Co to jest zespół Münchhausena?
Definicja
Jest to zaburzenie, w którym osoba nim dotknięta wymyśla dolegliwości lub objawy choroby i przedstawia je bardzo dramatycznie. Chory cierpi na silną potrzebę bycia chorym, aż do przymusu wyrządzenia sobie krzywdy lub otrucia się.
Zespół Münchhausena został nazwany na cześć Hieronima Carla Friedricha barona von Münchhausena (1720-1797), który stał się znany z fantastycznych i przesadzonych opowieści o swoim życiu.
Wyróżnia się jeszcze dwie formy szczególne (by proxy = przeniesiony):
Zespól Münchausena by-proxy (przeniesiony zespół Münchhausena)
- Chorzy wywołują lub udają chorobę u innej osoby (często własnego dziecka), aby następnie domagać się leczenia.
- Przeniesiony zespół Münchausena jest klasyfikowany jakozespół dziecka maltretowanego i może zagrażać życiu dziecka.
- Nasilenie wywoływanych objawów jest stopniowo zwiększana:
- Faza 1: początkowo opisywane są nieistniejące objawy, takie jak zatrzymanie akcji serca lub oddechu czy napady padaczkowe u dzieci.
- Faza 2: umyślne fałszowanie danych pomiarowych lub ilości płynów ciała dziecka (mocz, krew)
- Faza 3: Chory wytwarza prawdziwe objawy, na przykład podając dziecku leki lub trucizny albo dusząc je do nieprzytomności poduszką lub ręką.
Zespół Münchhausena przeniesiony na dorosłego
- Jeszcze rzadsza forma zespołu Münchhausena
- Zasadniczo przypomina przeniesiony syndrom Münchausena, ofiarami są jednak nie dzieci, lecz dorośli
- Bardzo trudne do zdiagnozowania.
- Na przykład, wyzdrowienie z choroby lub rehabilitacja są celowo uniemożliwiane przez inną osobę, aby mogła ona zaprezentować się jako szczególnie ofiarny opiekun.
Objawy
Typowe dla osób z zespołem Münchhausena jest ciągłe zmienianie lekarzy i terapeutów, ponieważ są rzekomo poważnie chorzy.
Objawy i dolegliwości są zróżnicowane i zazwyczaj często się zmieniają, mogą wystąpić samozatrucia i samookaleczenia. Często objawy wyglądają podręcznikowo, ponieważ dla chorego ważne jest przedstawienie „realistycznego" obrazu klinicznego. Jeśli lekarz zacznie pytać dokładniej, pacjent często nie jest w stanie dokładnie odpowiadać lub targają nim sprzeczności.
Przykłady objawów i dolegliwości samodzielnie wywołanych
- Przyjmowanie leków rozrzedzających krew, insuliny lub leków wpływających na metabolizm, aby zgłosić się do lekarza z odpowiednimi objawami.
- Wstrzyknięcie kału pod skórę w celu pokazania zapalnych, nie gojących się ran.
- Wprowadzanie ciał obcych przez różne otwory ciała (np. „kamieni nerkowych" do pęcherza moczowego za pomocą cewnika)
- Celowe uszkodzenia stawów lub mięśni oraz samookaleczanie, w celu doprowadzenia do operacji.
Przyczyny
Nie wiadomo, jak powstaje to zaburzenie, jednakże zaburzenia psychiczne i/lub choroby są często spotykane u osób z zespołem Münchhausena:
- upośledzona kontrola impulsów (tj. impuls do działania musi być podjęty natychmiast, gdy się pojawi, np. niekontrolowane jedzenie, niekontrolowana złość i agresja).
- zachowania autodestrukcyjne
- określone . zaburzenia borderline).
Osoby cierpiące na zespół Münchausena są doskonałe w ukrywaniu faktu, że ich choroby i objawy są zmyślone. Zazwyczaj są one zamknięte w sobie i jest trudno zmotywować je do wizyty u specjalisty.
Częstotliwość występowania
Zespół Münchhausena jest rzadkim zaburzeniem, którego występowanie szacuje się na ok. 0,2-1% osób przyjmowanych do szpitala. Występuje najczęściej między 20 a 40 rokiem życia. Przeniesiony zespół Münchhausena dotyka prawie wyłącznie kobiety, z których 90% to matki. Jest to statystycznie stosunkowo rzadkie, ale prawdopodobnie jedno z najczęstszych nierozpoznanych schorzeń.
Badania dodatkowe
Osoby z zespołem Münchhausena mogą wykazywać różnego rodzaju kombinacje objawów i dolegliwości. Starając się wymusić hospitalizację, szczegółowe badania i kompleksowe działania terapeutyczne, chory może wywołać u siebie poważne choroby, które dadzą patologiczne wyniki i objawy.
Dlatego bardzo ważne jest, aby traktować chorych poważnie i poddać ich dokładnemu badaniu przedmiotowemu. Jeśli jest to możliwe, należy nawiązać trwałą, pełną szacunku relację między lekarzem a pacjentem w perspektywie długoterminowej. Czasami jest to jedyna szansa, aby uchronić osoby dotknięte tym zaburzeniem przed możliwymi szkodami wynikającymi z poważnych badań lub interwencji terapeutycznych.
Ponadto należy przeprowadzić szczegółową rozmowę na temat przebytych chorób, objawów, urazów i interwencji, aby móc wykryć choroby podstawowe i inne choroby psychiczne jako przyczyny.
U specjalistów
Jeśli istnieje podejrzenie zespołu Münchhausena, które nie jest do końca jasne, można skierować pacjenta do specjalisty (psychiatry). Zasada jest następująca: „tak dużo, ile trzeba, ale najmniej, ile się da”. Oznacza to, że najpierw należy przeprowadzić rozmowy, a w razie potrzeby badania, zwłaszcza nieinwazyjne (np. badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej zamiast laparoskopii).
Leczenie
Bezpośrednie leczenie zależy od obrazu klinicznego choroby. Jeśli istnieją wystarczające przesłanki istnienia zespołu Münchhausena, pomocne może być uświadomienie pacjentom, że leczenie psychiatryczne i/lub inne oferty wsparcia mogą wydatnie zmniejszyć ich cierpienie (np. specjalistyczna opiekę psychiatryczna lub społeczna, psychoterapia). Ważne jest przy tym zbudowanie z chorymi relacji terapeutycznej, opartej na zaufaniu, aby mogli przejąć odpowiedzialność za własne leczenie.
Kluczowa zasada: Rozmowy wspierające mają pierwszeństwo przed leczeniem farmakologicznym.
Leki
W razie potrzeby leki można wdrożyć leki do intensywnego leczenia aktualnego (wywołanego przez pacjenta) obrazu klinicznego choroby.
Jeśli u podłoża choroby leży zaburzenie psychiatryczne, można je również leczyć za pomocą leków, w zależności od typu zaburzenia (np. depresję, zaburzenie kontroli impulsów). Oprócz tego niektóre leki przeciwpsychotyczne powszechnie stosowane w leczeniu schizofrenii również mogą złagodzić objawy.
Psychoterapia
Psychoterapia (terapia poznawczo-behawioralna) może przynieść dobre rezultaty. Nie ma jednak badań na ten temat, ponieważ ten zespół chorobowy występuje bardzo rzadko, a liczba niezarejestrowanych przypadków jest wysoka.
Rokowanie
Zespół Münchhausena jest przewlekłym i trudnym do leczenia zaburzeniem o złym rokowaniu. Niewiele jest dostępnej wiedzy, mogącej stanowić podstawę leczenia.
Osoby chore sięgają niekiedy po ekstremalne środki, aby symulować choroby somatyczne, które mogą skutkować rzeczywistymi chorobami (np. spożycie trucizn i szkodliwych substancji).
Dodatkowe informacje
- zespół dziecka maltretowanego i zaniedbywanie
- Zaburzenia osobowości
- depresja
- Zespół Münchhausena – Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Catrin Grimm, lekarka w trakcie specjalizacji z psychiatrii i psychoterapii dzieci i młodzieży, Klingenberg nad Menem