Pierwsze zęby wyrastają zazwyczaj w wieku 6–12 miesięcy, ale czas ten może się znacznie różnić w zależności od dziecka. Zazwyczaj najpierw pojawiają się dwa przednie siekacze w dolnej szczęce, a następnie dwa przednie zęby w górnej szczęce. Po około dwóch latach dziecko ma wszystkie 20 zębów mlecznych.
Typowe objawy ząbkowania
Pierwszym objawem ząbkowania może być zwiększone wydzielanie śliny przez dziecko.
„Ślinienie się" może rozpocząć się już dwa miesiące przed wyrżnięciem się pierwszego zęba. W związku z ząbkowaniem normalne jest, że dziecko jest niespokojne i płacze więcej niż zwykle. Dzieci ząbkujące mają zwiększoną chęć do gryzienia twardych przedmiotów i często wkładają do ust palce lub pięści. Gdy nadszedł czas na nowe zęby, a dziąsła są opuchnięte, ząbkowanie jest bardzo prawdopodobnym wyjaśnieniem zachowania dziecka.
Jak można złagodzić dolegliwości?
Najlepiej jest łagodzić dyskomfort związany z ząbkowaniem bez leków i suplementów. Większość rodziców jest zaniepokojona, gdy ich dziecko zmienia swoje zachowanie, a dla rodziców stres dziecka jest często łatwiejszy do zniesienia, jeśli znają jego powód. Ząbkowanie prowadzi przede wszystkim do objawów w jamie ustnej. Biegunka i gorączka zazwyczaj nie są objawami ząbkowania. Poniższe wskazówki mogą pomóc złagodzić dolegliwości związane z ząbkowaniem.
- Masaż: obolałe dziąsła można delikatnie masować zabawką do ząbkowania, małą ściereczką, czystymi palcami lub silikonową nakładką na palec.
- Gryzak: gryzaki powinny stawiać opór przy gryzieniu. Najlepsze są gryzaki z pełnej gumy, ponieważ w odmianach wypełnionych płynem mogą robić się dziury. Smoczki na butelkach do karmienia również mogą służyć jako dobry opór dla dziąseł. Butelkę należy napełnić wodą, ponieważ soki, słodkie napoje i mleko mogą prowadzić do próchnicy i innych problemów.
- Chłodzenie: Jeśli przedmiot używany do masażu dziąseł jest schłodzony, przynosi to dodatkową ulgę. Jednak
obiektnie powinien być zamrożony: Ekstremalne zimno może być nie tylko nieprzyjemne dla dziecka, ale również szkodliwe. Sprawdzi się szmatka namoczona w zimnej wodzie lub gryzak z lodówki. Zimna woda lub schłodzone jedzenie (np. schłodzony pokarm dla niemowląt) również mogą działać kojąco.
Farmakoterapia
Chociaż leki mogą złagodzić objawy ząbkowania, należy je stosować ostrożnie. Jeśli ból jest silny, można podać paracetamol. Ulgę w dyskomforcie mogą przynieść także żele do ust z ziołowymi składnikami z rumianku lub szałwii. Niektóre żele do ust zawierają lidokainę, która ma działanie miejscowo znieczulające. Jednak leki stosowane na dziąsła są szybko zmywane przez zwiększone wydzielanie śliny przez dziecko i dlatego mają nieznaczne działanie. Jeśli dziecko połknie ślinę zmieszaną z lekami, może ona osłabić odruch połykania i zamiast go złagodzić, wywoła dyskomfort.
Środki znieczulenia miejscowego zawierające lidokainę lub benzokainę mogą w przypadku przedawkowania prowadzić do poważnego działania niepożądanego zwanego methemoglobinemią. Jeśli po zastosowaniu tego typu leku u dziecka wystąpią takie objawy jak bladość, szarawe lub niebieskawe przebarwienie skóry, warg lub paznokci, duszność, zmęczenie, dezorientacja, ból głowy, zawroty głowy i szybkie bicie serca, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Stan ten może wystąpić zwłaszcza u małych dzieci, ale jest rzadki. Dlatego szczególnie ważne jest przestrzeganie prawidłowego dawkowania. Stosować należy wyłącznie żele do ust z niską zawartością lidokainy! Dziecko nie powinno nic jeść ani pić bezpośrednio po aplikacji.
Jak pielęgnuje się nowe zęby?
Jeszcze przed wyrżnięciem się zębów mlecznych zalecana jest dobra higiena jamy ustnej. Codziennie należy oczyszczać dziąsła dziecka czystą, wilgotną ściereczką. U dzieci z wysokim podniebieniem pomocne może być również delikatne przetarcie w poprzek podniebienia. Takie przygotowanie do pielęgnacji zębów ułatwia też dziecku późniejsze przyzwyczajenie się do czyszczenia szczoteczką. Celem czyszczenia jest zapobieganie nadmiernemu rozwojowi bakterii w jamie ustnej dziecka.
Tuż przed pojawieniem się pierwszego zęba można przejść na małą, miękką szczoteczkę. Zalecenia dotyczące fluoru różnią się nieco, ale dobrym rozwiązaniem są zarówno pastylki do ssania, jak i szczotkowanie pastą do zębów dla dzieci zawierającą fluor. Do 3. roku życia na szczoteczkę należy nakładać jedynie ledwo widoczną ilość pasty dla dzieci. Według ogólnych zaleceń, ilość pasty do zębów dla dzieci powinna odpowiadać wielkością ziarnu grochu. W przypadku dzieci poniżej 6 roku życia dorośli powinni przejąć mycie zębów dziecka do czasu, gdy dziecko będzie miało wystarczającą koordynację ruchową, aby samodzielnie prawidłowo wyczyścić zęby. Należy nadzorować mycie zębów do około 12. roku życia.
Pierwsze badania stomatologiczne u dzieci należy wykonać najpóźniej w wieku 3 lat. Jeśli rodzice nie są pewni higieny jamy ustnej, powinni wcześniej skonsultować się ze stomatologiem. W szczególnych przypadkach (m.in. niektóre stany wrodzone lub zwiększone ryzyko próchnicy) opiekę stomatologiczną należy rozpocząć od pierwszego zęba.
Dodatkowe informacje
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)