Informacje ogólne
Definicja
- Stan patologiczny wynikający z przeciążenia ścięgna mięśnia podkolanowego (musculus popliteus)
Częstość występowania
- Rzadka przyczyna bólu kolana, ale częsta wśród biegaczy, którzy dużo trenują na twardych podłożach i biegają w dół.1
Anatomia kliniczna
- Mięsień podkolanowy to niewielki mięsień znajdujący się z tyłu stawu kolanowego.1
- przebieg od kłykcia bocznego kości udowej do tylnej proksymalnej części kości piszczelowej (tibia)
- funkcja statyczna i dynamiczna: stabilizacja stawu kolanowego chroniąca przed szpotawością, rotacją na zewnątrz i translacja tylna
Etiologia i patogeneza
- Z reguły tendinopatia jest spowodowana przeciążeniem powstałym w związku z uprawianiem sportu.2
- powtarzające się zginanie i rozciąganie stawu kolanowego, zwykle podczas biegania po twardych, pochyłych podłożach
- Rzadko przyczyny wtórne, np. kość heterotopowa w ścięgnie, występująca dodatkowo u niewielu osób2
- Ostra tendinopatia
- Komórki ścięgien (tenocyty) reagują na ostre przeciążenie wzmożonym wytwarzaniem białek (proteoglikanów), które zasadniczo występują w chrząstce.
- Białka te magazynują znacznie więcej wody, co skutkuje rozlanym obrzękiem całego ścięgna.
- To zwiększenie przekroju służy szybkiemu dostosowaniu obciążalności ścięgna.
- W tej fazie komórki ścięgna są bardzo wrażliwe i podatne na obciążenia.
- Niewielki wzrost obciążenia prowadzi do natychmiastowego nasilenia bólu.
- Tendinopatia przewlekła
- Komórek ścięgien jest znacznie więcej.
- Zmieniony skład proteoglikanów powoduje mniej równoległe ułożenie włókien kolagenowych.
- W ścięgnie pojawia się coraz więcej tkanki bliznowatej (mniej odporny na obciążenia kolagen typu III).
- W ścięgnie pojawia się coraz więcej mikronaczyń, a wraz z nimi nowe włókna nerwowe.
Czynniki predysponujące
- Bieganie po twardym, pochyłym podłożu1
ICD-10
- M76.8 Inne entezopatie kończyny dolnej z wyłączeniem stopy
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Wywiad lekarski i objawy kliniczne
- Dodatni wynik testu Garricka3
Diagnostyka różnicowa
- Patrz też artykuł Bóle kolana.
- Uszkodzenie łąkotki
- Uraz więzadła pobocznego
- Uraz przedniego lub tylnego więzadła krzyżowego
- Kolano biegacza
Wywiad lekarski
- Objawy
- Zazwyczaj tylno-boczny ból kolana w kierunku dystalnym do bocznego kłykcia kości udowej, nasilający się podczas schodzenia w dół.3
Badanie przedmiotowe
- Patrz również artykuł Badanie stawu kolanowego.
Ocena
- Staw kolanowy w badaniu oglądaniem bez zmian
Palpacja
- Ból przy nacisku nad mięśniem podkolanowym (musculus popliteus)
- zazwyczaj w początkowym odcinku, na poziomie kłykcia bocznego kości udowej, z boku więzadła pobocznego (trudne do wyczucia)
Badanie czynnościowe
- Dodatni wynik testu Garricka3
- pacjent w pozycji na plecach
- biodro i staw kolanowy w zgięciu 90 stopni
- Czynna rotacja na zewnątrz i zgięcie stawu kolanowego przez pacjenta z oporem badającego wywołuje ból.
- Zakres ruchomości i stabilność stawu kolanowego
- Nieprawidłowości wskazują na urazy towarzyszące.
Diagnostyka specjalistyczna
- Diagnostyka obrazowa tylko w przypadku niepewności co do rozpoznania lub diagnostyce różnicowej
- RM
- Obrazowane ścięgna mięśnia podkolanowego i innych tkanek miękkich stawu kolanowego, które mogą powodować bóle bocznej okolicy tego stawu.
Wskazania do skierowania do specjalisty
- W przypadku dolegliwości opornych na leczenie zachowawcze lub niestabilności stawu kolanowego skierowanie do ortopedy
Leczenie
Cele leczenia
- Wyleczenie
- Zapobieganie patologicznej przebudowie ścięgna w celu uniknięcia przewlekłych dolegliwości
Ogólne informacje o leczeniu
- Rezygnacja z aktywności wyzwalających dolegliwości bólowe
- Ścięgna, w celu zagojenia i poprawy funkcji, wymagają dawkowanego obciążenia, generalnie nie wymagają unieruchomienia.
- Czasami konieczne jest unieruchomienie tylko na krótki okres i w przypadku ostrej tendinopatii.
- Zabieg chirurgiczny konieczny tylko w przypadku niestabilności stawu kolanowego.1
Zalecenia dla pacjentów
- Rezygnacja z aktywności wyzwalających dolegliwości bólowe.
- Codzienna realizacja programu ćwiczeń.
- Przestrzeganie zaleceń profilaktycznych (patrz Zapobieganie).
Leczenie zachowawcze
Fizjoterapia
- Ćwiczenia rozciągające mięśnie grupy tylnej nóg przy stawie kolanowym (trening wspierający elastyczność)1
- Kompensacja braku równowagi mięśniowej, wzmocnienie mięśnia czworogłowego2
- W przypadku biegaczy wzmocnienie mięśni tułowia
- Niewydolność mięśni tułowia jest częstą przyczyną objawów przeciążenia kończyny dolnej.
Leczenie przeciwbólowe
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mają działanie modyfikujące przebieg choroby tylko w kontekście ostrej tendinopatii.
- miejscowo w postaci żelu lub maści
- w silnym bólu np. ibuprofen 400 mg 1–1–1 przez 4 doby
- Chłodzenie
- W ostrych bólach schładzać przez 5 minut kilka razy dziennie.
Leczenie chirurgiczne
- Zabieg chirurgiczny konieczny tylko w przypadku niestabilności stawu kolanowego.1
- Niestabilność występuje zwykle tylko w przypadku zerwania mięśnia podkolanowego (musculus popliteus) lub w przypadku urazów współistniejących, takich jak zerwanie więzadła pobocznego.
Zapobieganie
- W sportach biegowych dobrze dopasowane obuwie
- Bieganie po miękkim, równym podłożu
- Ćwiczenia rozgrzewające przed treningiem
- Regularne rozciąganie mięśni grupy tylnej nóg (cały łańcuch od biodra, uda i podudzia do ścięgna Achillesa)
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Postępująca patologiczna przebudowa ścięgna w przypadku niewystarczającego oszczędzania (patrz rozdział Etiologia i patogeneza)
Powikłania
- Zerwanie ścięgna
- Przejście w stan przewlekły z trwałym bólem i ograniczeniami funkcjonalnymi
Rokowanie
- W zdecydowanej większości przypadków leczenie zachowawcze jest skuteczne.1
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Ilustracje
Tendinopatia ścięgien mięśnia podkolanowego
Źródła
Piśmiennictwo
- Cothran VE. Popliteus Injury. Common Pediatric Knee Injuries 2021. link.springer.com
- Farrell C, Kiel J, Seemann LR, et al. Popliteus Tendon Injuries. Orthopedics 2022. journals.healio.com
- Yaras RJ, O'Neill N, Yaish AM. Lateral Collateral Ligament Knee Injuries. Europe PMC 2020. europepmc.org
Autorzy
- Tomasz Sobalski, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Gabinet Lekarza Rodzinnego w Zielonkach (recenzent)
- Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Lino Witte, Dr med., lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Münster