Co to jest utykanie?
Utykanie zmniejsza obciążenie nogi poprzez skrócenie czasu trwania obciążenia i wydłużenie czasu trwania ruchu nogi do przodu. Utykanie najczęściej spowodowane jest bólem, który pojawił się w stosunkowo krótkim czasie. Ból nie jest jednak jedyną możliwą przyczyną utykania. Osłabienie mięśni lub deformacja kości mogą również powodować zaburzenia chodu.
Utykanie u dzieci
Rozwój prawidłowego i stabilnego chodu następuje dopiero po ukończeniu 7 roku życia. W zdecydowanej większości przypadków utykanie u dzieci ma tymczasową i niegroźną przyczynę. Czasami jednak utykanie dziecka może być związane z chorobą, która wymaga szybkiego leczenia. Utykanie może być spowodowane przez różne części ciała: Momożliwe miejsca pochodzenia to plecy, miednica, biodro, kolano i inne stawy nóg, a także mięśnie. Możliwe przyczyny to urazy, infekcje, stany zapalne, wady wrodzone, uszkodzenia nerwów i mięśni, guzy i zaburzenia rozwojowe. W poszczególnych przypadkach poszukiwanie przyczyny jest często trudne. Dotyczy to zwłaszcza przyczyn, które wpływają na staw biodrowy, ale powodują ból w udach i kolanach.
Bóle wzrostowe występują przede wszystkim nocą w obu nogach. Nie powodują utykania i nie wpływają na stawy.
Ważne przyczyny utykania u dzieci
Niektóre z wymienionych poniżej schorzeń wymagają szybkiego leczenia. Dlatego też, jeśli dziecko kuleje z niewyjaśnionego powodu, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.
Grupa wiekowa 0–3 lata
- Złamanie podudzia
- Często występuje u maluchów, które zaczęły już chodzić, ale nadal chwieją się na nogach.
- Jeśli dziecko upadnie lub nastąpi skręcenie podudzia, może dojść do złamania dolnej części kości piszczelowej.
- Wkrótce po takim zdarzeniu dziecko zaczyna utykać lub przestaje stąpać chorą nogą.
- Dysplazja stawów biodrowych
- Dysplazja stawów biodrowych jest zwykle diagnozowana podczas badań przesiewowych u noworodków i dlatego jest stosunkowo rzadka po przekroczeniu tego wieku.
- Objawy to opóźniony rozwój nauki chodzenia, bezbolesne utykanie i zapadanie się biodra po zdrowej stronie.
- Różnica w długości nóg
- Różnica w długości nóg jest stosunkowo częstą wadą rozwojową.
- Może być spowodowana rzeczywistą różnicą w długości nóg lub nieprawidłowym ustawieniem miednicy lub kręgosłupa.
Grupa wiekowa 3–10 lat
- Zapalenie stawu biodrowego (
surowicze zapalenie stawu biodrowego,przemijające zapalenie stawu biodrowego)- Choroba występuje stosunkowo często i ustępuje w ciągu
- W tym przypadku infekcja wirusowa w organizmie powoduje przejściowe zapalenie stawu biodrowego.
- Dziecko często z dnia na dzień zaczyna kuleć i skarży się na ból jednej nogi. Biodro jest zwykle ruchome, ale bardziej sztywne niż po stronie zdrowej.
- Stan ogólny jest dobry, może wystąpić lekka gorączka.
- Choroba występuje stosunkowo często i ustępuje w ciągu
- Choroba Perthesa
- Choroba występuje przede wszystkim u chłopców w wieku 5-10 lat.
- W wyniku przejściowych zaburzeń krążenia dochodzi do obumierania tkanki kostnej i deformacji głowy kości udowej. W starszym wieku choroba może prowadzić do zwiększonego zużycia stawów (artrozy).
- Objawy obejmują utykanie, ból w biodrze, po wewnętrznej stronie uda i w kolanie. Objawy rozwijają się stopniowo w ciągu tygodni lub miesięcy.
- Odciążenie chorej nogi zmniejsza ból i prawdopodobnie także ryzyko trwałego uszkodzenia. Ważne jest, aby odpowiednio wcześnie zabrać dziecko do lekarza.
- Reumatyzm dziecięcy (młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów)
- Jest to przewlekły stan zapalny stawów występujący w dzieciństwie.
- Objawy mogą rozwijać się powoli i często zaczynają się w stawie kolanowym.
- Typowa jest poranna sztywność i utykanie, ale ból jest zwykle mniej nasilony.
- Czasami występują również objawy ogólne, takie jak zmęczenie, gorączka i wysypka skórna.
Dzieci i młodzież w wieku 10–15 lat
- Epifizjoliza (młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej)
ZMłodzieńcze złuszczenie nasady głowy kości udowej jest najczęstszą chorobą stawu biodrowego w tej grupie wiekowej.- W tym przypadku głowa kości udowej, czyli górny końcowy fragment kości udowej, przesuwa się w płytce wzrostowej (stawie nasadowym) na szyjce kości udowej.
- Stan ten często przybiera postać stopniowo narastającego bólu w biodrze, udzie lub kolanie. Dzieci dotknięte tą chorobą często mają nadwagę.
- Konieczne jest szybkie leczenie, aby ograniczyć uszkodzenia stawu biodrowego.
- Choroba Osgooda-Schlattera
- Choroba występuje najczęściej u aktywnych fizycznie chłopców w wieku 10–15 lat jako skutek przeciążenia.
- Jest to podrażnienie przyczepu ścięgna rzepki, które znajduje się poniżej rzepki na kości piszczelowej.
- Zespół bólu rzepkowo-udowego
- Choroba występuje bardzo często, szczególnie u osób młodych, aktywnie uprawiających sport i biegaczy między 40 a 50 rokiem życia.
- Występuje ból w przedniej części kolana, sztywność, sporadycznie zablokowanie stawu i uczucie osłabienia. Ból występuje szczególnie przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów lub pochyłości, przy kucaniu oraz przy wstawaniu po dłuższym siedzeniu.
- Spondyloliza (krę
goszczelina) i spondylolisteza (kręgozmyk)- Spondyloliza (krę
goszczelinagozmyk) to wada łuku kręgowego, która może być wrodzona lub wystąpić w wyniku złamania zmęczeniowego. - Schorzenie to występuje najczęściej u młodych osób, które uprawiają sporty wymagające np. nadmiernego wyprostu lub skręcenia kręgosłupa, gimnastykę, skok o tyczce, rzuty lub piłkę ręczną.
- Powoduje to ból w dolnej części pleców, który promieniuje do mięśni pośladkowych i uda.
- Kręgozmyk
(spondylolisteza)występuje w 30–80% przypadków.
- Spondyloliza (krę
- Dolegliwości związane z przeciążeniem
- Zapalenie ścięgna nie jest również rzadkością u dzieci, które często wykonują jednostronne wzorce ruchowe.
Dzieci w każdym wieku
- Bakteryjne zapalenie stawów (Septyczne zapalenie stawów)
- Stosunkowo rzadka choroba, w której dziecko nie może chodzić i wykazuje zły stan ogólny z gorączką.
- Przyczyną jest zakażenie bakteryjne stawu. Najczęściej dotknięty jest staw biodrowy, a następnie staw kolanowy.
- Aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu stawu, konieczne jest szybkie leczenie w szpitalu.
- Zapalenie kości i szpiku kostnego (osteomyelitis)
- Zapalenie kości i szpiku (osteomyelitis) jest ostrą chorobą, której towarzyszy gorączka, dreszcze, pogorszenie stanu ogólnego i ból kości.
- Przyczyną jest zakażenie bakteryjne kości.
- Stan ten wymaga antybiotykoterapii w szpitalu i często zabiegu chirurgicznego (np. drenażu).
- Złamanie zmęczeniowe
- Złamanie zmęczeniowe występuje zwłaszcza u chłopców i dziewcząt aktywnie uprawiających sport.
- Złamania zmęczeniowe często dotyczą nóg i są wynikiem dużych, długotrwałych i powtarzających się obciążeń, np. podczas treningów biegowych.
- W tym przypadku silny ból pojawia się raczej nagle, bez wcześniejszego urazu i nasila się wraz z wysiłkiem.
- Porażenie mózgowe
- Porażenie mózgowe to ogólny termin określający szereg niepełnosprawności ruchowych wynikających z uszkodzenia mózgu podczas jego rozwoju.
- Choroba występuje u około 1,8 na 1000 dzieci.
- Z wyjątkiem bardzo łagodnych przypadków, choroba jest zwykle rozpoznawana w wieku 12–18 miesięcy.
Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?
W przypadku nagłego utykania bez wyraźnej przyczyny, należy jak najszybciej udać się z dzieckiem do lekarza.
Jak postępuje lekarz?
Wywiad lekarski
Lekarz zada Ci szczegółowe pytania dotyczące dolegliwości i historii choroby. Dlatego zawczasu zastanów się nad poniższymi pytaniami:
- Początek
- Jak i kiedy zaczęły się dolegliwości?
- Czy dziecko odczuwa ból w niektórych stawach, w mięśniach lub w kręgosłupie?
- Czy występuje sztywności stawów lub mięśni?
- Przebieg choroby
- Czy stan dziecka pogorszył się, poprawił czy nie uległ zmianie?
- Kiedy ból jest najsilniejszy?
- Co poprawia lub nasila dolegliwości bólowe?
- Lokalizacja bólu
- Starsze dziecko może powiedzieć, gdzie je boli, ale w zasadzie może też wystąpić przeniesienie bólu. Typowym przykładem przeniesionego bólu jest ból w kolanie, który ma swoją przyczynę w biodrze.
- Czy Twój maluch woli raczkować czy pełzać, czy też woli, aby rodzice częściej go nosili?
- Ogólne objawy choroby
- Czy dziecko ma gorączkę?
- Czy występują inne objawy ogólne?
- Czy dziecko przechodziło ostatnio inne choroby, np. zakażenia górnych dróg oddechowych?
- Wywiad rodzinny
- Czy w rodzinie występują dziedziczne choroby reumatyczne lub nerwowo-mięśniowe?
- Czy rozwój motoryczny jest opóźniony?
Badanie przedmiotowe
- W gabinecie lekarskim dokładnie badane są plecy, nogi i stopy.
- Obserwuje się chód dziecka.
- Lekarz palpacyjnie ocenia stawy i bada ich ruchomość.
- W badaniu neurologicznym sprawdza się odruchy, siłę i wrażliwość, porównując obie strony ciała.
Dalsze badania
- Może zostać zlecone badanie krwi.
- Zazwyczaj wykonywane jest badanie rentgenowskie. Można również zastosować inne techniki obrazowania.
Skierowanie do specjalisty
- Jeśli diagnoza jest niepewna lub choroba wymaga specjalistycznego leczenia, dziecko zostanie skierowane do specjalisty, np. ortopedy.
Dodatkowe informacje
- Złamanie podudzia
- Dysplazja stawów biodrowych
- Różnica w długości nóg
- Zapalenie stawu biodrowego (surowicze zapalenie stawu biodrowego, przemijające zapalenie stawu biodrowego)
- Zapalenie kości i szpiku kostnego (osteomyelitis)
- Złamanie zmęczeniowe
- Porażenie mózgowe
- Utykający chód u dzieci – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden