Co to jest lunatykowanie?
Definicja
Lunatykowanie jest nocnym zaburzeniem snu, które występuje głównie u dzieci przed okresem dojrzewania. Fachowe określenie tego zaburzenia to somnambulizm. Jest to stan, w którym osoba lunatykująca wydaje się przytomna, ale nie jest w pełni świadoma.
Lunatykowanie występuje w epizodach. Lunatyk może wykazywać w trakcie epizodu różne poziomy aktywności, np. niepokój lub chodzenie po okolicznej przestrzeni. Typowa jest również niezrozumiała mowa.
Objawy
W większości przypadków objawy pojawiają się w pierwszej jednej trzeciej nocy lub około 30 do 90 minut po zaśnięciu. Możliwe objawy to:
- Ogólny niepokój w łóżku
- Chodzenie, zwykle przez kilka minut do pół godziny
- Mruczane i niewyraźne wokalizacje
- Nieruchoma mina
- Niewielka reakcja na dotyk
- Bezpośrednio po przebudzeniu możliwe krótkotrwałe splątanie lub dezorientacja
Z reguły lunatyk nie pamięta nocnych epizodów. Dzieci czasami mówią o krótkotrwałych obrazach przypominających sny.
Oprócz lunatykowania najczęstszymi parasomniami (niepożądanymi zachowaniami podczas zasypiania i snu) u dzieci są:
- Lęki nocne: dziecko budzi się nagle z krzykiem i często nie może się uspokoić przez maksymalnie 30 minut, zanim nagle nastąpi rozluźnienie.
- Niepełne przebudzenie ze splątaniem
- Koszmary senne
Różne parasomnie są ze sobą powiązane i mogą występować wspólnie.
Przyczyny
Uważa się, że lunatykowanie jest spowodowane zaburzeniem fazy snu wolnofalowego, która odpowiada głębokiemu snowi z powolnymi falami mózgowymi. U dzieci faza ta rozpoczyna się około 15 minut po zaśnięciu i trwa od 45 do 75 minut. Zaburzenia tej fazy występują częściej u dzieci niż u dorosłych. Z tego powodu uważa się, że mają one związek z niedojrzałością ośrodkowego układu nerwowego.
Lunatykowaniu sprzyja wiele różnych czynników:
- Predyspozycje rodzinne
- Dłuższy brak snu
- Chaotyczny rytm snu
- Stres
- Gorączka
- Zaburzenia oddychania związane ze snem, często spowodowane powiększonymi migdałkami
- Przyjmowanie leków, takich jak środki uspokajające i nasenne, leki psychotropowe, antybiotyki, leki na chorobę Parkinsona i padaczkę oraz leki przeciwhistaminowe
Częstotliwość występowania
Lunatykowanie występuje u około 15% wszystkich dzieci w wieku od 4 do 12 lat i sporadycznie u dorosłych. Zapadalność jest największa w wieku między 11. a 12. rokiem życia. Lunatykowanie często występuje w rodzinach, chłopcy i dziewczęta są nim dotknięci równie często.
Lunatykowanie występuje zwykle od 1 do 3 razy w miesiącu. Zaburzenia snu rzadko występują częściej niż raz w ciągu nocy.
Badania
W praktyce lekarza rodzinnego
Osoby lunatykujące zwykle nie wykazują żadnych nieprawidłowości somatycznych. Podczas konsultacji lekarz może zapytać rodzica lub dziecko o następujące zagadnienia:
- Nawyki związane ze snem i zasypianiem
- Zachowanie podczas snu (niepokój, chrapanie, moczenie nocne itp.)
- Częstotliwość i przyczyny budzenia się
- Wieczorne czynności i nawyki żywieniowe
- Częstotliwość i czas trwania epizodów
- Zachowanie w ciągu dnia, np. wydolność, koncentracja, nadpobudliwość, zmęczenie
Dziennik snu, protokoły snu lub kwestionariusze snu mogą być pomocne w uzyskaniu dodatkowych informacji na temat nawyków i problemów związanych ze snem. Dalsze badania zazwyczaj nie są konieczne.
U specjalisty
Skierowanie do specjalisty rzadko jest konieczne. Może być jednak wskazane, na przykład, jeśli istnieje podejrzenie somatycznie uwarunkowanego zaburzenia snu, padaczki lub jeśli istnieją oznaki choroby psychicznej. Dalsze ewentualne badania:
- Polisomnografia: w celu wyjaśnienia somatycznych zaburzeń snu, zaburzeń oddechowych i padaczki
- Rutynowe EEG: przy podejrzeniu padaczkowej aktywności drgawkowej
- Aktygrafia: korzystając z aktygrafu (akcelerometru podobnego do zegarka na rękę), można określić wzorce snu i czuwania lub oszacować niektóre parametry snu.
Leczenie
Zazwyczaj objawy są nieszkodliwe i z czasem ustępują samoistnie. Leczenie farmakologiczne zwykle nie jest konieczne. Leczenie zasadniczo obejmuje następujące punkty:
- Doradztwo i edukacja pacjenta oraz członków jego rodziny
- Wykluczenie chorób somatycznych i psychicznych
- Przy bardzo częstych i intensywnych napadach skierowanie do gabinetu medycyny snu
Co można zrobić we własnym zakresie?
Aby uniknąć obrażeń, należy zabezpieczyć drzwi i okna. Ponadto można czuwać przy chorym dziecku w trakcie lub po epizodzie:
- Należy działać na dziecko w sposób pocieszający i/lub uspokajający i zaprowadzić je z powrotem do łóżka.
- Należy unikać budzenia lunatyka: może to przedłużyć epizod i wywołać opór oraz przemoc.
Profilaktyka
- Należy dbać o wystarczającą długość snu.
- Należy dążyć do zachowania regularnych pór snu.
- Szczególnie we wczesnej fazie snu należy unikać zakłóceń spowodowanych hałasem, dotykiem lub bodźcami wizualnymi.
Rokowanie
Lunatykowanie u dzieci zwykle ustępuje samoistnie. Podobnie jak inne zaburzenia snu lunatykowanie nie powoduje długotrwałych szkód i zwykle nie jest związane z innymi chorobami.
Podczas lunatykowania może jednak dojść do wypadków i urazów.
Dodatkowe informacje
- Lęki nocne
- Parasomnie u dzieci — informacje dla lekarzy
Autor
- Nina Herrmann, dziennikarz naukowy, Flensburg