Co to jest niestabilność stawu skokowego?
Skręcenie (distorsio) stawu skokowego występuje w przypadku odwrócenia stopy w niewłaściwy sposób lub postawienia jej w złym kierunku. Może wówczas dojść do naciągnięcia lub rozerwania więzadeł (ligamenta), które pomagają utrzymać ze sobą kości w stawie. Skręcenie kostki występuje wtedy, gdy przekroczony zostanie fizjologiczny zakres rozciągliwości więzadeł stawu skokowego. W większości przypadków uszkodzeniu ulegają wtedy więzadła znajdujące się po zewnętrznej stronie stawu (to znaczy w obrębie kostki bocznej).
Przyczyny
Za stabilność stawu skokowego odpowiedzialne są więzadła, torebka stawowa i mięśnie. Niestabilność stawu skokowego często spowodowana jest wcześniejszym naderwaniem więzadła (patrz ilustracja) lub jego naciągnięciem, które albo nie wygoiło się całkowicie, albo pozostawiało po sobie rozciągnięty „luźny“ aparat więzadłowy. Jest to tak zwana niestabilność mechaniczna. Niestabilność funkcjonalna również pojawia się zazwyczaj jako powikłanie po urazie. W tym przypadku przyczyną niestabilności stawu jest niedostateczna stabilizacja mięśniowa w następstwie zaburzeń nerwowo-mięśniowych. Dodatkowo mogą występować też zaburzenia orientacji ustawienia stawu skokowego w przestrzeni (zaburzenia czucia głębokiego).
Czynnikami sprzyjającymi niestabilności stawu skokowego są przebyte urazy tego stawu oraz uprawianie dyscyplin sportowych, w których często ma miejsce szybka zmiana kierunku ruchu, np. koszykówka (tutaj ryzyko jest około 5 razy wyższe).
Częstość występowania
Niestabilność stawu skokowego jest jednym z najczęstszych urazów sportowych. Występuje u około 10–20 na 100 osób po zerwaniu więzadła pobocznego bocznego w tym stawie.
Rozpoznanie
Wywiad lekarski w przypadku tego schorzenia jest często typowy – pacjenci informują o przebytym urazie stawu skokowego w przeszłości i skarżą się na wrażenie niestabilności stawu, które dokucza im szczególnie podczas gry w piłkę lub podczas marszu po nierównym terenie. Pacjenci opowiadają, że często stopa „wykoślawia“ się w bok, występuje ból i częste obrzęki kostek.
Wywiad wraz z badaniem fizykalnym jest najważniejszym postępowaniem diagnostycznym. Zdjęcie rentgenowskie w obciążeniu są stosowane coraz rzadziej. W przypadku ostrej niestabilności konieczne może być wykonanie badania radiologicznego w celu wykluczenia złamania kości.
Leczenie
Celem leczenia jest zapobieganie występowaniu nawrotowych skręceń stawu skokowego w przyszłości.
Fizjoterapia
Fizjoterapia obejmująca trening równowagi i ćwiczenia mięśni może być w wielu przypadkach wystarczająca w leczeniu przewlekłej niestabilności stawu skokowego. Trening proprioceptywny poprawia kontrolowanie ustawienia stawu w przestrzeni, a tym samym pomaga czynnie go stabilizować. W tym celu można korzystać z deski równoważnej lub wykonywać próby wskakiwania do stania jednonożnego na chwiejnej platformie. Pacjent powinien też regularnie wykonywać ćwiczenia ruchowe w samodzielnym zakresie, na przykład stanie na jednej nodze podczas mycia zębów.
Leki
W okresie ostrego bólu zalecane jest przyjmowanie paracetamolu (4 x 1000 mg) lub leków z grupy NLPZ (np. diklofenaku, 3 x 50 mg).
Operacja
Nie ma dowodów wskazujących na to, że operacyjne leczenie niestabilności stawu skokowego jest korzystniejsze niż inne metody, nawet w przypadkach poważnych lub u sportowców wyczynowych. Dlatego też zabieg operacyjny w leczeniu tego schorzenia uważany jest jako ostateczność, po wyczerpaniu wszystkich innych metod zachowawczych. Celem operacji jest przywrócenie warunków anatomicznych aparatu więzadłowego.
Zapobieganie
Różne środki mogą zapobiec skręceniom kostki:
- Wybieraj odpowiednie obuwie sportowe, sięgające powyżej kostek.
- Unikaj butów z poduszką powietrzną w okolicy pięty, ponieważ zwiększają one 4-krotnie ryzyko urazu stawu skokowego.
- Bandażuj kostki przed podjęciem ryzykownej aktywności fizycznej.
- Przed pełnym wysiłkiem fizycznym wykonaj serię ćwiczeń równowagi w ramach rozgrzewki.
Rokowanie
Dobre wyniki leczenia zachowawczego opartego na treningu funkcjonalnym uzyskiwane są szczególnie u sportowców. Niemniej jednak ryzyko kolejnego urazu stawu skokowego jest 5-krotnie wyższe u osób, które przebyły już wcześniej uraz w tym stawie. Po leczeniu operacyjnym z rekonstrukcją więzadeł, około 1/3 pacjentów skarży się na przetrwałe wrażenie niestabilności.
Dodatkowe informacje
- Ostry uraz stawu skokowego
- Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego
- Złamanie w stawie skokowym
- Urazy w piłce nożnej
- Urazy w koszykówce
- Niestabilność stawu skokowego – Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Lek. Hannah Brand, Berlin