Kość guziczna
Kość guziczna to najniższy, ostatni odcinek kręgosłupa. Podczas rozwoju zarodka powstaje od trzech do pięciu kręgów kości guzicznej. Nigdy nie powstają z nich normalne kręgi. Pozostają one mniejszymi kawałkami kości i zwykle łączą się ze sobą w okresie dojrzewania lub dorosłości, tworząc trójkątną kość guziczną. W okolicy znajdują się różne więzadła i mięśnie zapewniające stabilizację.
Przyczyny
Najczęściej ból kości guzicznej występuje, ponieważ dana osoba upadła do tyłu lub poślizgnęła się i uderzyła się właśnie w tę kość. Konsekwencją są stłuczenia i krwawienia w okolicy kości guzicznej lub jej złamanie. Kość guziczna może także znacznie zmienić swoją pozycję. Kobiety cierpią na dolegliwości w tym obszarze około 5 razy częściej niż mężczyźni. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że ze względu na inną strukturę miednicy, kość guziczna wystaje nieco bardziej u kobiet niż u mężczyzn i dlatego jest bardziej podatna na urazy. Porody siłami natury z powikłaniami również mogą powodować ból kości guzicznej. Ponadto może istnieć cały szereg innych przyczyn: zmiany zapalne lub zwyrodnieniowe kości guzicznej, dolnego odcinka kręgosłupa lub krążków międzykręgowych, guz w tym obszarze, choroby jelit lub innych narządów znajdujących się w pobliżu kości guzicznej. U niektórych osób pozycja kości guzicznej względem sąsiednich kręgów jest niekorzystna, co prowadzi do występowania bólu w całym okresie życia. Sąsiednie kości również mogą przesunąć się względem siebie (zwichnięcie).
Nadwaga może być przyczyną bólu kości guzicznej, jednak ból może również wystąpić w wyniku bardzo poważnej utraty masy ciała, gdy w okolicy kości guzicznej brakuje poduszeczek tłuszczowych.
Czasami jednak nie można znaleźć przyczyny dolegliwości (tzw. ból idiopatyczny).
Rozpoznanie
W przypadku bólu kości guzicznej lekarz zapyta o możliwy upadek lub inny uraz. Ból pojawia się podczas pochylania się do przodu, a także podczas chodzenia, jazdy na rowerze lub podczas wypróżniania. W większości przypadków pacjenci z trudem mogą prawidłowo siedzieć lub w ogóle nie są w stanie usiąść. Podczas badania przez lekarza ból może być wywołany zewnętrznym naciskiem na kość guziczną. Lekarz zazwyczaj bada również kość guziczną palpacyjnie od strony odbytu, aby zidentyfikować inne możliwe przyczyny (np. zakażenie tkanki, guz) lub je wykluczyć.
W przypadku podejrzenia złamania kości guzicznej lub innych kości w obszarze miednicy zaleca się wykonanie badania rentgenowskiego, a czasami także TK lub RM. Czasami jednak zdjęcie rentgenowskie jest w normie pomimo silnego bólu i wydaje się nie odpowiadać objawom. Jeśli jednak wstrzyknięcie kortyzonu lub miejscowego środka znieczulającego w ten obszar przynosi znaczną poprawę, wyraźnie wskazuje to na uraz kości guzicznej.
Leczenie
W zdecydowanej większości przypadków ból ustępuje samoistnie w ciągu kilku tygodni. Istnieją różne metody łagodzenia bólu: pacjenci mogą przyjmować środki przeciwbólowe w postaci tabletek lub wmasowywać maści; lekarze mogą również wstrzykiwać kortyzon lub miejscowe środki znieczulające w bolesny obszar. Odpowiednie pierścienie do siedzenia lub podobne przedmioty odciążają kość guziczną, dzięki czemu pacjent może siedzieć przynajmniej przez jakiś czas. Pomocne mogą być również ciepłe kąpiele. Jeśli te środki nie wystarczą, możliwe są masaże, fizjoterapia, a nawet specjalne inne terapie przeciwbólowe.
Ponadto należy uzbroić się w cierpliwość, objawy mogą ulec znacznej poprawie po okresie 1–2 tygodni; ale w niektórych przypadkach ból utrzymuje się tygodniami i miesiącami.
Przewlekły ból kości guzicznej rzadko jest spowodowany ostrym zaburzeniem. Jeśli ból nie ustąpi w ciągu kilku miesięcy pomimo terapii, można rozważyć operację usunięcia uszkodzonej kości guzicznej. Jest to jednak uważane za ostateczność. Aby ustalić, czy ból rzeczywiście ma swoje źródło w kości guzicznej, konieczne jest wcześniejsze dokładne badanie; ważne jest również, aby pacjent został w pełni poinformowany o możliwych powikłaniach operacji.
Rokowanie
Pacjent może odczuwać silny ból, ale w prawie wszystkich przypadkach rokowanie jest dobre, tj. objawy ustępują całkowicie w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Jednak nawet po operacji ból może utrzymywać się przez długi czas.
Dodatkowe informacje
- Ból kości guzicznej (kokcygodynia) — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema