Co to jest choroba Köhlera?
Definicja
Wyróżnia się dwa typy choroby Köhlera: I i II. W chorobie Köhlera I martwica dotyczy kości łódkowatej (os naviculare), w chorobie Köhlera II natomiast – jednej z długich kości śródstopia (os metatarsale II lub III). Inna nazwa choroby Köhlera II to choroba Freiberga-Köhlera.
Choroba Köhlera I dotyka zazwyczaj tylko jednej stopy, choroba Köhlera II w 10% przypadków występuje w obu stopach.
Objawy
Uszkodzenia kości w chorobie Köhlera objawiają się bolesnością przy uciskaniu i obciążaniu stopy oraz obrzękiem. Dzieci z tą chorobą utykają lub próbują obciążać zewnętrzną krawędź stopy podczas chodzenia, zmniejszając w ten sposób nacisk na bolesną okolicę stopy. Nieprawidłowe obciążanie stóp może spowodować bolesne stwardnienie mięśni łydek.
Przyczyny
Dokładna przyczyna choroby Köhlera nie jest znana. Kości stopy każdego dnia narażone są na duże obciążenia, są ściskane i zgniatane. Kość łódkowata (os naviculare) jest ostatnią kością stopy, która kostnieje podczas rozwoju dziecka. Oznacza to, że w chorobie Köhlera I może dojść do zaburzenia ukrwienia na skutek ucisku kości łódkowatej ze strony innych kości stępu (martwica awaskularna). Tkanka kostna obumiera i zapada się. Choroba Köhlera II powstaje prawdopodobnie w podobny sposób, w następstwie uszkodzenia naczyń po ostrych lub powtarzających się urazach.
Częstość występowania
Oba warianty choroby występują stosunkowo rzadko. Choroba Köhlera I dotyczy głównie chłopców w wieku od dwóch do ośmiu lat i występuje 3–5 razy częściej u chłopców niż u dziewczynek. Choroba Köhlera II dotyczy z kolei głównie młodych dziewcząt, tańczących w balecie lub uprawiających tańce sportowe. Choroba Köhlera II występuje najczęściej między 11. a 17. rokiem życia, ale może pojawić się jeszcze w wieku 60–70 lat.
Badania
Dziecko uskarża się na coraz silniejszy ból w stopie i zaczyna utykać. Ból ogranicza się głównie do śródstopia (choroba Köhlera I). Dziecko stara się wobec tego chodzić na zewnętrznej krawędzi stopy, aby odciążyć bolesną okolicę śródstopia. Ból często nasila się przy większej aktywności fizycznej dziecka. W chorobie Köhlera II ból zwykle zlokalizowany jest w obrębie przodostopia.
Podczas badania lekarz stwierdza ból i tkliwość oraz niekiedy też obrzęk w okolicy śródstopia (choroba Köhlera I) lub przodostopia (choroba Köhlera II). W badaniu rentgenowskim wykrywane są typowe zmiany. Czasami wykorzystuje się dodatkowe techniki obrazowania (rezonans magnetyczny lub scyntygrafia).
Leczenie
- Leczenie choroby Köhlera ma na celu złagodzenie objawów. Zazwyczaj organizm jest w stanie sam naprawić uszkodzenia.
- Założenie opatrunku gipsowego na okres 6–8 tygodni w przypadku choroby Köhlera I może przyspieszyć cofanie się objawów.
- Po tym okresie można zastosować ortezę (sztywną opaskę stabilizacyjną) dla podtrzymania łuków stopy.
- Może to zmniejszyć czas występowania objawów do mniej niż trzech miesięcy.
- W przypadku choroby Köhlera II leczenie polega zasadniczo także na odciążeniu chorej stopy, stosując przykładowo unieruchomienie na okres 4–6 tygodni.
- Dziecko powinno unikać aktywności, która powoduje ból stopy.
- Ciężki przebieg choroby może wymagać leczenia operacyjnego.
Rokowanie
- Oba warianty choroby Köhlera są schorzeniami, które ustępują samoistnie, a rokowanie w obu przypadkach jest bardzo dobre.
- Kość łódkowata osiąga swój normalny kształt jeszcze przed zakończeniem wzrostu stopy. Proces kościotwórczy normalizuje się z upływem czasu.
- Jeśli dolegliwości bólowe nie ustępują, należy rozważyć inną przyczynę.
- Ciężka postać choroby Köhlera II może prowadzić do artrozy.
Dodatkowe informacje
- Choroba Köhlera – Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń