Ubytek słuchu, który nasila się wraz z wiekiem, jest bardzo powszechny. Szacuje się, że ponad połowa osób w wieku powyżej 85 lat i około jedna trzecia osób w wieku powyżej 60 lat ma jakąś formę ubytku słuchu. Z biegiem czasu przeżyte obciążenie hałasem prowadzi do związanego ze zużyciem uszkodzenia ślimaka w uchu wewnętrznym.
Głównymi przyczynami utraty słuchu są trwałe narażenie na hałas i czynniki dziedziczne. Jednak pełna funkcjonalność słuchu może być również zaburzona przez inne czynniki, takie jak zbyt duża ilość woskowiny usznej.
Utrata słuchu spowodowana uszkodzeniem ucha wewnętrznego jest nieuleczalna. Nie oznacza to jednak, że trzeba żyć w świecie ciszy. Wręcz przeciwnie, dostępnych jest wiele narzędzi wspomagających słuch.
Objawy
W miarę pogarszania się słuchu, dźwięki i mowa są zwykle odbierane jako stłumione, przytłumione i coraz gorszej jakości. Zwłaszcza przy głośnych hałasach w tle, np. w większych grupach, coraz gorzej słyszy się dźwięki i rozmowy. Coraz częściej trzeba prosić osoby wokół, aby mówiły wolniej, wyraźniej i głośniej. Aby móc śledzić transmisje telewizyjne i radiowe, należy ustawiać coraz większą głośność. Pacjenci zaczynają unikać rozmów z innymi ludźmi i coraz bardziej się wycofywać z życia społecznego.
Przyczyna
Dźwięki powstają, gdy fale dźwiękowe uderzają w narządy w uchu wewnętrznym. Fale dźwiękowe wywołują w uchu wibracje. Są one przekształcane w sygnały, które są przekazywane przez nerwy do mózgu i tam odbierane jako dźwięk. Ucho zasadniczo składa się z trzech głównych obszarów: ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego. Fale dźwiękowe przechodzą przez ucho zewnętrzne do błony bębenkowej i wprawiają ją w drgania. W drodze do ucha wewnętrznego wibracje te są wzmacniane przez błonę bębenkową i trzy małe kosteczki słuchowe w uchu środkowym (młoteczek, kowadełko i strzemiączko). Wibracje docierają do płynu w ślimaku, który jest narządem w uchu wewnętrznym, zawdzięczającym nazwę swojemu kształtowi. Wewnątrz ślimaka znajdują się komórki nerwowe, pokryte tysiącami maleńkich włosków. Przekształcają one wibracje w sygnały elektryczne, które są następnie przesyłane do mózgu. Ponieważ różne dźwięki przekładają się na różne wibracje, sygnały wysyłane do mózgu również się różnią. Tylko w ten sposób możemy odróżnić od siebie poszczególne tony.
Słuch może również ulec pogorszeniu, jeśli w przewodzie słuchowym nagromadzi się tak dużo woskowiny, że fale dźwiękowe nie są prawidłowo przekazywane. W rezultacie we wszystkich grupach wiekowych woskowina uszna jest jedną z częstszych przyczyn ubytku słuchu. W większości przypadków ubytku słuchu powodem jest uszkodzenie ślimaka. Maleńkie włoski w ślimaku łamią się lub wyginają, a komórki nerwowe obumierają. Jeśli komórki nerwowe lub włoski są uszkodzone lub ich brakuje, sygnały elektryczne nie są przesyłane do mózgu tak skutecznie jak wcześniej — słuch pogarsza się. Percepcja wysokich tonów jest coraz trudniejsza. Coraz trudniej jest zrozumieć poszczególne słowa w hałaśliwym otoczeniu.
Innymi możliwymi przyczynami ubytku słuchu są stany zapalne ucha, zmiany w tkance kostnej ucha oraz nowotwory ucha zewnętrznego lub środkowego, choć te przyczyny są znacznie rzadsze. Pęknięcie błony bębenkowej może również spowodować utratę słuchu.
Czynniki ryzyka
Poniżej wymieniono czynniki, które mogą prowadzić do uszkodzenia lub utraty włosków i komórek nerwowych w uchu wewnętrznym.
- Wiek. Z biegiem lat normalne zużycie wynikające z ciągłego przenoszenia dźwięku może prowadzić do uszkodzenia komórek ucha wewnętrznego.
- Silny hałas. Znaczne narażenie na hałas w pracy, np. w budownictwie lub przemyśle. Znaczne zanieczyszczenie hałasem z innych źródeł, takich jak głośna muzyka, motocykle lub broń palna. Wszystkie te hałasy mogą przyczynić się do uszkodzenia ucha wewnętrznego.
- Predyspozycje. Predyspozycje genetyczne mogą również prowadzić do pogorszenia słuchu związanego z wiekiem.
- Określone leki. Niektóre leki, takie jak antybiotyk gentamycyna, mogą uszkadzać ucho wewnętrzne. Przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego w bardzo dużych dawkach czasami powoduje również tymczasowe zmiany słuchu, w tym na przykład szumy uszne lub ubytek słuchu.
- Niektóre choroby. Wysoka gorączka, taka jak w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, może uszkodzić ucho wewnętrzne.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
W przypadku pogorszenia słuchu należy zasięgnąć porady lekarza. Jednym z typowych, alarmujących objawów jest to, że nie można już tak dobrze śledzić rozmów, zwłaszcza w obecności głośnych dźwięków w tle, że odbiera się dźwięki jako stłumione lub że trzeba wielokrotnie zwiększać głośność telewizora lub radia.
Diagnostyka
Aby ocenić słuch i określić stopień jego ubytku, wymagane jest badanie słuchu. Najpierw stosuje się tak zwany test szeptany. Polega on na zakryciu jednego ucha i sprawdzeniu, w jakim stopniu można powtarzać słowa wypowiadane z różną głośnością. Następnie zakrywa się drugie ucho i ponownie wykonuje test.
Dokładniejsze badanie umożliwiają tak zwane procedury audiometryczne. W ich ramach określone dźwięki są przekazywane do jednego ucha bezpośrednio ze słuchawek. W audiometrii dźwięki są odtwarzane na różnych częstotliwościach, a użytkownik wskazuje, kiedy słyszy dany dźwięk. Wszystkie dźwięki są powtarzane ze zmniejszającą się głośnością, aż do określenia głośności, której użytkownik już nie odbiera.
Leczenie
Jeśli ubytek słuchu jest spowodowany uszkodzeniem ucha wewnętrznego, sygnały dźwiękowe można wzmocnić za pomocą aparatu słuchowego, poprawiając w ten sposób słyszenie. Jeśli za pogorszenie słuchu odpowiada nagromadzona woskowina, zostanie ona usunięta przez lekarza podczas profesjonalnego czyszczenia uszu. W przypadku poważnego ubytku słuchu można również wszczepić tak zwany implant ślimakowy, choć jest on stosowany głównie u dzieci z poważnym ubytkiem słuchu.
- Usuwanie woskowiny usznej. Woskowina jest częstą przyczyną ubytku słuchu. W gabinecie lekarskim nagromadzoną woskowinę można zmiękczyć i, zależnie od sytuacji, wypłukać lub odessać.
- Aparat słuchowy Protetyk słuchu wyjaśni zalety i wady różnych systemów, zaleci odpowiednie urządzenie i dopasuje je indywidualnie. Aparat słuchowy nie wyleczy każdej formy ubytku słuchu, ale może przynieść znaczną poprawę u wielu pacjentów.
Aparat słuchowy składa się z różnych części: Mikrofon wykrywa dźwięki w otoczeniu. Wzmacniacz wzmacnia fale dźwiękowe przesyłane do ucha wewnętrznego. Bateria zapewnia zasilanie urządzenia. Wzmocniony dźwięk stymuluje komórki nerwowe w ślimaku, umożliwiając poprawę słyszenia. Przyzwyczajenie się do aparatu słuchowego zajmuje trochę czasu. Ponieważ odbierany dźwięk jest wzmocniony, różni się on od wcześniejszego postrzegania dźwięku. Konieczne może być wypróbowanie kilku urządzeń, aby znaleźć to, które działa najlepiej. Aparaty słuchowe są dostępne w wielu różnych rozmiarach, kształtach i wzorach. Niektóre są mocowane za uchem za pomocą małej rurki, która wzmacnia dźwięk w przewodzie słuchowym. Inne wkłada się w ucho zewnętrzne i zamyka nimi przewód słuchowy.
Profilaktyka
Poniższe środki mogą pomóc zminimalizować szkody związane z hałasem:
- Chroń swoje uszy w miejscu pracy. Specjalna ochrona słuchu, która wygląda jak słuchawki, może zmniejszyć narażenie na hałas do akceptowalnego poziomu i chronić uszy przed uszkodzeniem. Plastikowe lub gumowe zatyczki do uszu mogą również skutecznie chronić uszy przed hałasem.
- Zbadaj swój słuch. W przypadku narażenia na znaczny poziom hałasu w miejscu pracy, przydatne mogą być regularne badania słuchu. Regularne poddawanie się badaniom pozwala w porę wykryć wszelkie uszkodzenia słuchu. Czasami pacjenci są również bardziej zmotywowani do zapobiegania dalszym uszkodzeniom, gdy wykryty zostanie ubytek słuchu, który już wystąpił.
- Unikaj zajęć rekreacyjnych, które mogą uszkodzić słuch. Nie słuchaj zbyt głośno muzyki i noś ochronę słuchu podczas obsługi głośnych maszyn lub uprawiania sportów strzeleckich.
Dodatkowe informacje
- Ubytek słuchu u osób starszych — Informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia