego. Powstają przeciwciała, które po ponownym kontakcie z alergenem uruchamiają nadmierną odpowiedź immunologiczną, czyli reakcję alergiczną. W zależności od rodzaju i przebiegu czasowego wyróżnia się różne typy reakcji alergicznej. Najczęściej występuje reakcja typu natychmiastowego (alergia IgE-zależna), w przypadku której objawy ujawniają się zwykle w ciągu kilku minut od kontaktu z alergenem.

Klasyfikacja

Alergia IgE-zależna

Przykładami zależnej od IgE reakcji alergicznej typu natychmiastowego (alergia typu I) są alergia na pyłki, alergia na ukąszenia owadów oraz większość alergii pokarmowych. Również katar sienny oraz reakcje anafilaktyczne.

Pierwszy kontakt organizmu z alergenem nie powoduje reakcji alergicznej. Odpowiednia substancja wchodzi w kontakt z układem odpornościowym i ostatecznie aktywuje limfocyty B, która następnie wytwarza przeciwciała IgE. Przeciwciała IgE wędrują z krwią do tzw. komórek tucznych, które znajdują się w tkankach. Przeciwciało IgE wiąże się z komórką tuczną. Ten stan określa się jako uczulenie.

Natomiast ponowny kontakt z alergenem powoduje reakcję alergiczną, ponieważ obecne są już specyficzne przeciwciała IgE, które związały się z komórkami tucznymi w tkance. Jeśli alergen zwiąże się z przeciwciałami IgE, dochodzi do degranulacji mastocytów, czyli uwolnienia przez nie z wnętrza komórek pewnych substancji przekaźnikowych. Bardzo ważnym przedstawicielem tych substancji przekaźnikowych jest histamina, której działanie blokuje się lekami przeciwhistaminowymi. Substancje przekaźnikowe powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększoną przepuszczalność ścian naczyń włosowatych z wyciekiem płynu do tkanki, zwężenie dróg oddechowych lub zapalenie tkanki. Wyciek płynu do tkanek powoduje obrzęk. W zdecydowanej większości przypadków reakcja alergiczna występuje jednak miejscowo, czyli w miejscu kontaktu z substancją wywołującą.

Alergie IgE-niezależne

Istnieją trzy inne rodzaje reakcji alergicznych, które nie są zależne od przeciwciał IgE. Częstym przykładem takiej alergii jest alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, które polega na reakcji typu opóźnionego (typ IV). Przy pierwszym kontakcie z alergenem, np. z zegarkiem zawierającym nikiel, reakcja nie wystąpi. U alergików limfocyty T pamięci są wytwarzane przez układ odpornościowy po kontakcie z substancją uczulającą. Przy kolejnym kontakcie dochodzi do aktywacji limfocytów T i powstania miejscowego zapalenia, zwykle po 12–48 godzinach.

Atopia

O atopii mówi się wtedy, gdy istnieje dziedziczna skłonność do nadprodukcji przeciwciał związanych z alergią, a tym samym do reakcji alergicznych typu natychmiastowego. Dzieci dotknięte chorobą częściej cierpią na choroby atopowe, takie jak atopowe zapalenie skóry (neurodermia), astma oskrzelowa oraz alergiczne zapalenie spojówek. Ponadto duża część osób dotkniętych chorobą cierpi na alergie pokarmowe.

Dodatkowe informacje

Alergie

• Alergia
• Alergia na pyłki
• Alergia pokarmowa
• Alergia na lateks
• Alergia na ukąszenia owadów
• Alergie krzyżowe
• Alergia jako choroba układowa – informacje dla personelu medycznego
• Alergia na ukąszenia owadów – informacje dla personelu medycznego
• Alergia i nietolerancja pokarmowa – informacje dla personelu medycznego

Specyficzne choroby alergiczne

• Astma oskrzelowa
• Astma u dzieci
• Alergia kontaktowa (wyprysk kontaktowy)
• Katar sienny (alergiczny nieżyt nosa)
• Alergiczne zapalenie spojówek (conjunctivitis)
• Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych
• Wyprysk atopowy (neurodermit)
• Astma oskrzelowa – informacje dla personelu medycznego
• Alergiczny nieżyt nosa– informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Lek. Kalina van der Bend (recenzent)
• Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski