Co to jest naparstnica?
Naparstnica jest znana w medycynie jako digitalis od łacińskiej nazwy tej rośliny: Digitalis purpurea. Z liści tej rośliny można wyekstrahować aktywny składnik, który ma silny wpływ na czynność serca. Obecnie stosowane preparaty naparstnicy są wytwarzane chemicznie i zawierają substancję czynną w bardzo czystej postaci: digitoksynę lub digoksynę.
Oba preparaty mogą poprawić siłę pompowania mięśnia sercowego i spowolnić zbyt szybkie bicie serca. Z tego powodu leki te przez bardzo długi czas były często przepisywane pacjentom z niewydolnością serca. Obecnie jednak ich miejsce w większości zajęły inne preparaty, przez co naparstnica nie jest już tak często stosowana.
W terapii preparatami naparstnicy kluczowe jest utrzymywanie stężenia substancji czynnej we krwi w określonym zakresie, ponieważ zbyt wysokie poziomy mogą powodować silne, a nawet zagrażające życiu reakcje niepożądane. W związku z tym lekarz poprzez regularne badania krwi będzie sprawdzał stężenie i odpowiednio dostosowywał dawkę.
Przedawkowanie
Pomimo badań kontrolnych nadal zdarza się, że stężenie substancji czynnej we krwi staje się zbyt wysokie. Możliwe przyczyny to przypadkowe (lub celowe) spożycie zbyt wielu tabletek. Ponadto, działanie naparstnicy w organizmie może być również zwiększone w przypadku jednoczesnego przyjmowania niektórych innych leków.
Osoby chorujące na zaburzenia czynności nerek, niedoczynność tarczycy, zaburzenia krążenia mięśnia sercowego lub tzw. zaburzenia elektrolitów we krwi (zwłaszcza sodu, potasu i wapnia) mogą również mieć zwiększone stężenie naparstnicy.
Ponieważ naparstnica również stosunkowo wolno rozkłada się w organizmie, zasadniczo łatwo jest uzyskać zbyt wysokie stężenie we krwi, co powoduje różne reakcje niepożądane i może zagrażać życiu. Dlatego warto, aby pacjenci zapoznali się z odpowiednimi wskazówkami lub objawami, aby móc zareagować w odpowiednim czasie.
Jakie objawy mogą wystąpić?
Dolegliwości i objawy przedawkowania naparstnicy są różne i zależą od poziomu naparstnicy we krwi.
Typowe objawy to nudności i wymiotowanie i ból brzucha. Mogą również wystąpić objawy takie jak zmęczenie, ból głowy, omamy, splątanie, senność a nawet nieprzytomność lub też napady drgawkowe. Niektórzy chorzy postrzegają kolory w inny sposób (dominuje kolor żółty i zielony).
Jeśli rozpoznanie nie nastąpi szybko, rozwijają się arytmie serca. Może to zagrażać życiu i wymaga leczenia w szpitalu.
Diagnostyka
Wiele z tych objawów może mieć również inne przyczyny, ale jeśli pacjent przyjmuje naparstnicę i ma wyżej wymienione objawy, lekarz szybko pomyśli o możliwym przedawkowaniu.
W przypadku wystąpienia takich dolegliwości należy również samodzielnie jak najszybciej zwrócić się o pomoc medyczną i poddać się badaniom.
W gabinecie bicie serca jest badane za pomocą EKG, a badanie krwi może być wykorzystane do określenia stężenia naparstnicy, a także zmian w innych parametrach krwi.
Terapia
Jeśli stężenie naparstnicy we krwi jest tylko umiarkowanie podwyższone, a objawy są łagodne, wystarczające może być przerwanie przyjmowania tabletek na kilka dni, a następnie ponowne sprawdzenie parametrów krwi. W zależności od przyczyny reakcji niepożądanych lekarz może dostosować dawkę lub zmienić inne przyjmowane leki. Może również odradzić preparat naparstnicy i przepisać inny lek jako alternatywę.
Jeśli objawy są bardzo silne lub jeśli występują nawet arytmie serca, zaleca się bardziej szczegółowe badanie i obserwację w szpitalu. Tam możliwe jest regularne monitorowanie pacjenta za pomocą badań krwi i EKG.
Ponadto można podawać płyny i inne leki bezpośrednio do krwiobiegu za pomocą wlewów, dzięki czemu wszelkie zaburzenia równowagi elektrolitowej mogą być szybko skorygowane. We wlewie dożylnym można również łatwo podawać niektóre leki, które mogą korygować arytmię serca. W razie potrzeby można również zastosować substancję czynną, która w celowany sposób przeciwdziała działaniu naparstnicy (lek antagonistyczny lub antidotum).
Rokowanie
W łagodnych i umiarkowanych przypadkach rokowanie jest dobre. W wyjątkowych przypadkach, np. w przypadku prób samobójczych lub pacjentów zmagających się z ciężkimi chorobami współistniejącymi, przyjęta dawka naparstnicy może być tak wysoka, że zatrucie naparstnicą zagraża życiu i prowadzi do zgonu.
Dodatkowe informacje
- Arytmie serca
- Zatrucie naparstnicą — informacje dla lekarzy
Autor
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema