Co to jest starczowzroczność?
Starczowzroczność to stan, w którym ograniczona jest zdolność widzenia z bliska. Jest to naturalna konsekwencja fizjologicznego starzenia się soczewki oka: wraz z wiekiem oko traci zdolność akomodacji. Zdolność akomodacji (zdolność soczewki do zakrzywiania się) jest niezbędna, aby widzieć obiekty ostro w różnych odległościach. Podstawą zjawiska jest dyfrakcja promieni świetlnych: Promienie świetlne z bardziej odległego obiektu muszą zostać nieco zagięte przez soczewkę, aby spotkać się w jednym punkcie na siatkówce w celu uzyskania ostrego obrazu. Promienie światła z obiektu znajdującego się bardzo blisko oka muszą być w tym celu silnie zagięte, co jest możliwe tylko przy maksymalnym zakrzywieniu soczewki. Z wiekiem soczewka oka traci elastyczność, co prowadzi do coraz gorszego widzenia z bliska.
Często zjawisko to zaczyna być odczuwalne w wieku około 40 lat, a czytanie drobnego druku staje się coraz trudniejsze. Po pewnym czasie trzeba zwiększyć odległość od czytanej gazety lub innej lektury, aby móc odszyfrować tekst. Problemy są najbardziej zauważalne przy słabym oświetleniu, dlatego ważne jest zapewnienie dobrego oświetlenia do czytania. W wieku około 65 lat soczewki oka zazwyczaj całkowicie tracą zdolność do akomodacji. Stopień upośledzenia wzroku mierzony jest w dioptriach: u wielu osób dalekowzroczność +0,5 dioptrii rozwija się od 40. roku życia, a następnie z biegiem lat wzrasta do +2 dioptrii.
Przyczyna
Aby ostro widzieć obiekty z bliska, soczewka musi być bardziej zakrzywiona niż w przypadku widzenia na odległość. Sprawia to, że refrakcja jest większa, a wpadająca wiązka światła może być załamywana pod dużym kątem, aby uzyskać ostry obraz na siatkówce.
Ten regulacyjny ruch soczewki jest nazywany akomodacją i jest kontrolowany przez mały mięsień wewnątrz oka zwany mięśniem rzęskowym. Tak zwane włókna obwódkowe łączą torebkę soczewki z mięśniem rzęskowym, biegnącym pierścieniowo wokół soczewki. Jeśli mięsień napina się (kurczy się), włókna obwódkowe rozluźniają się, a soczewka, która jest elastyczna, zmienia kształt ze spłaszczonego na zaokrąglony. Z wiekiem soczewka staje się mniej elastyczna i dlatego nie może się już w takim stopniu zaokrąglić. Ponadto wraz z wiekiem mięsień rzęskowy zwykle staje się słabszy i traci siłę skurczu.
Przyczyny starczowzroczności są zupełnie inne niż przyczyny dalekowzroczności lub krótkowzroczności. Niemniej jednak istnieją pewne korelacje: u osób, które już cierpią na nadwzroczność, problemy z widzeniem z bliska rozwijają się wcześniej niż u osób z prawidłowym wzrokiem lub z wrodzoną krótkowzrocznością. Wynika to z faktu, że osoby dalekowzroczne mają nieco krótszą gałkę oczną, więc soczewka musi stale mniej lub bardziej się dostosowywać, aby wyświetlać ostry obraz na siatkówce. Zmniejszająca się wraz z wiekiem zdolność akomodacji staje się zauważalna wcześniej u dalekowidzów niż u innych osób. Z drugiej strony osoby krótkowzroczne mogą czasami mimo wieku bardzo dobrze czytać bez okularów, ponieważ przez przypadek ich długotrwała wada wzroku jest dokładnie kompensowana (przez pewien czas) przez aktualny stopień starczowzroczności.
Leczenie
Osoby ze starczowzrocznością potrzebują do czytania i pracy z drobnymi detalami korekcji optycznej. Jeśli wada wzroku występowała już wcześniej, wymagana jest dodatkowa korekcja oprócz dotychczasowych okularów lub soczewek kontaktowych. Jednak dla wielu osób „okulary do czytania” są pierwszą parą okularów. Istnieją różne warianty takich wypukłych soczewek:
- Soczewki jednoogniskowe z jednolitą mocą refrakcyjną na całej powierzchni są dobrym rozwiązaniem, jeśli ktoś chce mieć oddzielne okulary do czytania lub poza tym nie potrzebuje okularów w życiu codziennym. Takie okulary w różnych mocach są również dostępne w drogeriach i supermarketach.
- Okulary połówkowe do czytania pozwalają patrzeć poza górną krawędzią okularów, gdy odrywa się wzrok od czytania.
- W szkłach dwuogniskowych dolna część jest przystosowana do czytania i widzenia z bliska, podczas gdy górna część koryguje inne istniejące wady wzroku (dalekowzroczność, zniekształcenia rogówki, krótkowzroczność itp.).
- Okulary trójogniskowe mogą korygować kilka wad wzroku jednocześnie: pomiędzy górną częścią okularów, która jest przystosowana do widzenia do dali, a dolnym obszarem do widzenia do bliży, znajduje się strefa przejściowa do widzenia pośredniego.
- Dzięki tak zwanym szkłom progresywnym przejście między widzeniem do dali (na górze) a widzeniem do bliży (na dole) jest płynne.
- Dostępne są również odpowiednie soczewki kontaktowe.
Chirurgia oka
Od lat 90. XX wieku coraz częściej stosuje się specjalną operację oczu, w której naturalne soczewki są usuwane i zastępowane sztucznymi (wewnątrzgałkowymi). Jest to technika chirurgiczna, która zaczęła być stosowana w pierwszej linii w przypadku zaćmy — zmętnienia soczewki oka powodującego niewyraźne widzenie. W ostatnich latach jest również coraz częściej stosowana w leczeniu starczowzroczności i zaburzeń widzenia. Jakość sztucznych soczewek stale się poprawia. Na przykład oprócz ich różnych wariantów istnieją obecnie również soczewki wieloogniskowe, które są zdolne do akomodacji, dzięki czemu można wyraźnie widzieć zarówno obiekty odległe, jak i znajdujące się w bezpośredniej bliskości. Ponadto niektóre rodzaje soczewek wewnątrzgałkowych mogą jednocześnie korygować istniejące wady wzroku. To, czy okulary będą po takiej operacji nadal potrzebne w pewnych sytuacjach lub czy pacjent nie będzie już potrzebował pomocy do czytania, jest szczegółowo omawiane przed operacją.
Ryzyko powikłań takiej operacji jest niskie.
Rogówka również ma znaczący wpływ na moc refrakcyjną oka. U niektórych pacjentów starczowzroczność można złagodzić poprzez odpowiednią operację rogówki.
Rokowanie
Utrata zdolności akomodacji oka jest naturalnym procesem starzenia się.
Rozpoczętego procesu nie da się cofnąć. Zdolność widzenia z bliska stopniowo maleje. Po pewnym czasie zmiany stopniowo stabilizują się, dzięki czemu soczewki okularów nie wymagają już ciągłej wymiany. Okresowo, zwykle corocznie, można zaobserwować tylko niewielkie zapotrzebowanie na zwiększenie siły okularów.
Dodatkowe informacje
- Starczowzroczność — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema