Co to jest złamanie kości łódeczkowatej?
Kość łódeczkowata jest jedną z kości nadgarstka, która sąsiaduje bezpośrednio z kością przedramienia (zob. ilustracja poniżej). Może ona ulec złamaniu w wyniku upadku z wyciągniętymi rękami i próby podparcia. Skutkuje to bólem w okolicy kości nadgarstka od strony kciuka w pozycji spoczynkowej lub podczas ruchu nadgarstka, a także tkliwością przy ucisku. Ból jest często raczej łagodny, ale nasila się podczas chwytania lub trzymania jakiegoś przedmiotu.
Złamania kości łódeczkowatej powinny zostać rozpoznane, ponieważ opóźnione rozpoznanie może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji, takich jak niewłaściwy zrost złamania, długi proces gojenia, osłabienie siły chwytu, ograniczenie ruchomości i rozwój procesów zwyrodnieniowych w stawie śródręczno-paliczkowym kciuka.
Takie złamania często występują u osób młodszych, głównie mężczyzn w wieku 15–30 lat. Stanowią one 60–90% wszystkich złamań nadgarstka. U dzieci i osób starszych do złamań kości łódeczkowatej dochodzi rzadko, ponieważ dolna część kości przedramienia (kości promieniowej) jest mniej stabilna niż kość łódeczkowata, a zatem to ona jest bardziej narażona na złamanie podczas upadku.
Diagnostyka
Ból pojawia się natychmiast po urazie. Często nie ma obrzęku, ale może wystąpić niewielki wylew krwi do tkanki (po kilku dniach skóra w obszarze urazu robi się sina). Lekarz rozpoznaje uraz na podstawie okoliczności powstania urazu, bólu i wyników badania. Ucisk na tkankę w obrębie wnętrza dłoni u nasady kciuka zazwyczaj powoduje ból — kość łódeczkowata znajduje się tuż pod skórą. Potwierdzeniem rozpoznania złamania jest badanie rentgenowskie (zob. zdjęcie rentgenowskie).
Czasami podczas pierwszego badania na zdjęciu nie od razu widać złamanie. Jeśli podejrzenie złamania jest uzasadnione, dłoń się gipsuje, a z reguły dwa tygodnie później przeprowadza się badanie kontrolne. Następnie gips jest zdejmowany i wykonywane jest nowe zdjęcie rentgenowskie. W tym czasie jest większa szansa na wykrycie ewentualnego złamania na zdjęciu rentgenowskim. W wielu przypadkach, aby rozpoznać złamanie, konieczne jest wykonanie RM, a niekiedy również TK lub scyntygrafii.
Opatrunek gipsowy należy zastosować także przy podejrzeniu złamania kości łódeczkowatej, ponieważ nieodpowiednie leczenie na wczesnym etapie może prowadzić do poważnego uszkodzenia kości łódeczkowatej i późniejszych dolegliwości utrzymujących się przez całe życie. Prawdą jest natomiast, że jeśli lekarz opiera się wyłącznie na zdjęciu rentgenowskim i podejrzeniach, opatrunek gipsowy jest zakładany niepotrzebnie u trzech na czterech pacjentów. Jednak takie „nadmierne leczenie” jest uzasadnione właśnie tymi potencjalnymi poważnymi długoterminowymi konsekwencjami nieleczonego złamania.
Leczenie
Wczesne rozpoznanie, odpowiednie unieruchomienie nadgarstka i — w razie potrzeby — skierowanie do specjalisty mają istotne znaczenie dla pozytywnego przebiegu.
Jeśli złamana kość nie uległa znaczniejszemu przemieszczeniu, leczenie polega zagipsowaniu kończyny górnej. W takim przypadku gips sięga od dłoni do łokcia: nadgarstek powinien być ustawiony w określonej pozycji.
Złamanie kości łódeczkowatej nie zawsze goi się tak dobrze jak inne złamania. Czas noszenia opatrunku gipsowego może być więc dłuższy niż w przypadku wielu innych złamań. Dla prawidłowych funkcji dłoni istotne jest dobre wygojenie złamanej kości.
Gips zmieniany jest najpierw po sześciu tygodniach, a potem z reguły w rytmie co cztery tygodnie, aż do całkowitego wygojenia złamania. Wiele osób nosi gips przez trzy miesiące lub dłużej. Na podstawie zdjęcia rentgenowskiego lekarz stwierdza, czy złamanie się wygoiło.
Dla pacjenta ważne jest to, aby mimo gipsu jak najwięcej ruszać palcami dłoni, a zaraz po jego zdjęciu rozpocząć intensywną rehabilitację ruchową w obrębie kończyny górnej i dłoni.
Operacja
Niekiedy końce złamanej kości są od siebie bardzo oddalone i ewentualnie także przemieszczone względem siebie; w takim przypadku lekarz prawdopodobnie zaleci zabieg operacyjny. Złamanie jest w takim przypadku stabilizowane za pomocą śrub lub gwoździ.
Zabieg operacyjny można rozważyć również wtedy, gdy złamanie nie zagoi się w ciągu dwunastu tygodni. Dlatego konieczne jest przestrzeganie ustalonych terminów badań kontrolnych.
Powikłania
Jeśli proces gojenia przebiega nieprawidłowo, może dojść do zaburzenia ukrwienia i poważnego uszkodzenia kości (martwicy jałowej kości). Inne możliwe powikłania obejmują uszkodzenie sąsiedniego stawu, sztywność lub utrzymujący się ból.
Późne następstwa
Leczenie opatrunkiem gipsowym należy kontynuować do czasu zagojenia się złamania. Często jednak ocena gojenia się złamania kości łódeczkowatej jest równie trudna jak pierwotne rozpoznanie złamania. To znaczy, że pacjent powinien się przygotować na to, że w trakcie leczenia mogą się czasem pojawić wątpliwości.
W warunkach prawidłowego leczenia i kontroli odpowiednie efekty uzyskuje się w ponad 95% przypadków. Jeśli natomiast złamanie nie zagoi się prawidłowo, może dojść do trwałego uszkodzenia nadgarstka. Może się to łączyć z utrzymującym się bólem, sztywnością, a także upośledzeniem funkcji dłoni. Czasami, w dłuższej perspektywie, uraz może spowodować ucisk na nerw, wywierany przez tkankę bliznowatą (zespół cieśni nadgarstka).
Dodatkowe informacje
- Gipsowanie, możliwe powikłania
- Gipsowanie: założenie gipsu
- Badania rentgenowskie w urazach układu kostnego
- Informacje ogólne na temat złamań kości
- Złamanie kości łódeczkowatej — informacje dla lekarzy
Ilustracje
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema