Liczba gorących dni w Europie i w innych częściach świata znacznie wzrosła w ostatnich latach z powodu zmian klimatycznych.
Gorące dni to dni z temperaturą powietrza przekraczającą 30°C.
W tropikalne noce temperatura nie spada poniżej 20°C.
Występujące kolejno gorące dni połączone z tropikalnymi nocami nazywane są falami upałów.
Na upał bardziej narażeni są mieszkańcy miast (budynki i ulice kumulują ciepło, a fasady budynków odbijają ciepło).
Jeszcze przed końcem tej dekady możliwe są ekstremalne fale upałów na nieznaną dotąd skalę.
Upał wiąże się ze znacznym zagrożeniem dla zdrowia.
Upały zwiększają między innymi ryzyko zawałów serca, udarów, niewydolności nerek i przedwczesnych porodów.
Wysokie temperatury powietrza mogą powodować pogorszenie samopoczucia, obniżenie wydajności a nawet zgon.
Zwiększone ryzyko poważnego uszczerbku na zdrowiu związanego z upałem istnieje szczególnie w przypadku:
osób starszych
osób z chorobami przewlekłymi (zwłaszcza układu krążenia, układu oddechowego, cukrzycą i chorobami neurologicznymi)
przyjmowania niektórych leków (np. leków moczopędnych)
osób wymagających opieki
osób z nadwagą
niemowląt i małych dzieci
pracy i wysiłku fizycznego na świeżym powietrzu
kobiet w ciąży
osób izolowanych społecznie
osób bezdomnych lub znajdujących się w niekorzystnej sytuacji mieszkaniowej.
Wskazówki dotyczące zachowania w upale
Ogólne wskazówki
Zasięganie informacji
Należy śledzić prognozy pogody, zwracać uwagę na ostrzeżenia o upałach:
1. poziom ostrzeżenia: temperatura odczuwalna >32°C przez 2 dni z rzędu przy niewielkim ochłodzeniu w nocy
2. poziom ostrzeżenia: temperatura odczuwalna >38°C.
W dni z ostrzeżeniami należy zwracać szczególną uwagę na siebie i inne osoby, któe mogą wymagać pomocy.
Unikanie upału
Dostosowanie codziennych aktywności do upału:
przesunięcie spraw i aktywności na chłodniejsze godziny poranne i wieczorne
W miarę możliwości przebywanie w zacienionych, ewentualnie chłodzonych miejscach
unikanie dużych powierzchni asfaltowych lub betonowych.
Noszenie jasnej, luźnej, przewiewnej odzieży wykonanej z bawełny lub innych włókien naturalnych.
Przykrywanie się podczas snu prześcieradłem lub pustą poszwą.
Unikanie źródeł ciepła w domu
wyłączenie nieużywanych źródeł światła i urządzeń elektrycznych, nieużywanie piekarnika.
Jeśli w pomieszczeniach jest bardzo gorąco, należy znaleźć chłodne i/lub klimatyzowane miejsce, np. budynek publiczny, muzeum, bibliotekę lub kościół.
Żywność i napoje
Należy pić wystarczająco dużo płynów, nawet bez uczucia pragnienia, co najmniej 2 litry dziennie (bez kofeiny i alkoholu, najlepiej wodę, niesłodzone herbaty lub rozcieńczone soki owocowe).
Napoje mogą być schłodzone, ale nie mrożone.
W przypadku stwierdzonych chorób, takich jak niewydolność serca lub nerek, należy omówić z lekarzem prowadzącym zalecaną ilość wypijanych płynów.
Niskokaloryczne, lekkie posiłki o wysokiej zawartości wody (owoce, warzywa)
ograniczenie pokarmów bogatych w białko (ryby, mięso, nabiał, orzechy i rośliny strączkowe)
kilka małych, lekkich posiłków zamiast trzech dużych
lekko słone potrawy, np. rosół.
Chłodzenie
W ciągu dnia należy zaciemnić okna w mieszkaniu i zamknąć je.
Wyjątek: pomieszczenia z gazowymi piecami konwekcyjno-parowymi lub gazowymi ogrzewaczami przepływowymi muszą być stale wentylowane (niebezpieczeństwo zatrucia tlenkiem węgla)!
Dywany należy usunąć na czas upałów, ponieważ magazynują ciepło.
Wietrzenie tylko wieczorem lub w nocy i we wczesnych godzinach porannych, gdy na zewnątrz jest chłodniej niż w mieszkaniu
wentylacja poprzez otwarcie wszystkich okien.
Wentylatory lub wachlarze są pomocne do temperatury 35°C.
Pojemnik z kostkami lodu umieszczony przed wentylatorem zwiększa efekt chłodzenia.
Systemy klimatyzacji zużywają dużo energii i nasilają problem upałów w miastach, odprowadzając ciepło z pomieszczeń na zewnątrz.
Należy regularnie schładzać się, biorąc (letni) prysznic, stosując zimne okłady lub chłodne kąpiele rąk lub stóp.
Po prysznicu nie należy się wycierać lub można się tylko lekko osuszyć, odparowanie wody ma działanie chłodzące.
Podczas podróży należy mieć przy sobie wodę w butelce z rozpylaczem, aby chłodzić twarz, ręce i szyję.
Ochrona przed słońcem
Ochrona skóry przed nadmiernym nasłonecznieniem
kapelusz przeciwsłoneczny, ewentualnie parasol, okulary przeciwsłoneczne z dobrą ochroną przed promieniowaniem UV
kremy przeciwsłonecznych o wysokim współczynniku ochrony UV
Troska o innych ludzi i zwierzęta
Raz dziennie należy kontaktować się ze starszymi osobami samotnymi, wymagającymi opieki, a także z osobami przewlekle chorymi w rodzinie lub otoczeniu.
Nigdy nie wolno zostawiać niemowląt, małych dzieci i zwierząt w samochodzie.
Specjalne wskazówki dla szczególnych grup osób i w specjalnych okolicznościach
Osoby z chorobami przewlekłymi i starsze
Jeśli z powodu przewlekłej choroby występują ograniczenia w ilości spożywanych płynów, w razie przyjmowania leków odwadniających lub stwierdzonych chorób układu krążenia lub nerek, należy omówić z lekarzem rodzinnym postępowanie w czasie upałów.
Leki można zmienić wyłącznie w porozumieniu z lekarzem prowadzącym.
Podczas upałów może być konieczne częstsze sprawdzanie ciśnienia tętniczego i poziomu glukozy we krwi.
W przypadku złego samopoczucia należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Należy unikać intensywnych aktywności ruchowych.
Leki należy przechowywać w odpowiedniej temperaturze (maks. 25°C), np. w najchłodniejszym pomieszczeniu w domu lub w lodówce, jeśli jest bardzo gorąco.
Kobiety ciężarne
Powinny unikać wysiłku i schładzać się w cieniu.
W upale często dochodzi do zatrzymania wody w organizmie, dlatego należy nosić wygodne i wystarczająco szerokie obuwie.
Zmęczone i obrzęknięte nogi należy opłukać pod chłodnym prysznicem, a następnie jeszcze mokre natrzeć orzeźwiającym olejkiem, np. rozmarynowym lub cytrynowym.
Ochrona przed upałem niemowląt i małych dzieci
Dzieci tracą więcej płynów przez parowanie ze względu na dużą powierzchnię ciała w stosunku do masy ciała.
Brak w pełni wykształconej zdolności do regulowania temperatury ciała u niemowląt i małych dzieci.
Zwykle dzieci karmione wyłącznie piersią nie potrzebują dodatkowych płynów.
Pierś można podawać częściej niż zwykle, ew. dopajać wodą.
Oznaka wystarczającego spożycia płynów: zużycie 5–6 pieluch przez 24 godziny.
Dzieci karmione mlekiem modyfikowanym i/lub z rozszerzoną dietą, powinny otrzymywać dodatkowe płyny (wodę lub niesłodzoną herbatę owocową).
Dotyczy to również dzieci, które mają biegunkę lub stosunkowo suche pieluszki.
Ochrona przed promieniowaniem UV
Nie należy wystawiać niemowląt (poniżej 1. roku życia) na bezpośrednie promieniowanie słoneczne!
okulary przeciwsłoneczne z wystarczającą ochroną przed promieniowaniem UV
stosowanie odpowiednich dla dzieci kremów przeciwsłonecznych o wysokim współczynniku ochrony przeciwsłonecznej (min. 30 minut przed wyjściem na zewnątrz)
ewentualnie odzież chroniąca przed promieniowaniem UV.
W godzinach największego nasłonecznienia (10:00 - 16:00) należy przebywać w pomieszczeniu lub w cieniu.
Niemowlęta i małe dzieci powinny spać w najchłodniejszym miejscu w domu.
W miarę możliwości należy zapewnić małym dzieciom chłodzenie letnią wodą w brodziku, dużej misce z wodą lub pod rozpylaczami wody (tylko pod nadzorem!).
Osoby pracujące zawodowo na świeżym powietrzu
Zwiększone ryzyko wypadków z powodu obniżonej koncentracji i wydajności w upale.
Należy nosić lekkie, dobrze wentylowane nakrycie głowy z ochroną szyi i uszu.
Należy zadbać o ochronę przed promieniowaniem UV (bawełniana odzież okrywająca ciało, krem przeciwsłoneczny, okulary przeciwsłoneczne).
W miarę możliwości przesunąć godziny pracy na chłodniejsze pory dnia.
Należy unikać uprawiania sportu w gorące południe i wczesnym popołudniem.
W miarę możliwości pozostawać w cieniu.
odpowiednia ochrona przed promieniowaniem UV (krem przeciwsłoneczny, osłona głowy i szyi, okulary przeciwsłoneczne).
Należy unikać nadmiernego wysiłku, np.:
intensywnych treningów
treningu wytrzymałościowego w temperaturach powyżej 30°C
Podczas aktywności fizycznej na powietrzu należy robić częstsze przerwy w zacienionych miejscach.
Należy pić wystarczająco dużo przed i w trakcie aktywności fizycznej, nawet zanim pojawi się uczucie pragnienia.
Kierowcy
Zwiększone ryzyko wypadków z powodu spadku uwagi i koncentracji w wysokich temperaturach.
Podczas długich podróży samochodem należy zrobić kilka przerw.
W miarę możliwości parkować w cieniu.
używanie mat przeciwsłonecznych, rolet przeciwsłonecznych itp.
przykrywanie ściereczkami fotelików dziecięcych, deski rozdzielczej, kierownicy itp.
wsadzanie dzieci do samochodu wyłącznie po sprawdzeniu temperatury fotelika.
Przed wyruszeniem w drogę należy dobrze przewietrzyć samochód, otwierając wszystkie drzwi.
Ruszając, ustawić klimatyzację na niskim poziomie z wentylatorem na najwyższym ustawieniu i jechać z otwartymi oknami przez kilka minut. Następnie zamknąć okno i chłodzić powietrzem w obiegu zamkniętym przez kilka minut. Potem ponownie wyregulować dopływ świeżego powietrza.
Układ klimatyzacji musi wyschnąć, aby zapobiec rozwojowi drobnoustrojów. W tym celu należy wyłączyć klimatyzator na kilka minut przed końcem podróży.
Postępowanie z żywnością
Łatwo psującą się żywność należy przechowywać w lodówce.
Regularnie sprawdzać temperaturę w lodówce; jeśli nie ma wbudowanego termometru, należy użyć dodatkowego termometru do lodówek. Temperatura nie powinna przekraczać 4ºC.
Podczas zakupów należy utrzymać łańcuch chłodniczy, w razie potrzeby za pomocą toreb z wkładami chłodzącymi.
Świeżą żywność należy szybko zużyć.
Nie należy niepotrzebnie pozostawiać łatwo psującej się żywności w ciepłym miejscu przez długi czas, np. podczas grillowania.
Przygotowaną żywność należy jak najszybciej schłodzić i przechowywać w lodówce. Nie utrzymywać potraw w cieple!
Żywność, np. owoce, należy przechowywać pod przykryciem, aby chronić ją przed owadami.
Śmieci należy wyrzucać codziennie, aby uniemożliwić powstawanie miejsc wylęgu owadów.
Ochrona przed komarami
W miarę możliwości: założyć siatki przeciw owadom na okna i drzwi.
Należy stosować środki odstraszające owady i nosić odzież zakrywającą (lekkie długie spodnie i koszule).
Unikać stojącej wody stanowiącej miejsca składania jaj przez owady.
Regularnie opróżniać napełnione wodą pojemniki na balkonie lub w ogrodzie (podstawki pod doniczki, konewki).
Przykrywać beczki na deszczówkę.
Naczynia na zewnątrz odwracać do góry dnem, aby zapobiec gromadzeniu się wody.
Kiedy należy szukać pomocy?
Należy pomagać osobom w swoim otoczeniu, u których występują niebezpieczne problemy zdrowotne związane z upałem.
Omdlenie spowodowane ciepłem
W przypadku objawów omdlenia spowodowanego ciepłem po długotrwałym staniu lub wysiłku fizycznym w gorącym otoczeniu, takich jak:
Rozpięcie ubrania, przeniesienie do chłodnego otoczenia, schłodzenie i podanie dużych ilości płynów. W przypadku utraty przytomności należy wezwać pogotowie.
Przegrzanie
W przypadku objawów przegrzania i wyczerpania cieplnego, takich jak:
podwyższona temperatura ciała do 40°C
ból i/lub zawroty głowy
silne pragnienie
nudności, wymioty
osłabienie, drażliwość i zaburzenia koordynacji
Chłodzić ciało pojemnikami z lodem umieszczając je w pachwinach i pod pachami, stanąć/usiąść bez ubrania z wilgotną skórą przed wentylatorem, pić duże ilości płynów.
Udar cieplny
W przypadku objawów udaru cieplnego, który może rozwijać się powoli z wyczerpania cieplnego lub szybko przy nadmiernym wysiłku:
podwyższona temperatura ciała powyżej 40°C
zamroczenie/omdlenie
ból i/lub zawroty głowy
nudności
sucha, gorąca i zaczerwieniona skóra, brak potu
zaburzenia krążenia aż do wstrząsu
napady padaczkowe
Wezwać pogotowie, schłodzić do czasu przybycia służb ratunkowych, w miarę możliwości zanurzyć poszkodowanego w zimnej wodzie, a jeśli nie jest to możliwe — stosować środki wymienione powyżej. Udar cieplny zagraża życiu!
Liczba gorących dni w Europie i w innych częściach świata znacznie wzrosła w ostatnich latach z powodu zmian klimatycznych.
Gorące dni to dni z temperaturą powietrza przekraczającą 30°C.
W tropikalne noce temperatura nie spada poniżej 20°C.