Co to jest stożek rotatorów?
Stożek rotatorów składa się z czterech mięśni (mięśnia nadgrzebieniowego, mięśnia podgrzebieniowego, mięśnia obłego mniejszego i mięśnia podłopatkowego). Wszystkie mięśnie znajdują się z przodu lub z tyłu łopatki i rozciągają się obok stawu barkowego, umocowane są do górnego końca kości ramiennej. Jak sama nazwa wskazuje, mięśnie te mają za zadanie obracać ramię na zewnątrz i do góry. Stożek rotatorów jest również ważny dla utrzymania stabilności stawu barkowego. Wszystkie tworzące go mięśnie są przymocowane do kości ramiennej za pomocą ścięgna. Naderwanie lub nawet całkowite zerwanie ścięgien lub mięśni stożka rotatorów może być spowodowane urazem lub przeciążeniem.
Nie zdarza się to zbyt często, ale nie jest niespotykane. Na takie urazy są szczególnie narażeni sportowcy, zwłaszcza ci, którzy uprawiają sporty rzutowe lub kontaktowe. Nagły uraz stożka rotatorów może być również spowodowany upadkiem na ramię, na przykład podczas jazdy na nartach, i może dotyczyć osób w każdym wieku. Schorzenie to może również występować jako zaburzenie obciążeniowe, tj. z powodu długotrwałego dyskomfortu w barku, który prowadzi do zużycia mięśni i ścięgien oraz ich osłabienia, co ostatecznie może zakończyć się naderwaniem lub nawet całkowitym zerwaniem (pęknięciem).
Przyczyna
Zerwanie stożka rotatorów może być spowodowane przez szerokie spektrum uszkodzeń. Jedną z przyczyn jest np. długotrwałe obciążenie/przeciążenie stawu barkowego: z biegiem czasu może ono prowadzić do zmniejszenia krążenia krwi w ścięgnie i osłabienia tkanki ścięgna (tendinoza, tendinopatia), zwiększając ryzyko zużycia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego;, które jest najbardziej narażonym ścięgnem w tym obszarze. Takie zmiany zwyrodnieniowe częściej występują u osób starszych.
Jednak ścięgno może również zostać uwięzione pod kostną wypukłością w górnej części łopatki (wyrostku barkowym) lub z powodu zmian kostnych w tej okolicy — stan znany w terminologii medycznej jako „uwięźnięcie”.
Inne przyczyny to poważne urazy barku. Poważne urazy zdrowego stożka rotatorów mogą prowadzić do zerwania całego ścięgna lub mięśni. Koniecznym do tego stopniem urazu może być na przykład poważny upadek, taki jak wypadek motocyklowy, w którym doszło do zwichnięcia barku. Drobniejsze urazy mogą powodować naderwanie, które nie obejmuje całego mięśnia lub ścięgna.
Zasadniczo uszkodzenie stożka rotatorów jest zwykle spowodowane kilkoma przyczynami, tj. poważnym urazem lub kilkoma drobnymi urazami wraz ze zmianami zwyrodnieniowymi i zaburzeniami krążenia (te ostatnie są nasilane między innymi przez palenie tytoniu). Nawet najmniejsze złogi wapnia w ścięgnie mogą wywołać dolegliwości. Zakażenie lub terapia radiacyjnaradioterapia w tej okolicy mogą również uszkodzić mięśnie i ścięgna i przyczynić się do wystąpienia dolegliwości.
Diagnostyka
Należy wyjaśnić, czy stan ten został wywołany urazem i/lub uszkodzeniem wskutek obciążenia oraz wjakie jaki sposóbbyły początkowotkowe się pojawiłobjawy. W przypadku uszkodzeń wysiłkowych często w wywiadzie chorobowym występują powtarzające się urazy lub nadwyrężenia. Zazwyczaj ból i osłabienie mięśni nasilają się podczas wykonywania czynności na poziomie barku oraz podczas trzymania ramienia wyciągniętego w bok, a następnie próby jego przyciągnięcia. Pacjenci z tendinopatią lub naderwaniem stożka rotatorów często odczuwają również ból podczas leżenia na ramieniu.
Lekarz przeprowadzi dokładne badanie barku. Celem jest ocena mobilności i siły różnych grup mięśni oraz określenie, czy niektóre ruchy są bolesne. W tym celu wymagane są bardzo różne testy ruchowe. Czasami wady ścięgien lub mięśni można również wyczuć dotykiem. Lekarz sprawdzi również wrażliwość ramienia na dotyk oraz jego ukrwienie. W przypadku poważnych problemów konieczne może być wykonanie badania rentgenowskiego, ultrasonograficznego lub RM, w razie potrzeby także bardziej szczegółowe badanie stawu barkowego. Jeśli podejrzewa się stan zapalny lub chorobę reumatyczną, wskazane jest wykonanie badań krwi.
Leczenie
Celem leczenia jest złagodzenie objawów i przywrócenie funkcji barku. W większości przypadków dobre wyniki leczenia można osiągnąć bez operacji (za pomocą leczenia zachowawczego). Jednak szczególnie u młodych, aktywnych pacjentów — zwłaszcza sportowców, ale także u starszych pacjentów uprawiających sport — z ostrym całkowitym zerwaniem i rozległą utratą funkcji barku, w większości przypadków konieczne będzie przeprowadzenie operacji. Również jeśli leczenie zachowawcze nie przyniesie żadnych efektów po kilku miesiącach, należy rozważyć operację.
Podczas konsultacji z pacjentem lekarz omówi ewentualne możliwości leczenia zabiegowego i wyjaśni, jak poważny jest stan pacjenta, jak długo będzie on odczuwodczuwała ból, jakie metody leczenia zostały już wypróbowanezastosowane, itp.
W leczeniu zachowawczym duży nacisk kładzie się na odpoczynek, ulgę i ograniczenie ruchomości barku w początkowej fazie. Szczególny nacisk kładzie się na zapobieganie, aby sportowiecosoba chora nie doznała ponownegoponowie tego samego urazu, który spowodował stan chorobowydolegliwości. Okres całkowitego odpoczynku powinien być krótki (od 1 do 2 tygodni). W ciągu pierwszych kilku dni uraz powinien być leczony zimnymi okładami, często są pomocne leki przeciwzapalne (NLPZ). W niektórych przypadkach pod wyrostek barkowy łopatki wstrzykuje się kortykosteroidy.
W okresie odpoczynku należy rozpocząć ostrożne ćwiczenia ruchowe i ruchy wahadłowe, aby utrzymać mobilność. Po ustąpieniu bólu należy rozpocząć program ćwiczeń obejmujący ćwiczenia rozciągające i wzmacniające. Program ćwiczeń powinien być nadzorowany przez fizjoterapeutę lub przeszkolonego trenera.
Jak już wspomniano, operacjazabieg operacyjny jest rozważanaany głównie w przypadku osób młodszych i sportowców, ale zawsze jest to decyzja indywidualna. Dla rezultatów nie jest bardzo istotne, czy operacja zostanie przeprowadzona bardzo szybko po rozpoznaniu, czy nieco później. W większości przypadków operację można przeprowadzić w ramach endoskopii stawu (artroskopii) lub chirurgii minimalnie inwazyjnej, dzięki czemu proces gojenia jest dość szybki. W zależności od ciężkości urazu i jego przyczyny usuwa się wyrostki kostne, zszywa się ścięgna, mięśnie są łączone lub naprawiane za pomocą przeszczepu lub wykonywana jest bardziej rozległy zabieg.
Po operacji ważny jest dłuższy okres odpoczynku, a następnie ostrożny, regularny trening rehabilitacyjny mięśni pod okiem fizjoterapeuty.
Rokowanie
Nie ma wiarygodnych danych na temat skuteczności metod leczenia zachowawczego lub chirurgicznego. Przebieg choroby różni się znacznie u poszczególnych osób i zależy od wielu czynników. W przypadku mniejszych, częściowych naderwań rokowanie jest dobre zarówno w przypadku leczenia zachowawczego, jak i chirurgicznego. Jednak nawet większe urazy często goją się dobrze, a uszkodzone ramię wraca do sprawności. Wynik zależy jednak od tego, jak rozległe jest uszkodzenie, ile ścięgien zostało zerwanych i jak dalekoduże posunęnastąpiło się zużycie tkanki ścięgna (tendinoza). Ponadto w razie przypadkowego uszkodzenia nerwów lub naczyń krwionośnych w czasie operacji może dojść do powikłań. Czasami zszyty mięsień lub naprawione ścięgno zrywa się ponownie po pewnym czasie, szczególnie u osób starszych.
Dla sportowców wyczynowych naderwanie stożka rotatorów nie musi oznaczać końca kariery. Całkowite rozerwanie rzadko występuje podczas aktywności sportowej, a szycie zwykle daje zadowalające rezultaty. Jednak siła i funkcjonalność często nie są już tak dobre, jak przed urazem.
Dodatkowe informacje
- Uszkodzenie stożka rotatorów — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema