Co to jest zespół ciasnoty przedziałów powięziowych?
Pasma mięśniowe w ciele są otoczone twardą tkanką łączną — powięzią mięśniową. Grupa niektórych pasm mięśniowych wraz z ich powięzią jest również nazywana przedziałem.
Jeśli tkanka mięśniowa rozszerza się, na przykład w wyniku urazu i krwawienia, jędrna powięź bardzo szybko ogranicza ten obrzęk, ponieważ niemalże się nie rozciąga. W rezultacie ciśnienie tkanki w mięśniach gwałtownie wzrasta. Może to nastąpić nagle, na przykład w wyniku złamania. Jeśli ciśnienie w tkance wzrośnie powyżej wartości ciśnienia tętniczego w drobnych tętnicach mięśniowych, przepływ krwi zmniejsza się, aż do całkowitego jego zatrzymania. To znacznie zaburza czynność mięśni, ścięgien i nerwów w danej grupie mięśniowej. Im dłużej trwa taki stan, tym bardziej zaburzone jest krążenie krwi. Mięśnie i nerwy mogą zostać trwale uszkodzone lub obumrzeć (nekroza mięśni) z powodu związanego z tym braku tlenu. Jest to stan nagły, który musi być natychmiast leczony!
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych może wystąpić w dowolnej części ciała, w której znajdują się przedziały mięśniowe. Obejmują one dłonie, przedramiona, ramiona i nogi. Najczęściej występuje w podudziu i często jest powikłaniem złamania.
Mężczyźni chorują dwa razy częściej niż kobiety; u mężczyzn ma to najczęściej miejsce do 30. roku życia.
Przewlekły zespół ciasnoty przedziałów powięziowych może wystąpić u sportowców z powodu częstego dużego (nadmiernego) obciążenia mięśni, głównie podczas biegania.
Przyczyny
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych ma kilka możliwych przyczyn. Do najczęstszych należą urazy kości lub tkanek. Innymi przyczynami mogą być krwawienie (np. w przypadku zwichnięcia stawu lub podczas leczenia lekami rozrzedzającymi krew) lub ciasne bandaże/opatrunki gipsowe. Zewnętrzny nacisk na mięśnie spowodowany nieprawidłowym ułożeniem nogi lub ręki może również prowadzić do zaburzeń krążenia i zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych.
Przy zatrzymaniu przepływu krwi, uszkodzone komórki mięśniowe ulegną zniszczeniu już po kilku godzinach. Po upływie 6–8 godzin dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń. Jest to stan nagły, który musi być natychmiast leczony!
Objawy
Objawy ostrego zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych mogą być nieswoiste i różnić się w zależności od pacjenta. Pierwsze objawy obejmują ból spowodowany brakiem tlenu w mięśniach (ból niedokrwienny). Objaw ten może jednak również nie występować. Ból, jeśli występuje, jest często niezwykle silny i znacznie nasila się, gdy zajęta kończyna jest rozciągnięta. Uczucie drętwienia lub osłabienie mięśni są oznakami poważnego uszkodzenia tkanek.
Rozpoznanie
Aby potwierdzić rozpoznanie w przypadku konkretnych dolegliwości, lekarz dokładnie zbada zajętą kończynę. Narastający ból przy biernym rozciąganiu konkretnych ścięgien i mięśni jest uważany za mocne wskazanie na zwiększone ciśnienie w przedziale. Ponadto mięśnie są często opuchnięte i tkliwe. Drętwienie obwodowe (w podudziu, zwykle między pierwszym a drugim palcem), blada skóra, a nawet porażenie są raczej późnymi oznakami i wskazują, że doszło już do poważnej utraty czynności mięśni i nerwów.
Im poważniejsze jest zaburzenie krążenia i im dłużej trwa, tym większe prawdopodobieństwo, że tętno w danym obszarze nie będzie już wyczuwalne.
Badania krwi mogą wykryć produkty rozpadu komórek mięśniowych, jeśli doszło już do ich uszkodzenia. W wyniku rozpadu mięśni może również dojść do znacznego ograniczenia czynności nerek, co można również zmierzyć za pomocą badań krwi. Typowy jest również podwyższony poziom markerów stanu zapalnego we krwi.
Aby potwierdzić rozpoznanie, w szpitalu można zmierzyć ciśnienie w zajętej tkance.
Leczenie
Leczenie ma na celu łagodzenie objawów i zapobieganie rozwojowi poważnych powikłań. Nieleczony zespół ciasnoty przedziałów powięziowych prowadzi do coraz większego braku tlenu w mięśniach.
W przypadku podejrzenia zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych należy natychmiast usunąć bandaże lub opatrunek gipsowy (jeśli jest obecny) i ułożyć kończynę na wysokości serca. Wyższe ułożenie jeszcze bardziej utrudniłoby krążenie krwi i dlatego należy tego unikać.
Po potwierdzeniu rozpoznania ostrego zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych, operacja jest zwykle wykonywana tak szybko, jak to możliwe, a mianowicie w ciągu 2 godzin. Polega ona na rozcięciu jednej lub kilku powięzi otaczających grupę mięśni na zajętej kończynie, tak aby zmniejszyć ciśnienie i przywrócić przepływ krwi. Rany muszą pozostać otwarte i przykryte sterylnymi kompresami. Dopiero po kilku dniach ranę można ponownie zamknąć.
Rokowanie
Szybkie rozpoznanie i leczenie są ważne, aby zapobiec trwałym zmianom. Leczenie rozpoczęte później niż po 6–8 godzinach często prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń. Czas między rozpoznanie a operacją ma decydujący wpływ na to, czy wystąpią powikłania i trwałe uszkodzenia. Jeśli rozcięcie powięzi zostanie wykonane w ciągu 6 godzin od wystąpienia objawów, stan ten można wyleczyć u prawie wszystkich pacjentów tak, aby w pełni przywrócić czynność mięśni. Jeśli jednak minie ponad 12 godzin, zaburzenia czynnościowe utrzymują się u prawie 90% pacjentów.
Późne lub nieodpowiednie rozpoznanie i leczenie mogą prowadzić do sztywności stawów (przykurczu Volkmana), regionalnego zespołu bólowego, zaburzeń czynności nerwów, a w najgorszym przypadku do konieczności amputacji w wyniku nieodwracalnych uszkodzeń mięśni i nerwów. Istnieje również ryzyko zaburzeń czynności nerek.
Dodatkowe informacje
- Przewlekły zespół ciasnoty przedziałów powięziowych podudzia
- Zespół bólu mięśniowo-powięziowego/zespół ciasnoty przedziałów powięziowych — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema