Stopa
Stopa składa się łącznie z 26 kości. Tyłostopie obejmuje kość piętową i skokową. Kość skokowa znajduje się w miejscu, w którym obie kości podudzia dochodzą do stopy i stanowi niejako połączenie ze śródstopiem. W kierunku podudzia kość skokowa tworzy górny staw skokowy z kośćmi podudzia, a w kierunku stopy tworzy dolny staw skokowy z kością piętową i kością łódkowatą.
Około 10% wszystkich złamań dotyczy jednej lub więcej kości stopy. Przyczyną jest zwykle ostry uraz, taki jak skok z dużej wysokości itp.
Rozpoznanie
Złamania stopy powodują ból, obrzęk i ograniczenie funkcji lub ruchomości. Badanie ujawnia obrzęk, krwawe wylewy do tkanek i ewentualnie nieprawidłowe ułożenie lub otwarte rany. Lekarz może również stwierdzić bolesność dotykową, a także niestabilność i trzaski dochodzące z miejsca złamania. Sprawdza zakres aktywnej ruchomości stopy, a także to, w jakim zakresie stopa może być biernie poruszana. Może stwierdzić przy tym ograniczenia zakresu ruchomości, ale również patologicznie zwiększoną możliwość ruchu stopy w dół lub ruchów rotacyjnych. Jedno i drugie świadczy o urazie, tj. złamaniu albo uszkodzeniu więzadeł. Ale nawet jeśli ruchomość stopy wydaje się całkiem prawidłowa, złamanie kości nie jest wykluczone. Badana jest również funkcja stawów, tj. górnego i dolnego stawu skokowego.
Bardzo ważna jest również dokładna kontrola ukrwienia i unerwienia stopy.
Potwierdzenie rozpoznania następuje na podstawie zdjęcia rentgenowskiego. Złamania śródstopia i paliczków u dzieci mogą być trudne do rozpoznania. Powodem jest fakt, że niektóre fragmenty kostne nie są u dzieci jeszcze w pełni skostniałe (chrząstki wzrostowe) i dlatego na zdjęciu rentgenowskim nie wyglądają jak stabilna kość, nawet jeśli są całkowicie prawidłowe. W takich przypadkach zasadne jest porównanie zdjęć rentgenowskich ze zdjęciami drugiej stopy. Konieczne są zwykle inne badania obrazowe, zwłaszcza w przypadkach złamań kości skokowej, zwykle będzie to TK lub scyntygrafia kości, rezonans magnetyczny lub USG.
Leczenie
Celem leczenia jest prawidłowe wygojenie i przywrócenie prawidłowych funkcji. Zastosowanie środków pierwszej pomocy pomaga zminimalizować zakres uszkodzeń. Obejmują one chłodzenie, unieruchomienie, układanie stopy wyżej i leki przeciwbólowe.
Kość skokowa składa się między innymi z następujących części: szyjki, trzonu, wyrostka bocznego i wyrostka tylnego. Istnieje kilka rodzajów złamań kości skokowej.
Złamania szyjki i trzonu są najczęstsze, dodatkowo kość może znaleźć się w niewłaściwym położeniu (zwichnięcie/przemieszczenie). Złamania z przemieszczeniem zwykle wymagają interwencji chirurgicznej i stabilizacji, np. za pomocą śrub. Złamania bez zwichnięcia są zaopatrywane za pomocą krótkiego gipsu, noszonego przez 6–10 tygodni; w tym okresie stopy nie wolno obciążać.
Złamania wyrostka poprzecznego dawniej były bardzo rzadkie, dziś są bardziej powszechne, ponieważ często występują u snowboardzistów. W trakcie leczenia stopa jest unieruchamiana i nie wolno jej obciążać. Złamanie z przemieszczeniem może wymagać operacji i ustabilizowania za pomocą gwoździ/śrub.
Do złamania wyrostka tylnego dochodzi w stopie, która zostaje nagle wygięta w dół lub w wyniku powtarzających się ruchów, szczególnie u tancerzy i piłkarzy. Rozpoznanie może być trudne, ponieważ wyniki badania lekarskiego bywają dość niejednoznaczne. Odłam kostny można też na zdjęciu rentgenowskim pomylić z drobną pojedynczą kością znajdującą się w tym miejscu (kością trójkątną). Leczenie obejmuje unieruchomienie z częściowym lub pełnym obciążaniem (w zależności od nasilenia bólu).
Inne złamania w obrębie stopy
- Złamanie kości piętowej
- Złamanie kości sześciennej/kości klinowatej
- Zwichnięcie stępu
- Złamanie kości śródstopia
- Złamanie stawu stępowo-śródstopnego
- Złamanie palca stopy
Powikłania i rokowanie
Najpoważniejszym ostrym powikłaniem złamań stopy jest zespół ciasnoty przedziałów powięziowych (ZCPP) jako skutek silnego obrzęku tkanki mięśniowej stopy. Zwykle wiąże się on ze złamaniami kości śródstopia spowodowanymi zmiażdżeniem, które wywołują silny obrzęk (we wczesnym stadium) oraz uszkodzenie naczyń krwionośnych i nerwów (później).
Jeśli stopa musi zostać unieruchomiona na jakiś czas, konieczne jest leczenie przeciwzakrzepowe (profilaktyka zakrzepicy), w przeciwnym razie istnieje zwiększone ryzyko zakrzepicy żył głębokich w obrębie podudzia.
Późniejsze powikłania obejmują zakażenie tkanki lub kości, zwyrodnienia, brak gojenia lub niecałkowite gojenie (staw rzekomy), niestabilność stopy i/lub trudności w chodzeniu.
Przy odpowiednim leczeniu i zadowalających wynikach leczenia w pierwszym okresie po urazie rokowanie jest dobre.
Dodatkowe informacje
- Leczenie złamań, możliwe powikłania
- Złamania kości
- Skrzep krwi w ramieniu lub nodze, zakrzepica żył głębokich
- Złamanie stopy — informacje dla lekarzy
- Złamanie kości piętowej — informacje dla lekarzy
- Złamanie kości śródstopia — informacje dla lekarzy
- Złamanie kości łódkowatej — informacje dla lekarzy
Ilustracje
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema