Stopa
Stopa składa się łącznie z 26 kości. W tylnej części stopy znajdują się kość piętowa i skokowa. Następnie znajduje się tam kość łódkowata, kość sześcienna i trzy kości w kształcie klina, tak zwane kości klinowate. Śródstopie składa się z pięciu kości śródstopia i przedniej części, złożonej z 14 paliczków. Kości długie, takie jak kości śródstopia i paliczki, mają tak zwany koniec proksymalny (skierowany w stronę podudzia/ciała) i tak zwany koniec dystalny (w kierunku od ciała). Środkowa część kości długiej (trzon) jest wąska i długa, a części zewnętrzne są pogrubione. Koniec proksymalny nazywany jest podstawą, a koniec dystalny — głową. W przypadku kości sześciennej i kości klinowatych nie ma jednak rozróżnienia między tymi częściami.
Około 10% wszystkich złamań dotyczy kości stopy. Kość sześcienna lub kości klinowe mogą ulec złamaniu w wyniku zazwyczaj gwałtownego urazu, np. w przypadku silnego kopnięcia w twardy przedmiot lub po upadku czegoś ciężkiego na stopę.
Diagnostyka
Złamania stopy powodują ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości lub utratę funkcji. W badaniu często widoczne są krwawienia skórne, niekiedy także deformacje albo otwarte rany. Podczas badania lekarz stwierdza również tkliwość okolic uszkodzonych kości, niestabilność stawów i ewentualnie słyszalny chrzęst pomiędzy końcówkami złamanej kości. Lekarz sprawdza też zakres aktywnego (własnego) ruchu stopy, a także zakres ruchomości biernej oraz ocenia funkcje stawu. Ocenie podlega również krążenie krwi w stopie i unerwienie.
Potwierdzenie rozpoznania następuje na podstawie zdjęcia rentgenowskiego. Jednak złamania kości śródstopia i paliczków u dzieci są często trudne do wykrycia. W takich przypadkach należy dokonać porównania ze zdjęciami zdrowej stopy. Czasami uzasadnione jest wykonanie również innych badań obrazowych, takich jak scyntygrafia, TK, RM czy USG. Badanie TK jest niezbędne przede wszystkim wtedy, gdy doszło do poważnego wypadku, ponieważ jest to najlepszy sposób na wykrycie ewentualnych innych obrażeń.
Leczenie
Celem leczenia jest zapewnienie wygojenia złamania i przywrócenie funkcji czy też ruchomości stopy. Zakres urazu można ograniczyć za pomocą następujących środków pierwszej pomocy: chłodzenie, unieruchomienie, uniesienie stopy i środki przeciwbólowe.
Złamania kości sześciennej czy kości klinowatych dają często typowe objawy złamania, takie jak wylewy krwi do tkanek i bolesność uciskowa. Złamanie można stwierdzić na podstawie zdjęć rentgenowskich w projekcji przednio-tylnej i bocznej. Jednak szczególnie w przypadku bardziej rozległych obrażeń trzeba czasem wykonać badanie TK.
Leczenie złamań bez przemieszczenia lub tylko z niewielką deformacją polega na odciążeniu stopy przez okres 3–6 tygodni, a następnie mobilizowaniu jej bez wywoływania bólu. W przypadku poważniejszych deformacji lub jeśli konieczne jest nastawienie kości, wykonuje się operacje. W dłuższej perspektywie bardziej złożone złamania mogą skutkować przewlekłym bólem i ewentualnie wymagać chirurgicznego zespolenia stawu (artrodezy).
Inne złamania w obrębie stopy
- Złamanie kości piętowej
- Zwichnięcie stępu
- Złamanie kości śródstopia
- Złamanie kości skokowej
- Złamanie stawu stępowo-śródstopnego
- Złamanie palca stopy
Rokowanie
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych spowodowany silnym obrzękiem stopy jest uznawany za najpoważniejsze ostre powikłanie złamań w obrębie stopy. Nie jest to rzadkie w przypadku złamań kości śródstopia w wyniku uszkodzeń odłamkowych. Występuje silna opuchlizna (we wczesnym stadium) oraz uszkodzenie naczyń krwionośnych i nerwów (w późniejszym stadium).
Jeśli stopa musi zostać unieruchomiona na jakiś czas, konieczne jest leczenie w celu zapobiegania skrzepom krwi (profilaktyka zakrzepicy), w przeciwnym razie istnieje zwiększone ryzyko zakrzepicy żylnej w podudziu.
Możliwe późne powikłania to zakażenie, oznaki zwyrodnienia, brak prawidłowego zrostu (staw rzekomy), niestabilność stopy i/lub trudności w chodzeniu.
Przy odpowiednim leczeniu i zadowalających wynikach w pierwszej fazie po urazie rokowanie jest dobre.
Dodatkowe informacje
- Złamania kości
- Skrzepy krwi w kończynie górnej i dolnej, zakrzepica żył głębokich
- Złamanie stopy — informacje dla lekarzy
- Złamanie kości piętowej — informacje dla lekarzy
- Złamanie kości śródstopia — informacje dla lekarzy
- Złamanie kości łódkowatej — informacje dla lekarzy
Ilustracje
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema