Co to jest chrapanie?
Chrapanie jest spowodowane wibracjami języczka, podniebienia miękkiego i przedniego/tylnego łuku podniebiennego podczas snu. Jest to spowodowane zwężeniem gardła z powodu „zwiotczenia” mięśni podniebienia/gardła podczas snu, co utrudnia przepływ powietrza podczas oddychania.
Łagodne lub umiarkowane chrapanie jest uważane za normalne zjawisko. Częstotliwość występowania wzrasta wraz z wiekiem. We włoskim badaniu regularne chrapanie stwierdzono u 10% mężczyzn i 5% kobiet w wieku 30 lat oraz u 60% mężczyzn i 40% kobiet w wieku 60 lat. Wyraźne chrapanie może prowadzić do problemów zdrowotnych, a także społecznych i rodzinnych, i występuje u około 20% populacji, często dotykając mężczyzn.
Przyczyny
Wydaje się, że istnieje wiele przyczyn, a znaczenie poszczególnych czynników różni się w zależności od osoby. Podczas snu mięśnie górnych dróg oddechowych rozluźniają się, a drogi oddechowe zwężają się, powodując chrapanie. Alkohol i tabletki nasenne powodują dalsze zwiotczenie mięśni. Zwężenie dróg oddechowych pogarsza się w pozycji leżącej i podczas głębokiego snu. Szczególnie problematycznymi miejscami są podniebienie miękkie i języczek.
Najbardziej znaczącym pojedynczym czynnikiem jest prawdopodobnie nadwaga. Palenie tytoniu również jest czynnikiem ryzyka. Pewną rolę odgrywają również uwarunkowania anatomiczne/dziedziczne, takie jak niekorzystny kształt lub ułożenie szczęki, bardzo duży język itp.
Objawy
Chrapanie jest stresujące zarówno dla partnerów, jak i dla samych pacjentów. Chrapanie może prowadzić do braku tlenu, co z kolei skutkuje niespokojnym snem i powtarzającymi się przebudzeniami — typowymi dla zespołu bezdechu sennego. Osoby chrapiące są często zmęczone i wyczerpane w ciągu dnia i potrzebują więcej snu niż inni. W niektórych przypadkach może to mieć również negatywny wpływ na układ krwionośny.
Diagnostyka
Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu. Ok. 10% osób intensywnie chrapiących ma również zespół bezdechu sennego, w którym oddychanie zatrzymuje się podczas snu, co prowadzi do przejściowego braku tlenu.
Lekarz sprawdzi inne przyczyny zwężenia dróg oddechowych, takie jak utrudnione oddychanie przez nos z powodu skrzywionej przegrody nosowej, polipy nosa lub powiększony migdałek gardłowy. Osoby chrapiące często mają powiększony języczek i migdałki (przerost migdałków). Niektórzy mają w pewnym stopniu przodozgryz. Często występuje też nadwaga.
W przypadku podejrzenia zespołu bezdechu sennego konieczne może być wykonanie badania snu (polisomnografii w laboratorium snu).
Leczenie
Zdecydowana większość chorych nie wymaga leczenia wykraczającego poza proste porady. Na przykład, szyna zgryzowa (specjalnie dopasowana przez lekarza lub dentystę, który ma doświadczenie w leczeniu chrapania) jest pomocnym środkiem dla wielu osób. Istnieją różne możliwości terapii: Modele.
Szyny przeciwko chrapaniu są szeroko stosowane w Niemczech. Szyna musi być indywidualnie dopasowana na podstawie wycisków górnej i dolnej szczęki, wykonanych przez dentystę lub ortodontę. Szyna, która jest wykonana z miękkiego tworzywa sztucznego, lekko przesuwa żuchwę do przodu. Utrzymuje to drożność dróg oddechowych, zapobiegając chrapaniu, a tym samym bezdechowi sennemu.
Utrata masy ciała jest zalecana, ponieważ nadwaga zarówno prowadzi do gorszych wyników leczenia, jak i przyczynia się do zwiększonego ryzyka chorób serca. Większość osób chrapie mniej, leżąc na boku lub z lekko uniesioną górną częścią ciała. Spożywanie alkoholu i przyjmowanie tabletek nasennych często pogarsza objawy, ponieważ mięśnie są wtedy jeszcze bardziej rozluźnione. Palenie jest czynnikiem ryzyka, ponieważ między innymi prowadzi do zwiększonego przekrwienia błony śluzowej nosa. Należy zapewnić odpowiednią ilość snu, ponieważ chrapanie nasila się przy bardzo głębokim śnie w wyniku przemęczenia.
Jeśli objawy są poważne i wpływają na zdrowie, życie społeczne i rodzinne, należy rozważyć operację. Jak jednak wspomniano, większość pacjentów nie potrzebuje leczenia wykraczającego poza proste porady.
Środki do samodzielnego wdrożenia
- O ile to możliwe, zaleca się utratę masy ciała, ponieważ nadwaga prowadzi zarówno do gorszych wyników leczenia, jak i do zwiększonego ryzyka chorób serca.
- Większość osób chrapie mniej, gdy leży na boku. Można włożyć do piżamy/koszuli nocnej przedmiot (np. małą piłeczkę), który sprawi, że spanie na plecach będzie niewygodne i pacjent „automatycznie” przekręci się na bok.
- Lekkie uniesienie górnej części ciała i głowy również zmniejsza chrapanie u niektórych pacjentów. Głowa nie powinna jednak znajdować się zbyt wysoko, ponieważ może to zwiększyć dolegliwości.
- Spożywanie alkoholu i przyjmowanie tabletek nasennych często nasila objawy.
- Palenie jest czynnikiem ryzyka, ponieważ między innymi prowadzi do zwiększonego przekrwienia błony śluzowej nosa.
- Należy zapewnić odpowiednią ilość snu, ponieważ chrapanie nasila się przy bardzo głębokim śnie w wyniku przemęczenia.
- Jak wynika z niewielkiego badania, ćwiczenia języka i podniebienia mogą pomóc niektórym pacjentom przestać chrapać. Przykładowe ćwiczenia (20 powtórzeń):
- Dociśnij język do tylnej części przednich zębów i przesuwaj go do tyłu po podniebieniu twardym.
- Przyssij język do podniebienia twardego.
- Dociśnij spód języka do dna jamy ustnej, podczas gdy czubek języka znajduje się w pobliżu tylnej części dolnych zębów przednich.
Szyna zgryzowa
W nocy stosowana jest szyna zgryzowa. Szyna jest indywidualnie dopasowywana przez stomatologa z doświadczeniem w medycynie snu. Szyna, która jest wykonana z miękkiego tworzywa sztucznego, lekko przesuwa żuchwę i tym samym język do przodu. Dzięki temu drogi oddechowe są bardziej otwarte, co ogranicza chrapanie i bezdech senny. Efekt jest dobry dla wielu osób cierpiących na łagodne objawy, a samo leczenie jest proste i niedrogie.
Wentylacja CPAP
Ta metoda polega na zwiększaniu ciśnienia powietrza podczas wdechu za pomocą specjalnej maski do oddychania, aby zapobiec zapadaniu się górnych dróg oddechowych. Leczenie zapobiega zwężeniu dróg oddechowych, co znacznie zmniejsza chrapanie. Wentylacja CPAP jest leczeniem z wyboru u pacjentów z zespołem obturacyjnego bezdechu sennego.
Zabiegi u dzieci
U dzieci z polipami w nosie lub powiększonym migdałkiem gardłowym (powiększony migdałek gardłowy), odpowiednia operacja zwykle daje dobre efekty, tak że chrapanie staje się znacznie mniejsze lub znika.
Zabiegi w obrębie jamy nosowej
Jeżeli problemem jest zatkany nos, istnieje wiele możliwych działań, skoncentrowanych na usunięciu przyczyny takiego stanu rzeczy. Efekt wydaje się być najlepszy u osób o prawidłowej masie ciała (BMI poniżej 25). W przypadku bezdechu sennego sama operacja nosa zwykle nie jest wystarczająco skuteczna w łagodzeniu objawów. Jednak często może to znacznie poprawić efekt wentylacji CPAP.
Usztywnianie podniebienia miękkiego
Jest wykonywane z użyciem fal radiowych. Energia jest dostarczana za pomocą igły umieszczonej pod błoną śluzową podniebienia miękkiego. Zabieg prowadzi do bliznowacenia, a tym samym usztywnienia tkanki podniebienia miękkiego, zmniejszenia wibracji oraz złagodzenia chrapania podczas snu. Ponadto usuwana jest część tkanki podniebienia miękkiego.
Ogromną zaletą tej terapii jest to, że może być wykonywana w warunkach ambulatoryjnych w znieczuleniu miejscowym i powoduje znacznie mniejszy ból pooperacyjny niż UPPP (patrz poniżej). Efekt wydaje się być bardzo dobry, szczególnie u osób o prawidłowej masie ciała (BMI poniżej 25). Zabieg może być powtarzany i rozszerzany, co może prowadzić do lepszych rezultatów.
Implant podniebienny
Testowane są nowe techniki chirurgiczne, w tym umieszczenie trzech implantów w pobliżu granicy pomiędzy podniebieniem twardym i miękkim. Implant pozostaje w mięśniach podniebiennych, dzięki czemu usztywniają się one, a tkanka mniej wibruje podczas snu. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym i trwa około dziesięciu minut. Efekt ten jest różnie oceniany w różnych badaniach. Zasadniczo jednak terapie te prawdopodobnie nie są odpowiednie dla pacjentów z bardzo dużą nadwagą (BMI > 32) lub z ciężkim bezdechem sennym.
Uwulopalatofaryngoplastyka (UPPP)
Zabieg może być konieczny w przypadku bardzo nasilonego chrapania. Przy zespole bezdechu sennego pozytywny efekt można osiągnąć u ponad połowy pacjentów, pod warunkiem, że wcześniej potwierdzono, że przyczyną chrapania są nieprawidłowości podniebienia miękkiego i gardła. Podczas zabiegu usuwany jest języczek wraz z dolną tylną częścią podniebienia miękkiego (UPP) i zazwyczaj także migdałki (UPPP). Usuwana jest również część łuków podniebiennych, jeśli są one duże. Zabieg jest wykonywany za pomocą lasera lub noża elektrochirurgicznego. Celem zabiegu jest usztywnienie podniebienia miękkiego.
Przebieg pooperacyjny w pierwszych tygodniach jest często opisywany jako bolesny. Podniebienie napina się z powodu bliznowacenia i należy spodziewać się krwawienia. Pacjenci zazwyczaj muszą przebywać na zwolnieniu lekarskim przez 7–10 dni. Z biegiem lat efekt interwencji często zanika.
Inne zabiegi chirurgiczne
W zależności od przyczyny chrapania, lekarz może zalecić dalsze zabiegi chirurgiczne, takie jak redukcja tkanki języka, regularna stymulacja prądem elektrycznym nerwu podjęzykowego, który napina język, lub, w bardzo ciężkich przypadkach, rozległa operacja z poszerzeniem całego gardła i jamy ustnej. W przypadku wielu stosowanych terapii stale testowane są ich modyfikacje, dodawane są nowe podejścia, a z czasem pojawiają się ciągle nowe, nieco zmienione zalecenia, dlatego pacjent zawsze powinien zasięgnąć szczegółowej porady przed wyrażeniem zgody na operację.
Ostatnią deską ratunku dla pacjentów, którym nie pomagają żadne inne środki, jest tracheostomia. W tym przypadku chirurg wykonuje z przodu szyi mały otwór w tchawicy, przez który pacjent oddycha. Metoda ta „leczy” zespół bezdechu sennego praktycznie we wszystkich przypadkach, ale jest przeprowadzana tylko wyjątkowo, jako że jest bardzo inwazyjna.
Dodatkowe informacje
- Chrapanie
- Zespół bezdechu sennego
- Polipy nosa
- Powiększony migdałek gardłowy (trzeci migdał)
- CPAP w zespole bezdechu sennego
- Spożycie alkoholu
- Nadwaga
- Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
- Chrapanie — informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Dr med. Susanne Meinrenken, dziennikarka medyczna, Brema