Co to jest ropień?
Ropień to zamknięty zbiór ropy. Taka jama wypełniona ropą pojawia się, gdy bakterie atakują tkankę i powodują zakażenie. Białe krwinki (leukocyty) gromadzą się w zaatakowanym miejscu i próbują powstrzymać zakażenie. Z powodu zakażenia część tkanki obumiera. Nagromadzenie bakterii, obumarłych komórek i białych krwinek ostatecznie prowadzi do powstania jamy wypełnionej ropą, która początkowo jest oddzielona od otaczającego obszaru skorupą. Ropień może pęknąć i opróżnić się. Jeśli ropa zbiera się na skórze (np. w miejscu zapalenia zmiany), jest to korzystne, ponieważ jej zawartość jest następnie wydalana z organizmu. Jednak w jamie brzusznej pęknięcie ropnia może prowadzić do poważnych powikłań, ponieważ bakterie i ropa rozprzestrzeniają się między narządami jamy brzusznej.
Przyczyna
Jeśli bakterie dostaną się do sterylnej jamy brzusznej, mogą utworzyć się ropnie. Inwazja bakterii może mieć różne przyczyny, takie jak zapalenie otrzewnej (zapalenie otrzewnej).
Niektóre choroby przewodu pokarmowego mogą powodować perforację żołądka (wrzód żołądka) lub jelita (choroba Leśniowskiego-Crohna, zapalenie uchyłków, rak jelita grubego). Zawartość przewodu pokarmowego jest obciążona różnymi drobnoustrojami pochodzącymi z pożywienia. Jeśli te drobnoustroje wydostaną się z żołądka lub jelita do sterylnej (wolnej od mikrobów) jamy brzusznej, mogą wywołać reakcję zapalną, która z kolei może prowadzić do powstawania ropni.
Ropień może również wystąpić w wyniku operacji, np. jeśli część treści jelitowej dostanie się do jamy brzusznej podczas operacji lub jeśli wystąpi ostry stan zapalny (zapalenie wyrostka robaczkowego lub zapalne wypukłości ściany jelita - zapalenie uchyłków). Mimo że jama brzuszna jest zawsze dokładnie płukana i czyszczona podczas takiego potencjalnie obciążonego drobnoustrojami zabiegu, w niektórych przypadkach nadal pozostaje w niej wystarczająca ilość bakterii i może powodować ropień, nawet jeśli blizna już się zagoiła.
Co więcej, wypadkom lub aktom przemocy mogą towarzyszyć obrażenia zewnętrzne, np. penetracja jamy brzusznej nożem. Bakterie mogą przedostać się do jamy brzusznej przez ranę lub narzędzie użyte do popełnienia przestępstwa i wywołać tam reakcję zapalną.
Zakażenia podbrzusza lub układu moczowego mogą również rozprzestrzeniać się do jamy brzusznej i prowadzić do powstawania ropni w jamie brzusznej. Zasadniczo ropień może powstać w otaczającym obszarze w wyniku zakażenia dowolnego narządu, w tym trzustki i nerek, a nawet kości i kręgów.
Diagnostyka
Zazwyczaj powstawanie ropnia w jamie brzusznej poprzedzone jest innym zdarzeniem. Może to być choroba przewodu pokarmowego, niedawna operacja lub uraz. Typowe objawy obejmują gorączkę, obniżony ogólny stan fizyczny i złe samopoczucie lub ból w okolicy brzucha. Jeśli wyniki badania krwi wskazują na zwiększoną sedymentację krwi i silnie zwiększoną liczbę białych krwinek, potwierdza się podejrzenie zakażenia. Ropnie można wykryć za pomocą procedur diagnostyki obrazowej. Można to zrobić za pomocą RTG, badania ultrasonograficznego lub tomografii komputerowej (TK). Tomografia komputerowa jest najbardziej niezawodną metodą, ponieważ może być również stosowana do wykrywania ropni ukrytych za innymi narządami. Następnie, wspomagany przez badanie ultrasonograficzne lub tomografię komputerową, lekarz może nakłuć ropień igłą i pobrać trochę ropy do badania diagnostycznego. Wyniki badań laboratoryjnych dostarczą informacji o tym, które bakterie spowodowały zakażenie, dzięki czemu lekarz będzie mógł odpowiednio dobrać najskuteczniejsze leki.
Czasami rozpoznanie może być trudne. Na przykład, jeśli pacjent otrzymuje antybiotykoterapię z innego powodu, objawy stanu zapalnego mogą być zmniejszone, a dolegliwości złagodzone. Wówczas można czasem z początku przeoczyć dodatkowy ropień. W niektórych przypadkach ropień znajduje się głęboko w jamie brzusznej, dlatego objawy mogą być słabo nasilone.
Ropień w obszarze między wątrobą a przeponą może powodować ból w dolnej części klatki piersiowej, zadyszkę, ból ramion i czkawkę. Ropnie w dolnej części miednicy mogą powodować biegunkę i silne parcie na mocz. Ropnie przylegające do dużego zginacza biodra (mięśnia lędźwiowego) mogą powodować ból biodra, zgiętą postawę i ból podczas próby rozciągania.
Terapia
Ropień musi zostać opróżniony, ponieważ w przeciwnym razie może prowadzić do zagrażających życiu powikłań. Wiele ropni jest zlokalizowanych w taki sposób, że można wprowadzić grubą igłę przez skórę, odessać ropę, a następnie umieścić drenaż w postaci cewnika. Cewnik pozostaje na miejscu przez kilka dni, aby ropa mogła stale odpływać. W innych przypadkach może być konieczna operacja, aby dostać się do ropnia. Następnie jest on jak najlepiej opróżniany, umieszcza się drenaż i ponownie zamyka nacięcie brzucha. Jednocześnie zawsze stosuje się antybiotykoterapię w celu eliminacji ewentualnych pozostałych bakterii. Często konieczne jest podawanie kilku antybiotyków jednocześnie. Początkowo profilaktykę antybiotykową stosuje się dożylnie (do krwi).
Kluczowe jest również skuteczne leczenie choroby powodującej ropień.
Rokowanie
Jeśli leczenie zostanie rozpoczęte w odpowiednim czasie, można dobrze kontrolować zakażenie, a stan zapalny może się cofnąć. Jeśli leczenie zakończy się sukcesem, stan pacjenta poprawia się w ciągu trzech dni, jednak pełny powrót do zdrowia może potrwać kilka tygodni. Większość osób całkowicie powraca do zdrowia i nie odczuwa żadnych konsekwencji zapalenia.
Jeśli leczenie nie powiedzie się, może to mieć różne przyczyny: ropień nie jest wystarczająco osuszony, istnieje inne źródło drobnoustrojów (np. ropień w innym miejscu), występuje niewydolność narządowa (np. płuc, nerek lub wątroby) lub pacjent cierpi na krwawy wrzód żołądka. W takim przypadku należy przeprowadzić dalsze badania.
Możliwe powikłania obejmują zakażenie krwi (sepsę), tworzenie się zapalnych pasm tkankowych do innych narządów (przetoki), krwawienie i kolonizację bakteryjną otrzewnej, co może prowadzić do ciężkiego zapalenia otrzewnej.
W pojedynczych przypadkach ropień w jamie brzusznej może również prowadzić do zgonu. Jeśli jednak pacjent jest młody i ogólnie zdrowy, rokowanie jest zwykle bardzo dobre. U starszych pacjentów z ciężkimi chorobami może być znacznie gorsze. Jeśli ropień jest spowodowany inną poważną chorobą, może to również mieć negatywny wpływ na rokowanie.
Dodatkowe informacje
- Wrzód żołądka i dwunastnicy (choroba wrzodowa)
- Choroba Leśniowskiego-Crohna
- Choroba uchyłkowa jelita (uchyłkowatość i zapalenie uchyłków)
- Rak jelita grubego i odbytnicy
- Zapalenie wyrostka robaczkowego
- Ropień śródbrzuszny - informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema