Co to jest pooperacyjne zatrzymanie moczu?
Definicja
W związku z interwencjami chirurgicznymi podczas właściwej operacji podawane są różne rodzaje znieczulenia. W pierwszych godzinach i dniach po zabiegu konieczne może być również leczenie przeciwbólowe. Zarówno środki znieczulające, jak i przeciwbólowe po operacji mogą spowodować, że niektórzy pacjenci nie będą w stanie samodzielnie opróżnić pęcherza po operacji. Jeśli mocz pozostaje w pęcherzu i nie jest możliwe oddanie wody, nazywa się to zatrzymaniem moczu.
Objawy
Typowe objawy pooperacyjnego zatrzymania moczu to ból brzucha i ból pleców. Ponadto występują problemy neurologiczne i sercowo-naczyniowe, takie jak nudności i wymioty, a także zaburzenia ciśnienia tętniczego, powolne tętno i chwilowa utrata przytomności. Ból i inne objawy mogą być również całkowicie nieobecne.
Przyczyny
Pooperacyjne zatrzymanie moczu wynika z tego, że środki znieczulające „paraliżują” mięśnie pęcherza lub nerwy regulujące. Uniemożliwia to kurczenie się i opróżnianie pęcherza. Może to być również spowodowane uszkodzeniem nerwów odpowiedzialnych za opróżnianie pęcherza. Wpływ leków przeciwbólowych po operacji lub z powodu uszkodzonych nerwów może również zmniejszyć uczucie wypełnienia pęcherza i parcia na mocz. Ryzyko wzrasta, jeśli podczas operacji podawano dużo płynów w postaci wlewu.
Częstość występowania
Zasadniczo zatrzymanie moczu może wystąpić pooperacyjnie u wszystkich chorych bez cewnika w pęcherzu. Po znieczuleniu podpajęczynówkowym, czyli znieczuleniu w okolicy dolnego odcinka rdzenia kręgowego, zatrzymanie moczu występuje nawet u 1/4 pacjentów, w przypadku innych operacji u 4–29%. Częstość występowania zależy również od płci i wieku pacjentów, rodzaju i czasu trwania zabiegu chirurgicznego, istniejących wcześniej zaburzeń opróżniania pęcherza oraz rodzaju znieczulenia.
Badania
- Podejrzenie pojawia się, gdy 8–12 godzin po operacji wypełniony pęcherz moczowy (ok. 500 ml) nie został jeszcze opróżniony i nie może być opróżniony, a pozostałe objawy się zgadzają.
- Można palpacyjnie zbadać brzuch, aby sprawdzić, czy pęcherz jest powiększony.
- Diagnozę potwierdza badanie ultrasonograficzne.
Leczenie
- Cele leczenia to łagodzenie objawów i zapobieganie ostrym powikłaniom oraz długotrwałym uszkodzeniom.
- W profilaktyce zamiast czystych opioidów należy stosować skojarzoną terapię bólu z użyciem leków opioidowych i nieopioidowych.
- W przypadku zabiegów o zwiększonym ryzyku w razie potrzeby można wykonać cewnikowanie profilaktyczne.
- W przypadku zdiagnozowanego zatrzymania moczu opróżnianie pęcherza moczowego za pomocą cewnika jednorazowego jest zalecane u osób dorosłych, u których wypełnienie pęcherza wynosi 400–500 ml lub więcej.
- W leczeniu mogą być również stosowane leki.
- Aby uniknąć zatrzymania moczu, należy po zabiegu kontrolować opróżnianie pęcherza, zwłaszcza jeśli istnieją ewentualne czynniki ryzyka. W postępowaniu ambulatoryjnym należy wykonać badanie ultrasonograficzne, aby sprawdzić, czy można opróżnić pęcherz.
Rokowanie
- Jeśli pooperacyjne zatrzymanie moczu zostanie wyleczone w ciągu kilku godzin, rokowanie jest dobre.
- Jeśli nie zostanie rozpoznane, że pęcherz jest przepełniony i w porę nie zostanie podjęte leczenie, może dojść do nadmiernego rozciągnięcia ściany pęcherza moczowego. Może to prowadzić do tego, że w przyszłości dotknięte osoby będą miały problemy z prawidłowym opróżnianiem pęcherza.
- Mocz może pozostać w pęcherzu, co zwiększa ryzyko zakażenia układu moczowego .
Dodatkowe informacje
- Zakażenia dróg moczowych
- Pooperacyjne zatrzymanie moczu – Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń