Co to jest skurcz przełyku?
Normalnie mięśnie przełyku pracują w skoordynowany sposób podczas połykania, dzięki czemu miazga pokarmowa może być dość szybko transportowana z gardła do żołądka. Jeśli występują nieskoordynowane lub zbyt silne skurcze mięśni przełyku, dochodzi do skurczu przełyku, a pokarm „utyka" w drodze do żołądka. Istnieją dwie główne formy skurczu przełyku: rozproszone skurcze z nieskoordynowanymi silnymi skurczami mięśni przełyku oraz postać dawniej znana jako przełyk hiperkurczliwy, w której skurcze mięśni są bardziej skoordynowane, ale jeszcze silniejsze.
Obecnie, jeśli podejrzewa się skurcz przełyku, przeprowadza się specjalne badanie, w którym można dokładnie zmierzyć ciśnienie mięśni przełyku w różnych punktach, nawet podczas połykania, znane jako przełykomanometria. Wyniki tych badań mogą być następnie wykorzystane do odróżnienia poważnych od mniej wyraźnych zaburzeń motoryki. Motoryka oznacza ruch, w tym przypadku skoordynowany ruch mięśni przełyku, który u zdrowej osoby prowadzi do szybkiego transportu pokarmu do żołądka.
Skurcz przełyku jest raczej rzadką chorobą, ale dokładne dane dotyczące częstości jego występowania nie są dostępne. Zasadniczo choroba występuje częściej u starszych pacjentów.
Jaka jest przyczyna?
Przyczyna wywołująca nie jest znana.
Dla zrozumienia: przełyk składa się z dwóch warstw mięśni. Podobnie jak inne kanały trawienne, przełyk ma zdolność do perystaltycznego kurczenia się. Po jedzeniu skurcze rozpoczynają się w górnej części przełyku i są kontynuowane do żołądka. Ta tak zwana perystaltyka pierwotna jest wyzwalana przez ośrodek połykania. W ten sposób pokarm przechodzi przez przełyk do żołądka. Jeśli z jakiegoś powodu kawałek pokarmu utknął w przełyku, pojawiają się dalsze skurcze w celu przetransportowania go dalej, tak zwana perystaltyka wtórna.
W przypadku skurczu przełyku zaburzona jest perystaltyka lub zdolność przełyku do kurczenia się. Rozproszone skurcze przełyku prowadzą do nieregularnych i nieefektywnych skurczów w różnych jego częściach. W rezultacie miazga pokarmowa nie jest równomiernie transportowana w kierunku żołądka; konsekwencjami są mniej lub bardziej wyraźne zaburzenia połykania i ból za mostkiem, który może być dość silny.
Jakie są objawy?
Objawy są mniej lub bardziej nasilone w zależności od stopnia zaburzenia motoryki. Pacjenci czasami odczuwają lekki lub bardzo silny ból w klatce piersiowej, zaburzenia połykania z regurgitacją pokarmu lub bez niej, bądź oba te objawy. Często odczuwa się również guzek w gardle, który przypomina ciało obce.
Ok. 80% pacjentów zgłasza ból w klatce piersiowej. Ból występuje zwykle za mostkiem i może promieniować do pleców. Ból może być silniejszy niż w przypadku zaburzeń krążenia w naczyniach wieńcowych (dławica piersiowa), ale może też być mniej dotkliwy i trwać od kilku minut do kilku godzin.
Zaburzenia połykania nie występują u wszystkich pacjentów ze skurczem przełyku, ale u 30–60% z nich występuje ten problem. Zaburzenia połykania są często największe, gdy ból w klatce piersiowej jest najsilniejszy. Zaburzenia połykania pojawiają się od czasu do czasu w przypadku tej choroby i mogą być czasami bardziej nasilone, a czasami mniej. Rzadko są one tak poważne, że chorzy nie mogą jeść wystarczająco dużo, więc tracą na wadze.
Diagnostyka
Objawy sugerują rozpoznanie, ale ponieważ stan ten jest rzadki, niektórzy lekarze nie od razu myślą o możliwości skurczu przełyku. Ponadto różne inne choroby prowadzą do bardzo podobnych dolegliwości, co utrudnia lekarzowi szybkie ustalenie właściwego rozpoznania. Możliwe schorzenia, które mogą być również brane pod uwagę, to przede wszystkim dławica piersiowa, choroba refluksowa przełyku lub achalazja. Tak więc badanie ma również na celu wykluczenie tych chorób.
Zwykłe badanie fizykalne daje prawidłowe wyniki. EKG, ewentualne badania krwi i prześwietlenie klatki piersiowej lub płuc są powszechnymi badaniami, ważnymi dla wykluczenia innych chorób.
Gastroskopia jest wykonywana w celu wykluczenia chorób takich jak rak lub zapalenie przełyku. W przeszłości często wykonywano również specjalistyczne badanie rentgenowskie przełyku. Jednak metoda ta nie jest już uważana za przełomową w rozpoznaniu skurczu przełyku. Metoda pomiaru ciśnienia w przełyku (manometria) jest obecnie powszechnym badaniem służącym do ustalenia rozpoznania i rozróżnienia między różnymi stopniami nasilenia skurczu przełyku.
Leczenie
Przede wszystkim zaleca się leczenie farmakologiczne. W przypadku wielu pacjentów konieczne jest zastosowanie leczenia skojarzonego. Jednak nie wszystkie metody leczenia są odpowiednie dla każdego pacjenta, a u niektórych żadna forma leczenia nie pomaga.
Poszczególni pacjenci zgłaszają, że objawy są wywoływane przez spożycie określonych pokarmów. Ograniczenie spożywania tych pokarmów może tymczasowo złagodzić problemy u niektórych pacjentów.
Jak dotąd najdokładniej przebadanym lekiem na skurcz przełyku jest toksyna botulinowa. Ta substancja czynna jest wstrzykiwana w bardzo niskiej dawce bezpośrednio do mięśni przełyku, gdzie powoduje porażenie o umiarkowanym nasileniu. W związku z tym skurcze przełyku są osłabione, co znacznie łagodzi dyskomfort u wielu osób. Efekt utrzymuje się przez kilka miesięcy w zależności od dawki, czasami efekt utrzymuje się przez kilka lat.
Możliwe jest również przyjmowanie innych leków lub substancji czynnych. Niektórym pacjentom pomaga olejek z mięty pieprzowej rozcieńczony w wodzie. Zaleca się również stosowanie tak zwanych antagonistów wapnia: osłabiają one skurcze mięśni. Innym skutecznym lekiem jest nitrogliceryna (azotany), która również zmniejsza skurcz mięśni; jednak w tym przypadku nie ma prawie żadnych badań, które potwierdzałyby poprawę objawów. Jeśli występuje również zgaga lub choroba refluksowa przełyku, zwykle przydatne są leki neutralizujące kwas lub zmniejszające wydzielanie kwasu.
Jeśli żaden z tych leków nie pomoże, można zastosować trójpierścieniowy lek przeciwdepresyjny. Lek ten wydaje się łagodzić ból w klatce piersiowej u niektórych osób.
U pacjentów z bardzo ciężkim skurczem przełyku pomocna może być operacja. Endoskopowo (jak w gastroskopii) można nieco poszerzyć przełyk, co pomaga niektórym chorym. Inną metodą jest celowe przecięcie poszczególnych pasm mięśniowych (miotomia), co utrudnia skurcze.
Rokowanie
Skurcz przełyku jest stanem trwającym całe życie, który nawraca z różnym nasileniem, ale zwykle nie ulega znacznemu pogorszeniu.
Nawet jeśli objawy można złagodzić tylko w ograniczonym stopniu, rokowanie jest dobre. Choroba nie przyczynia się do wyższej śmiertelności i nie powoduje utraty masy ciała. Jednak u niektórych pacjentów częsty ból w klatce piersiowej może poważnie wpływać na jakość życia.
Jeśli objawy nasilają się, należy rozpocząć nowe badanie, ponieważ stan ten może być prekursorem tak zwanej achalazji.
Dodatkowe informacje
- Dławica piersiowa
- Refluks (zgaga)
- Achalazja
- Gastroskopia
- Ból w klatce piersiowej
- Skurcz przełyku – informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema