Co to jest napad drgawkowy?
- Napady drgawkowe można podzielić w następujący sposób:
- Ogniskowe: obejmują określoną grupę mięśni lub określoną część ciała.
- Uogólnione: obejmują wszystkie mięśnie, dochodzi do utraty przytomności.
- Różne rodzaje napadów drgawkowych:
- Napady toniczne to mimowolne, utrzymujące się silne skurcze mięśni.
- Napady kloniczne polegają na mimowolnych drgawkach z naprzemiennym silnymi skurczami i rozluźnieniem mięśni.
- Ponadto występują drgawki, które trwają zaledwie kilka sekund i nie towarzyszą im widoczne skurcze mięśni (krótkotrwała utrata przytomności, napad typu chwilowego bezruchu, mały napad, petit mal).
- Częstość występowania
- Niegroźne napady drgawkowe, takie jak np. drgawki afektywne i drgawki gorączkowe, są częste u dzieci.
- Jeśli napad występuje po raz pierwszy u dziecka w wieku poniżej 5. roku życia, najczęściej jest to napad uogólniony, później — przeważnie ogniskowy.
- Eksperci szacują, że napad drgawkowy wystąpi co najmniej raz w ciągu życia u 4–10% populacji.
Jakie są przyczyny napadów drgawkowych?
Najczęstsze przyczyny
- Drgawki gorączkowe
- Drgawki gorączkowe są najczęstszą przyczyną drgawek u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 lat. W innych grupach wiekowych praktycznie nie występują.
- Zdarzają się po gwałtownym wzroście temperatury ciała, zwykle trwają 2–3 minuty i są uogólnione. Jeśli taki napad trwa dłużej niż 10 minut, istnieje wysokie ryzyko, że przyczyną jest poważna choroba podstawowa.
- Im wyższa gorączka, tym większe ryzyko wystąpienia napadu drgawkowego, jednak może on wystąpić także przed nasileniem gorączki albo w późniejszym przebiegu.
- Jeśli dziecko ma skłonność do drgawek gorączkowych, byłoby wskazane, aby pediatra przepisał leki, które w nagłym przypadku będą mogły przerwać napad drgawkowy trwający kilka minut (diazepam, midazolam).
- Drgawki afektywne
- Drgawki afektywne zwykle pojawiają się po raz pierwszy w pierwszym lub drugim roku życia.
- Do kolejnych napadów dochodzi z mniejszą lub większą regularnością w ciągu pierwszych miesięcy lub lat życia.
- Po ukończeniu czterech lat napady te już z reguły nie występują.
- Napady są zwykle wywoływane przez ból, strach lub podekscytowanie.
- Istnieją dwa różne rodzaje drgawek afektywnych.
- Napad siniczy
- Dziecko płacze tak długo, aż jego twarz zsinieje (oznaka niedotlenienia) i nie reaguje przez kilka sekund na próby kontaktu. W niektórych przypadkach pod koniec napadu dochodzi do krótkich szarpnięć klonicznych. Napady występują zwykle między 6. a 18. miesiącem życia.
- Napad blady
- Odbywa się zwykle bez płaczu lub tylko z krótkim krzykiem, dziecko blednie, dochodzi do chwilowego bezdechu i najczęściej do omdlenia (utraty przytomności), a na koniec do krótkich drgawek klonicznych, tak jak w napadzie siniczym.
- Napad siniczy
- Padaczka
- Padaczka jest najczęstszą przyczyną napadów drgawkowych u dzieci w wieku powyżej pięciu lat.
- Padaczka to określenie bardzo różnych rodzajów napadów, spowodowanych przemijającą dysfunkcją (obszarów) mózgu.
- Rozróżnia się:
- napady uogólnione (skurcze wszystkich mięśni, zwykle z utratą przytomności)
- napady częściowe (skurcze tylko niektórych grup mięśni)
- napady toniczne/kloniczne
- napady objawiające się krótkotrwałym brakiem świadomości/brakiem reakcji dziecka (bez innych objawów)
- napady atoniczne: nagła utrata napięcia mięśniowego.
- Napady są różne u różnych osób, ale u tej samej osoby zwykle są za każdym razem takie same.
- Niektórzy pacjenci reagują na pewne czynniki wyzwalające napad, np. szybko migoczące światło. Jeśli o tym wiadomo, należy przedsięwziąć odpowiednie środki ostrożności.
- W zależności od rodzaju padaczki istnieją wskazania do zastosowania różnych leków.
- W przypadku zaobserwowania drgawek u dziecka, należy je zabezpieczyć, aby nie zrobiło sobie krzywdy (podłożyć miękką poduszkę pod głowę, usunąc niebezpieczne przedmioty z otoczenia), ale przytrzymywać ostrożnie, w przeciwnym razie obrażenia są jeszcze bardziej prawdopodobne. Ważne jest, aby spojrzeć na zegarek, aby sprawdzić, jak długo trwa napad. W przypadku nieprzemijającego napadu i utraty przytomności trwającej dłuższej niż 2–3 minuty trzeba wezwać pogotowie, ponieważ drgawki trwające ponad 5 minut należy w miarę możliwości przerywać, podając leki.
- Krztusiec
- Krztusiec to choroba zakaźna, objawiająca się kaszlem i dusznościami. Dziecko sprawia wrażenie, jakby się krztusiło. U niektórych dzieci mogą w przebiegu tej choroby wystąpić również drgawki.
- Choroby metaboliczne, zatrucia
- Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom cukru we krwi w przypadku cukrzycy może powodować drgawki. To samo dotyczy na przykład zbyt niskiego poziomu wapnia we krwi.
- Przedawkowanie niektórych leków lub zatrucie nimi może wywołać drgawki.
- Napady hiperwentylacji:
- Niektóre dzieci w sytuacji stresu lub podekscytowania mają tendencję do bardzo szybkiego i płytkiego oddychania. Ponieważ powoduje to zmniejszenie ilości wydychanego dwutlenku węgla, dochodzi do zmian niektórych jonów we krwi, co prowadzi do zaburzeń przewodzenia sygnałów w komórkach mięśniowych, a tym samym — do skurczów.
- Oprócz bardzo szybkiego oddechu typowe są spazmatycznie zaciśnięte usta i zesztywniałe dłonie.
- Osoba udzielająca pomocy powinna uspokoić dziecko i, jeśli to konieczne, przyłożyć do jego ust i nosa plastikowy worek i poczekać, aż zrobi kilka oddechów. Dzięki temu chory wdycha więcej dwutlenku węgla, co przeciwdziała zaburzeniu.
Rzadkie przyczyny
- Migrena
- Migrena rzadko powoduje napady drgawkowe.
- Istnieją jednak również takie postaci migreny, które mogą wyzwalać napady drgawkowe.
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- Jest to stosunkowo rzadka choroba.
- Charakteryzuje się wysoką gorączką, sztywnością karku i pleców oraz pogorszeniem stanu ogólnego.
- Może dojść do napadów drgawkowych.
- Ponieważ choroba ta może szybko stać się groźna dla życia, w razie jej podejrzenia należy natychmiast wezwać pogotowie.
- Guz mózgu
- Guzy mózgu u dzieci często rosną powoli.
- Objawy mogą się rozwijać powoli i być bardzo zróżnicowane, ale napady drgawkowe mogą być wczesnym sygnałem.
- (Wrodzone) uszkodzenie mózgu
- Konsekwencją uszkodzenia mózgu, np. w wyniku niedotlenienia okołoporodowego, wrodzonej choroby mózgu lub wypadku/urazu mózgu w dzieciństwie mogą być nawracające napady drgawkowe.
- Lęki nocne
- Występują najczęściej u młodszych dzieci (częściej chłopców).
- We śnie dochodzi do napadu lęku, dziecko budzi się z krzykiem.
- Główne objawy to lęk, pocenie się, przyspieszona akcja serca i kilkuminutowe splątanie; potem dziecko zwykle ponownie zasypia a rano nie pamięta, co się wydarzyło.
- Napady drgawkowe i choroby psychiczne:
- Niektóre choroby psychiczne (np. autyzm) mogą się objawiać u dzieci gwałtownym szarpaniem, przypominającym drgawki.
- W innych chorobach psychicznych również mogą występować drgawki.
Co można zrobić we własnym zakresie?
- W razie podejrzenia drgawek gorączkowych należy ostrożnie przytrzymać dziecko, aby nie zrobiło sobie krzywdy. Aby obniżyć gorączkę, nie należy dziecka zbyt ciepło okrywać i trzeba podać mu leki obniżające gorączkę.
- Drgawki afektywne są niegroźne i nie wymagają leczenia. Jeśli zdarzają się często, zaleca się ich dalszą dignostykę u lekarza.
- W przypadku napadu padaczkowego lub innego napadu uogólnionego należy uważać, aby dziecko nie zrobiło sobie krzywdy. Nie wolno próbować wkładać dziecku niczego do ust, podłożyć coś miękkiego pod głowę i usunąć niebezpieczne, twarde przedmioty z otoczenia.
- Po napadzie dziecko jest zwykle wyczerpane; nie należy zostawiać go w tym czasie samego, aby nie przeoczyć ponownego napadu.
- Jeśli dziecko ma napad drgawkowy po raz pierwszy, zawsze zaleca się zbadanie go przez lekarza, aby wyjaśnić przyczynę napadu.
Kiedy należy się skonsultować z lekarzem?
- Drgawki afektywne
- Po postawieniu ostatecznego rozpoznania, przy kolejnych podobnych napadach nie ma już potrzeby wzywania lekarza.
- Drgawki gorączkowe
- Dziecko, u którego wystąpiły drgawki gorączkowe, w fazie ostrej powinno zostać zbadane przez lekarza, który doradzi, jak postępować w przypadku wystąpienia takich drgawek w przyszłości.
- Niewyjaśnione napady drgawkowe u dzieci
- Niewyjaśnione napady powinny zostać zdiagnozowane przez lekarza.
- W przypadku napadów, które trwają dłużej niż pięć minut lub się powtarzają, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, który przepisze dziecku leki przeciwdrgawkowe.
Co zrobi lekarz?
Historia choroby (wywiad lekarski)
Lekarz może zadać następujące pytania:
- Jak rozpoczął się napad?
- Czy dziecko miało/ma gorączkę?
- Czy dziecko odczuwa ból (np. ból głowy)?
- Czy dziecko jest poważnie osłabione?
- Czy dziecko ma wysypkę skórną?
- Czy dziecko miało już podobne napady?
Badanie lekarskie
- Poziom świadomości.
- Ogólny stan fizyczny.
- Lekarz sprawdzi, czy występują objawy krwotoczne, tzw. wybroczyny, na skórze (mogą one wskazywać na zapalenie opon mózgowych).
- Sprawdzi, czy występuje sztywność karku.
- Przeprowadzi ogólne badanie fizykalne i neurologiczne.
Dalsze badania
- Ewentualnie badanie krwi.
- Ewentualnie EEG (pomiar fal mózgowych).
- Ewentualnie TK, RM mózgu i/lub badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR).
Skierowanie do specjalisty lub do szpitala
- Drgawki afektywne
- Powtarzające się napady mogą wskazywać na padaczkę i dziecko powinno zostać skierowane do neurologa, jeśli rozpoznanie nie jest pewne.
- Drgawki gorączkowe
- Dzieci w pierwszym roku życia zwykle natychmiast trafiają do szpitala w celu złagodzenia dolegliwości.
- U starszych dzieci hospitalizacja zwykle nie jest konieczna, o ile dziecko obudzi się lub da się obudzić w ciągu 10–15 minut. Nawet jeśli hospitalizacja nie jest bezwzględnie konieczna, w razie wątpliwości można się na nią zdecydować.
- W razie podejrzenia zapalenia opon mózgowych lub innych chorób zagrażających życiu, dziecko powinno zostać natychmiast przyjęte do szpitala.
- Napady ogniskowe lub uogólnione
- Przyczynę napadu należy ustalić jak najszybciej ambulatoryjnie u specjalisty lub w szpitalu.
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak (recenzent)
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema