Co to jest metanol?
Z chemicznego punktu widzenia metanol jest alkoholem. Jest on stosowany jako rozpuszczalnik organiczny i znajduje się między innymi w środkach przeciw zamarzaniu i w perfumach. Metanol jest substancją toksyczną i może powodować poważne powikłania, a nawet zgon. Dawkę śmiertelną szacuje się na około 30–240 ml lub 1 g/kg masy ciała. Chociaż jest to rodzaj alkoholu, odurzający efekt metanolu jest mniejszy niż zwykłego alkoholu (etanolu).
W organizmie metanol najpierw rozkłada się na formaldehyd, a następnie jest przekształcany w kwas mrówkowy, który, jak zakładamy, jest substancją toksyczną. Fakt, że zarówno etanol, jak i metanol są rozkładane przez ten sam enzym (dehydrogenazę alkoholową) i że konkurują one o „wykorzystanie” tego enzymu, jest pomocny w terapii zatrucia metanolem. Zawartość metanolu we krwi można zmierzyć za pomocą badań krwi.
Zatrucia
Dzieci mogą nieumyślnie spożyć metanol poprzez wypicie płynów zawierających metanol. Szczególnie narażeni są alkoholicy. Głód alkoholowy może motywować ich do spożywania niemal wszystkiego, co smakuje jak alkohol.
Metanol nie ma specjalnego koloru ani zapachu, więc nie jest możliwe stwierdzenie, czy płyn alkoholowy zawiera również metanol.
Reakcje niepożądane
Najbardziej znaną reakcją niepożądaną metanolu jest oślepnięcie. Przyczyną jest uszkodzenie nerwów wzrokowych.
Rozkład metanolu powoduje nadkwaśność krwi (kwasica metaboliczna), która ma poważne konsekwencje dla całego organizmu i może prowadzić do zgonu.
Metanol powoduje również uszkodzenie centralnych obszarów mózgu (zwojów podstawnych), co może skutkować obrazem klinicznym (późnymi następstwami) przypominającym chorobę Parkinsona i któremu towarzyszą objawy takie jak drżenie, sztywność i ruchy mechaniczne.
Jak rozwija się zatrucie?
Pierwsze objawy pojawiają się zwykle po 12–24 godzinach od spożycia. Im większe spożycie, tym wcześniej pojawiają się objawy. Jeśli zatruta osoba spożyła mieszaninę etanolu i metanolu, pojawienie się objawów może potrwać dłużej.
Początkowo objawy zatrucia metanolem pojawiają się jako zwykłe objawy, towarzyszące wpływowi alkoholu, tj. w postaci upojenia. Bóle głowy często pojawiają się wcześnie, po czym następują nudności, wymiotowanie i rozproszony ból brzucha. Niebudzące podejrzeń upojenie alkoholowe może ostatecznie przerodzić się w nieprzytomność i śpiączkę. Występują drgawki.
We wczesnych stadiach może występować lekko zamglone widzenie, które stopniowo pogarsza się, aż do utraty pola widzenia i ostatecznie całkowitej ślepoty. Tę ślepotę można odwrócić za pomocą odpowiedniej, szybkiej terapii, ale często skutkiem jest trwałe oślepnięcie.
Nadmierne zakwaszenie (kwasica) krwi i całego organizmu powoduje przyspieszenie oddechu. Ciało próbuje w ten sposób uwolnić nadmiar kwasu. W późniejszych stadiach ośrodek oddechowy w mózgu może być tak oszołomiony/uszkodzony, że czynność oddechowa nie jest już wystarczająca, a do jej wspomagania potrzebny jest respirator. W przypadku poważnego zatrucia może również dojść do upośledzenia czynności serca i niewydolności serca.
Terapia
Celem terapii jest maksymalne ograniczenie wpływu metanolu. Jeśli od spożycia większej ilości minęło mniej niż 1 godzina lub 2 godziny, wykonane zostanie płukanie żołądka, tj. treść żołądkowa zostanie odessana przez plastikową rurkę wprowadzoną do żołądka.
Podanie alkoholu powoduje, że zwykły alkohol „konkuruje” z metanolem, dzięki czemu uszkodzenia są mniejsze. Etanol łatwiej wiąże się z enzymem i dlatego powoduje, że mniejsze ilości metanolu są przekształcane w szkodliwe substancje.
Odpowiednim antidotum dla metanolu jest fomepizol. Jest bezpieczny w dawkowaniu, bardziej skuteczny niż alkohol i wykazuje niewiele reakcji niepożądanych.
Inną opcją, często stosowaną w przypadkach ciężkich zatruć, jest oczyszczanie krwi poprzez tzw. hemodializę. Jest to procedura oczyszczania, która jest zwykle stosowana w terapii pacjentów z niewydolnością nerek.
Rokowanie
Nieleczone zatrucie metanolem może prowadzić do trwałego upośledzenia wzroku, zapaści krążeniowej i śpiączki. Uszkodzenie zwojów podstawnych mózgu może wywołać obraz kliniczny przypominający chorobę Parkinsona. Dawka śmiertelna wynosi około 1 g/kg masy ciała. Nie jest znany poziom niższej dawki powodującej uszkodzenie wzroku. Wczesna i odpowiednia terapia zatrucia metanolem zapobiega wtórnym objawom.
Dodatkowe informacje
- Choroba Parkinsona
- Zatrucie metanolem — informacje dla lekarzy
Autor
- Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia