Stopa
Stopa składa się łącznie z 26 kości. W tylnej części stopy znajdują się kość piętowa i skokowa. Następnie znajduje się tam kość łódkowata, kość sześcienna i trzy kości w kształcie klina, tak zwane kości klinowate. Kości klinowate nazywane są również kośćmi stępu. Następnie znajduje się śródstopie, które składa się z pięciu kości śródstopia, a przodostopie składa się z 14 paliczków. Kości długie, takie jak kości śródstopia i paliczki, mają tak zwany koniec proksymalny (skierowany w stronę ciała/podudzia) i tak zwany koniec dystalny (w kierunku od ciała). Środkowa część kości długiej (trzon) jest wąska i długa, a części zewnętrzne są pogrubione. Koniec proksymalny nazywany jest podstawą, a koniec dystalny — głową.
Około 10% wszystkich złamań występuje w stopie. Zwichnięcie stępu, tj. obszaru między kośćmi klinowatymi a kośćmi śródstopia, może wystąpić np. przy upadku na stopę, która jest wyprostowana i wygięta w dół. Takie zwichnięcie może również wystąpić w wyniku uwięźnięcia przodostopia. Bez złamania kości płaszczyzna między kośćmi klinowatymi a kośćmi śródstopia może się przesunąć (zwichnięcie lub wykręcenie).
Diagnostyka
Złamania i zwichnięcia stopy zazwyczaj powodują ból, opuchliznę i ograniczenie ruchu lub utratę funkcji. Badanie ujawnia opuchliznę, krwotok skórny i ewentualnie nieprawidłowe ułożenie lub otwartą ranę. Podczas badania lekarskiego można wykryć wrażliwość na nacisk na uszkodzony obszar, niestabilność stawów i ewentualnie trzeszczenie między złamanymi końcami kości. Ponadto lekarz sprawdzi zakres ruchu stopy i funkcję stawu. Ocenić należy również krążenie krwi w stopie i unerwienie.
W przypadku zwichnięcia stępu często łatwo rozpoznawalne jest nieprawidłowe ułożenie stopy.
Potwierdzenie rozpoznania następuje na podstawie zdjęcia rentgenowskiego. Jednak złamania kości śródstopia i paliczków u dzieci są często trudne do wykrycia. W takich przypadkach należy dokonać porównania ze zdjęciami zdrowej stopy. Zasadniczo wskazane jest również wykonanie innych badań obrazowych, takich jak scyntygrafia, TK, RM czy badanie ultrasonograficzne. TK jest zwykle przydatna, zwłaszcza jeśli podejrzewa się zwichnięcie stępu, ponieważ jest to najlepszy sposób na zidentyfikowanie ewentualnych dodatkowych urazów lub złamania.
Leczenie
Celem leczenia jest zagwarantowanie wygojenia i przywrócenia funkcji. Zakres urazu można ograniczyć za pomocą następujących środków pierwszej pomocy: chłodzenie, unieruchomienie, uniesienie stopy i środki przeciwbólowe.
Zwichnięcie stępu
Badanie ujawnia ból, opuchliznę i nieprawidłowe ułożenie stopy. Ponadto istnieje ryzyko uszkodzenia mniejszej tętnicy (tętnicy grzbietowej stopy). Złamania podstawy drugiej kości śródstopia mogą skutkować przemieszczeniem zewnętrznych kości śródstopia (trzeciej, czwartej i piątej).
Szybki powrót kości stopy do normalnej pozycji (nastawienie) jest ważny, ponieważ opuchlizna i uszkodzenie przez ucisk wiążą się z ryzykiem trwałego uszkodzenia ścięgien, mięśni i skóry. Konieczne może być zmniejszenie ucisku poprzez rozcięcie zaciśniętego więzadła (nacięcie powięzi), które utrzymuje ścięgna i mięśnie w stopie. Później, gdy opuchlizna ustąpi, rana zostanie ponownie zamknięta. Jeśli stęp jest przesunięty w dół lub w górę, lekarz często może go wyprostować, pociągając go wzdłuż i wywierając nacisk na podstawę kości śródstopia. Następnie na 6–8 tygodni należy nałożyć opatrunek gipsowy, a w dalszej kolejności ćwiczyć stopę. Boczne przemieszczenie kości śródstopia i złamanie podstawy drugiej kości śródstopia zwykle wymagają operacji. Złamanie jest mocowane za pomocą śrub i/lub kołków. Po operacji stopę unieruchamia się w opatrunku gipsowym na okres 6 tygodni.
Inne złamania stopy
- Złamanie kości piętowej
- Złamanie kości sześciennej/kości klinowej
- Złamanie kości śródstopia
- Złamanie kości łódeczkowatej
- Złamanie kości skokowej
- Złamanie stawu stępowo-śródstopnego
- Złamanie palca stopy
Rokowanie
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych spowodowany silnym obrzękiem stopy jest uznawany za najpoważniejsze ostre powikłanie złamań w obrębie stopy. Nie jest to rzadkie w przypadku złamań kości śródstopia w wyniku uszkodzeń odłamkowych. Występuje silna opuchlizna (we wczesnym stadium) oraz uszkodzenie naczyń krwionośnych i nerwów (w późniejszym stadium).
Jeśli stopa musi zostać unieruchomiona na jakiś czas, konieczne jest leczenie w celu zapobiegania skrzepom krwi (profilaktyka zakrzepicy), w przeciwnym razie istnieje zwiększone ryzyko zakrzepicy żylnej w podudziu.
Możliwe późne powikłania to zakażenie, oznaki zwyrodnienia, nieprawidłowy zrost (staw rzekomy), niestabilność stopy i/lub trudności w chodzeniu.
Przy odpowiednim leczeniu i zadowalających wynikach w pierwszej fazie po urazie rokowanie jest dobre.
Dodatkowe informacje
- Leczenie złamań, możliwe powikłania
- Złamania kości
- Skrzep krwi w ramieniu lub nodze, zakrzepica żył głębokich
- Złamanie stopy — informacje dla lekarzy
- Złamanie kości piętowej — informacje dla lekarzy
- Złamania kości śródstopia — informacje dla lekarzy
- Złamanie kości łódkowatej — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema