Co to jest kwas foliowy/foliany?
Foliany są witaminą z grupy B, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Kwas foliowy jest syntetyczną wersją folianu. Potrzebne są tylko niewielkie ilości. Młodzież i dorośli potrzebują około 300 mikrogramów (1 mikrogram = 1 milionowa część grama) dziennie. Ponieważ foliany są ważnym materiałem budulcowym dla płodu, kobiety w ciąży potrzebują ich znacznie więcej.
Produkty spożywcze będące bogatym źródłem folianów
Zazwyczaj zapotrzebowanie jest zaspokajane przez zrównoważoną zdrową dietę. Ciemnozielone warzywa, takie jak szpinak i rukola, warzywa kapustowate, takie jak brokuły i kalafior, rośliny strączkowe, takie jak fasola, ciecierzyca i soczewica, warzywa korzeniowe, takie jak rzepa i buraki, owoce, takie jak pomarańcze, kiwi i melon miodowy, jagody, truskawki, maliny i jeżyny, oraz inne warzywa, takie jak papryka i kukurydza, zawierają dużo folianów. Wątróbka jest również bogata w foliany, ale kobiety w ciąży nie powinny spożywać wątróbki i produktów z wątróbki w pierwszym trymestrze ciąży, aby uniknąć przedawkowania witaminy A. Produkty pełnoziarniste, mleko i jogurt zawierają stosunkowo duże ilości folianów.
Niedobór kwasu foliowego
Jeśli u dorosłych występuje niedobór kwasu foliowego, w pierwszej kolejności pojawia się niedokrwistość (anemia). Objawy rozciągają się od zmęczenia, zawrotów głowy, zmniejszonej wydolności fizycznej, kołatania serca i duszności po ból w klatce piersiowej podczas wysiłku. Niedobór folianów jako przyczyna niedokrwistości występuje rzadko. Najczęściej występuje u alkoholików, osób starszych i osób z anoreksją, chorobami jelit i zaburzeniami wchłaniania.
Dlaczego kobiety w ciąży potrzebują więcej folianów?
Wady cewy nerwowej, takie jak rozszczep kręgosłupa, są poważnymi chorobami wrodzonymi spowodowanymi zaburzeniem zamknięcia w obszarze kręgosłupa. Dokładna przyczyna tej choroby nie jest na razie znana. Jednak oprócz predyspozycji genetycznych niedobór kwasu foliowego u matki w czasie ciąży prawdopodobnie odgrywa również pewną rolę. Niewystarczające spożycie kwasu foliowego przed zajściem w ciążę i we wczesnym okresie ciąży zwiększa ryzyko rozszczepu kręgosłupa i bezmózgowia. Niewystarczające przyjmowanie kwasu foliowego w tej fazie zwiększa ryzyko wad rozwojowych od 2 do 8 razy. Jeśli matka przyjmuje kwas foliowy przed poczęciem, zapobiega to rozszczepowi kręgosłupa w ponad 50% przypadków.
Jak należy przyjmować kwas foliowy?
Lek jest dostępny bez recepty. Od momentu rozpoczęcia planowania ciąży należy przyjmować jedną tabletkę (400 mikrogramów) dziennie, tj. przed zapłodnieniem do 12. tygodnia ciąży włącznie. W przypadku nieplanowanej ciąży kwas foliowy należy przyjmować jako suplement diety od momentu, gdy rozpoznano ciążę do 12. tygodnia ciąży włącznie. Kobiety, u których we wcześniejszej ciąży stwierdzono wady cewy nerwowej płodu, powinny przez ten sam okres przyjmować 4 mg kwasu foliowego dziennie, czyli 10-krotnie większą dawkę.
Dodatkowe informacje
- Niedokrwistość (anemia)
- Rozszczep kręgosłupa
- Rozszczep kręgosłupa — informacje dla personelu medycznego
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń