Co to jest zespół serotoninowy?
Zespół serotoninowy jest wyzwalany przez zwiększony poziom serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym. Może wystąpić podczas przyjmowania leków, które prowadzą do wysokiego stężenia neuroprzekaźnika serotoniny w organizmie. Jest to możliwe, gdy pacjenci zwiększają dawkę leku wpływającego na poziom serotoniny lub zaczynają przyjmować inny lek. Niektóre leki i suplementy diety mogą również wywołać zespół serotoninowy.
Serotonina to substancja chemiczna produkowana przez organizm i potrzebna do funkcjonowania komórek nerwowych i mózgu. Jednak znacznie podwyższony poziom serotoniny może powodować problemy. Objawy zespołu serotoninowego wahają się od drżenia i pocenia się do poważnych objawów, takich jak sztywność mięśni, gorączka i skurcze. Ciężkie zespoły serotoninowe mogą być bez leczenia śmiertelne. W większości przypadków zespół ustępuje w ciągu 24–72 godzin, jeśli osoba dotknięta chorobą odstawi leki wywołujące i zacznie się ją szybko leczyć.
Niewiele wiadomo o tym, jak często występuje zespół serotoninowy. Jednak ze względu na coraz częstsze stosowanie leków wpływających na poziom serotoniny, należy spodziewać się wzrostu. Wiele przypadków prawdopodobnie nie jest rozpoznanych.
Objawy
Objawy różnią się u poszczególnych osób i mają różne nasilenie. Objawy zespołu serotoninowego występują w ciągu 6–24 godzin po przyjęciu nowego leku lub po zwiększeniu dawki leku przyjmowanego od dłuższego czasu. U części pacjentów pierwsze objawy pojawiają się już w ciągu pierwszej godziny po przyjęciu.
Częste objawy to niepokój, splątanie, kołatanie serca, drżenie, pocenie się, gorączka, biegunka. Mogą się też pojawić takie objawy jak rozszerzenie źrenic, utrata kontroli nad mięśniami, skurcze mięśni i zmącenie świadomości. Ciężkie przypadki mogą zagrażać życiu.
Przyczyny
Serotonina jest produkowana przez komórki nerwowe w mózgu i rdzeniu kręgowym. Przyczynia się do regulacji uwagi, zachowania i temperatury ciała. Inne komórki w organizmie, zwłaszcza w przewodzie pokarmowym, również produkują serotoninę. Serotonina odgrywa również ważną rolę w regulacji trawienia, krążenia i oddychania. Zbyt wysokie stężenie serotoniny może wywołać zespół serotoninowy.
Podwyższony poziom serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym może powstać na kilka sposobów. W niektórych przypadkach zespół ten może wystąpić po przyjęciu tylko jednego leku zwiększającego ilość serotoniny w organizmie (np. leków przeciwdepresyjnych). Częściej jednak zaburzenie związane jest z jednoczesnym przyjmowaniem kilku leków. Najczęstszą przyczyną zespołu serotoninowego jest połączenie leków hamujących wychwyt zwrotny serotoniny, np. selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).
Inne możliwe przyczyny to zahamowanie rozpadu serotoniny (np. przez inhibitory MAO), a także zwiększone uwalnianie serotoniny lub aktywacja receptorów przez niektóre substancje psychoaktywne (amfetamina, MDMA, kokaina, LSD).
Jak wynika z najnowszego badania, łączne stosowanie leków na migrenę (tryptanów) i przeciwdepresyjnych wydaje się wiązać z niewielkim ryzykiem.
Rozpoznanie
Lekarze stawiają rozpoznanie na podstawie typowych objawów i poprzez wykluczenie innych możliwych chorób. Pytania o przebyte choroby i przyjmowane leki pomagają w rozpoznaniu choroby.
W niektórych przypadkach przydatne są badania krwi, aby sprawdzić metabolizm, jak również funkcje organizmu, na które wpływa zespół serotoninowy.
Wiele innych chorób może powodować objawy podobne do zespołu serotoninowego.
Terapia
Terapia zespołu serotoninowego zależy od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku łagodnych objawów wystarczy zaprzestać przyjmowania leku, który wywołał zespół. Jeśli natomiast objawy są bardziej nasilone, leczenie odbywa się w szpitalu.
W celu złagodzenia objawów można stosować różne leki. Ponadto zaleca się dożylne podawanie płynów oraz można podać leki blokujące receptory serotoninowe.
W przypadku ciężkich objawów wymagany jest intensywny nadzór medyczny.
Przebieg i rokowanie
Objawy zespołu serotoninowego ustępują zwykle w ciągu 24 godzin od odstawienia leku, który spowodował zwiększenie stężenia serotoniny. Około 40% chorych wymaga intensywnego nadzoru medycznego. Może dojść do poważnych powikłań.
Rokowanie jest zwykle dobre ze zmniejszeniem objawów w ciągu 1–2 dni, mimo że ostre objawy zwykle wydają się zagrażające.
Dodatkowe informacje
- Leki przeciwdepresyjne SSRI
- Leki przeciwdepresyjne
- Zespół serotoninowy — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden