Udar — co to jest?
Udar występuje, gdy dopływ krwi do mózgu jest zaburzony, a tkanka mózgowa nie jest wystarczająco ukrwiona. Już po czterech minutach od przerwania dopływu ważnych składników odżywczych (zwłaszcza tlenu) komórki mózgowe zaczynają obumierać. Proces ten trwa przez kilka następnych godzin. Jest to stan zagrażający życiu, który wymaga jak najszybszej pomocy medycznej.
Mechanizm
- Krwawienie: objawy pojawiają się w ciągu kilku sekund.
- Skrzep krwi z innej części ciała blokujący naczynie krwionośne w mózgu (zator): objawy pojawiają się w ciągu kilku sekund lub minut.
- Skrzep krwi, który tworzy się na miejscu (zakrzepica): objawy pojawiają się w ciągu kilku minut lub godzin.
Szybka pomoc jest na wagę życia!
- Im szybciej zostanie udzielona pomoc, tym bardziej można ograniczyć szkody. Liczy się każda sekunda.
- Im dłużej opóźnia się leczenie udaru, tym większe są uszkodzenia i utrata czynności.
- Powodzenie leczenia zależy od tego, ile czasu upłynie, zanim pacjent zostanie poddany terapii.
Czynniki ryzyka udaru obejmują:
- Podeszły wiek
- Wysokie ciśnienie tętnicze
- Wcześniejsze udary
- Palenie tytoniu
- Cukrzycę
- Choroby serca
- Nadwagę i otyłość, brak ruchu
- Cierpienie psychiczne, depresję
- niektóre leki (np. doustne środki antykoncepcyjne)
Sygnały alarmowe
- Następujące objawy mogą wskazywać na udar lub przemijający atak ze zmniejszonym przepływem krwi do części mózgu (przemijający atak niedokrwienny TIA, objawy trwają maksymalnie 24 godziny).
- Pogotowie należy wezwać natychmiast w przypadku wystąpienia poniższych objawów:
- nagłe jednostronne osłabienie/paraliż lub drętwienie twarzy, ręki lub nogi
- nagłe zaburzenia widzenia lub całkowita utrata wzroku, zwłaszcza jeśli dotyczy to tylko jednego oka
- utrata mowy lub trudności z mówieniem lub rozumieniem mowy
- nagły, silny ból głowy, pojawiający się „znienacka” i bez wytłumaczalnej przyczyny
- niewyjaśnione zawroty głowy, chwiejny chód lub nagły upadek, zwłaszcza w połączeniu z innymi objawami
- Warto zapamiętać angielski skrót FAST:
- Face (ang. twarz): niech dana osoba spróbuje się uśmiechnąć. Czy jeden kącik ust opada? Może to świadczyć o porażeniu twarzy/hemiparezie.
- Arm (ang. ramię): niech dana osoba spróbuje wyciągnąć ramiona do przodu i jednoczesne odwrócić dłonie ku górze. W przypadku porażenia nie można podnieść obu ramion — jedno ramię opada lub skręca się.
- Speech (ang. mowa): niech dana osoba spróbuje powtórzyć proste zdanie. Jeśli nie jest w stanie tego zrobić lub jej głos brzmi niewyraźnie, prawdopodobnie mamy do czynienia z zaburzeniem mowy.
- Time (ang. czas): jeśli co najmniej jeden z tych trzech testów da wynik pozytywny: należy bezzwłocznie powiadomić służby ratunkowe („Czas to mózg”)!
Pierwsza pomoc
- W przypadku pierwszego wystąpienia wszyscy pacjenci powinni zostać jak najszybciej hospitalizowani.
- Należy wybrać numer alarmowy.
- Sprawdzić, czy pacjent oddycha. W razie potrzeby należy ułożyć daną osobę w pozycji bocznej ustalonej.
Dodatkowe informacje
- udar
- Udar, leczenie stanu nagłego zagrożenia zdrowia
- Udar, plan leczenia
- Udar, metody rehabilitacji
- Przemijający atak niedokrwienny (TIA)
- Udar, zaburzenia percepcji
- Udar, czynniki ryzyka i zapobieganie
- Udar, przygotowanie do wypisania ze szpitala
- Terapia poudarowa — co mogą zrobić pacjenci i rodzina?
- Podwyższone ciśnienie tętnicze
- Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
- Cukrzyca, typ 2
- Nadwaga
- Depresja
- Zaburzenia mowy i języka
- Ból głowy
- Zawroty głowy
- Jak ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej?
- Udar i TIA — informacje dla lekarzy
- Udar, objawy poznawcze — informacje dla lekarzy
- Udar, rehabilitacja — informacje dla lekarzy
Autor
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema