Co oznacza uszkodzenie nerwu pachowego?
Nerw pachowy wychodzi z rdzenia kręgowego na poziomie kręgosłupa szyjnego z wiązki nerwów (splotu ramiennego), z której wychodzą również inne nerwy zaopatrujące bark i ramię. Nerw pachowy przebiega w pobliżu obojczyka, a następnie blisko stawu barkowego i obok górnej części kości ramiennej. Nerw pachowy przekazuje sygnały nerwowe z mózgu do mięśnia naramiennego i mięśnia obłego mniejszego (unerwienie ruchowe). Mięśnie te umożliwiają obrócenie ramienia na bok i uniesienie go nad głowę. Nerw pachowy przekazuje również do mózgu sygnały czuciowe (dotyk, ucisk) z niewielkiego obszaru skóry na zewnętrznej stronie ramienia lub barku (unerwienie czuciowe).
Nerw pachowy jest szczególnie narażony na ucisk i możliwe uszkodzenie w miejscu, w którym przebiega blisko stawu barkowego i kości ramiennej. Uszkodzenie nerwu pachowego należy do grupy uszkodzeń nerwów określanych w języku medycznym jako neuropatia obwodowa i mononeuropatia. Uszkodzenie nerwu pachowego jest stosunkowo rzadkim uszkodzeniem nerwu.
Przyczyna
Nerw pachowy może zostać uszkodzony w rzadkich przypadkach w związku ze zwichnięciem barku. Złamanie w górnej części kości ramiennej może również spowodować takie uszkodzenie nerwu. Nieprawidłowe korzystanie z kul, tj. gdy kula jest zbyt mocno wciśnięta w pachę przez długi czas, może wywierać nacisk na nerw, co może również powodować objawy uszkodzenia nerwu. Mniej powszechnymi przyczynami są ucisk spowodowany nieprawidłowo założonym opatrunkiem gipsowym po złamaniu kości ramiennej, powtarzające się przeciążenie (np. rzucanie piłką lub długie pływanie), a nawet bezpośrednie urazy stawu barkowego (wypadek) lub następstwo interwencji chirurgicznych w obszarze barku (np. artroskopia).
Zakleszczenie nerwu powoduje zmniejszenie dopływu krwi. W łagodnych przypadkach objawy występują tylko sporadycznie, a pacjent zauważa chwilowe drętwienie i mrowienie w obszarze z boku/po zewnętrznej stronie ramienia/barku lub niewielkie osłabienie mięśni w okolicy ramienia i barku. Długotrwały ucisk na nerw powoduje uszkodzenie osłonki nerwu (demielinizację), co wiąże się z bólem i ostatecznie prowadzi do znacznego osłabienia mięśni barku.
Jakie są objawy uszkodzenia nerwu pachowego?
Uszkodzenie nerwu pachowego zwykle objawia się zmniejszoną siłą i szybkim zmęczeniem ramienia związanym z czynnościami wykonywanymi nad głową. Mięśnie unerwiane przez nerw pachowy są ważne dla rotacji ramienia na zewnątrz i unoszenia. Ponieważ jednak w ruchy te zaangażowane są również inne mięśnie, nie są one całkowicie niemożliwe nawet w przypadku uszkodzenia nerwu pachowego, ale są znacznie trudniejsze. Pacjenci często zauważają również mrowienie i drętwienie po zewnętrznej stronie ramienia i/lub barku.
Jeśli uszkodzenie nerwu trwa od dłuższego czasu, mięśnie naramienne i mięsień obły mniejszy ulegają zanikowi, ponieważ nie są już aktywowane. Następnie można zauważyć, że mięśnie na przejściu między ramieniem a barkiem są wyraźnie słabsze po stronie chorej niż po drugiej stronie.
Rozpoznanie
Wstępne rozpoznanie można zwykle sformułować na podstawie historii choroby, szczególnie jeżeli pacjent zwichnął bark lub doznał złamania kości ramiennej wysoko w barku. Podczas badania lekarskiego stwierdza się zmniejszenie siły mięśniowej, gdy ramię ma zostać obrócone na zewnątrz i podniesione do góry. Lekarz może również stwierdzić drętwienie.
W przypadku znacznej niepewności co do rozpoznania lub braku poprawy po kilku tygodniach wskazane może być wykonanie badania RM. W dalszym przebiegu choroby w bardziej precyzyjnym rozpoznaniu mogą w razie potrzeby pomóc pomiary elektrofizjologiczne.
Leczenie
U większości osób stan poprawia się bez leczenia po usunięciu czynnika wyzwalającego (ucisk gipsu itp., uraz, złamanie). Pełny powrót funkcji nerwu może jednak potrwać do kilku miesięcy. Wybór leczenia zależy od mechanizmu urazu, ciężkości, wieku i poziomu aktywności pacjenta przed urazem. Konieczne może być unieruchomienie barku na krótki czas w pozycji odciążającej nerw pachowy. Jeśli objawy utrzymują się lub nasilają, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Celem operacji jest zmniejszenie utrzymującego się nacisku (ucisku) na nerw. Aby osiągnąć najlepszy możliwy efekt leczenia, operacja (o ile jest konieczna) powinna zostać przeprowadzona w ciągu trzech do sześciu miesięcy.
Jeżeli bardzo poważny uraz spowodował częściowe przerwanie nerwu, można również podjąć próbę zszycia zakończeń nerwowych. Lekarze przeprowadzają taką interwencję tak wcześnie, jak to możliwe.
W celu złagodzenia bólu można stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen). Jeśli uraz nerwu nie ulegnie poprawie i nerw jest trwale uszkodzony, może wystąpić silny tak zwany ból neuropatyczny. Wtedy mogą być wskazane bardziej specjalistyczne leki.
Fizjoterapia może być skuteczna w utrzymaniu lub odbudowie siły mięśni. W niektórych przypadkach ze względu na problemy z barkiem pacjenci nie mogą już wykonywać prac nad poziomem głowy — dotyczy to na przykład elektryków i cieśli, co może oczywiście prowadzić do problemów zawodowych i wymagać zmiany zawodu.
Rokowanie
Rokowanie jest dobre, jeśli przyczyna ograniczonej funkcji nerwu pachowego zostanie rozpoznana i będzie leczona na czas, a nerw nie został uszkodzony strukturalnie. Jeśli jednak włókna nerwowe nerwu zostały przecięte, całkowite wyleczenie nie jest możliwe (czasami wyjątek stanowią dzieci), z czasem możliwa jest jedynie poprawa objawowa.
Dodatkowe informacje
- Zwichnięty bark (Zwichnięcie barku)
- Uszkodzenie nerwu pachowego — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema