Informacje ogólne
- Oprócz tego artykułu na temat anatomii barku,
istniejeidostępny jest również artykuł na temat badania przedmiotowego barku. - W przypadku kości, nacisk kładziony jest na struktury, które łatwo bada się palpacyjnie i które mogą pomóc w orientacji anatomicznej.
Kości
Łopatka
-
Budowa kości stawu ramiennego
Te kostneKostne punkty orientacyjne na łopatce można zidentyfikować palpacyjnie:- wyrostek barkowy łopatki (wysokość ramion)
- Wraz z końcem bocznym obojczyka tworzy kostny wyrostek barkowy.
- wyrostek kruczy (processus coracoideus)
- mocowanie dla mięśni (
Caputcaput brevenastępujących mięśni: Mm.bicepsbicipitis brachii,Mm. coracobrachialis,Mm. pectoralis minor) i więzadeł
- mocowanie dla mięśni (
- grzebień łopatki (spina scaplae)
- Grzebień kostny biegnący
przezskośnieplecyku górze ikończprzechodzącysięwnapłaskiwyrostkuwyrostekbarkowym(wyrostek barkowy).
- Grzebień kostny biegnący
Margomargo medialis (brzeg przyśrodkowy)- przyśrodkowa krawędź łopatki
Angulusangulus inferior (kąt dolny)
- dolny koniec łopatki
- wyrostek barkowy łopatki (wysokość ramion)
Kość ramienna
- Badanie kości ramiennej w neutralnej pozycji (ramię zwisające w dół, dłoń skierowana do przodu)
- guzek większy (
Tuberculumtuberculum majus): boczny, duży występ kostny naproksymalnejnasadziegłowiebliższej kości ramiennej
- punkt początkowy dla ścięgien stożka rotatorów (wyjątek: mięsień podłopatkowy,
Mm. subscapularis)
- punkt początkowy dla ścięgien stożka rotatorów (wyjątek: mięsień podłopatkowy,
- guzek mniejszy (
Tuberculumtuberculum minus):brzusznypołożony od przodu i przyśrodkowo, mniejszy występ kostny naproksymalnejnasadziegłowiebliższej kości ramiennej
- punkt
początkowyprzyczepu dlaMmięśnia podłopatkowego (m. subscapularis)
- punkt
- bruzda mięśnia dwugłowego (
Sulcussulcus bicipitalis)/bruzda międzyguzkowa (Sulcussulcus intertubercularis): między dwoma guzkami
Przez ten kanałprzebiegadługiew niej ścięgno głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia (caput longum m. bicipitis brachii).
- guzek większy (
Obojczyk
- Kość w kształcie litery S łącząca wyrostek barkowy z mostkiem, którą można łatwo wyczuć palpacyjnie ze względu na jej powierzchowne położenie.
- Ze względu na kształt litery S, boczna część obojczyka obraca się
,gdypodczasramięruchujest używaneramienia, zwłaszczagdyprzyjest używaneuniesieniu powyżej wysokości barków.W kontekście stawu mostkowo-obojczykowego przyczyniaPrzyczynia się to do większego obciążenia stawu barkowo-obojczykowego, a tym samym do zwiększonego ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów.
Stawy
Staw ramienny
- Staw wieloosiowy kulisty, składający się z okrągłej głowy kości ramiennej i wydrążenia stawowego (
Cavitascavitas glenoidalis) łopatki. - Szeroka torebka stawowa
wraz(capsulazearticularis)stawemorazkulistymkulista budowa umożliwiają duży zakres ruchu kończyny górnej.- Wadą jest zwiększone ryzyko zwichnięcia.
- Stabilizatory statyczne stawu
- obrąbek stawowy na brzegu panewki (
Labrumlabrum glenoidale) - szereg więzadeł stawu ramiennego wzmacniających torebkę stawową
- obrąbek stawowy na brzegu panewki (
- Stabilizatory dynamiczne
- Stożek rotatorów otacza głowę kości ramiennej jak kołnierz i wyśrodkowuje ją w panewce stawowej.
- Występuje osłabienie mięśni w brzuszno-przyśrodkowym stożku rotatorów, dlatego większość zwichnięć występuje w tym kierunku.
- Ścięgno głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia również pełni funkcję stabilizatora (choć w niewielkim stopniu), gdyż przebiega na głowie kości ramiennej, w kierunku doczaszkowym.
- Stożek rotatorów otacza głowę kości ramiennej jak kołnierz i wyśrodkowuje ją w panewce stawowej.
Staw podbarkowy
- Staw poboczny składający się z głowy kości ramiennej, kaletki podbarkowej i podnaramiennej oraz kostnego sklepienia stawu ramiennego.
- Kaletki maziowe służą do minimalizowania tarcia.
Staw barkowo-obojczykowy
synonimŁac:stawarticulatiobarkowo-obojczykowyacromioclavicularis (articulus acromioclavicularis)- Staw ten jest jedynym kostnym połączeniem między obojczykiem a łopatką i przenosi na tułów wszystkie siły działające na kończynę górną.
- Dlatego choroba zwyrodnieniowa stawów u większości osób rozwija się w tym stawie.
- Chrząstka włóknista w przestrzeni stawowej (krążek stawowy, discus
acromioclavicularisarticularis) częściowo kompensuje niezgodność między dwoma stawami. - Stabilność stawu zapewniają głównie więzadła barkowo-obojczykowe i więzadło kruczo-barkowe (ligamentum acromioclaviculare).
Staw mostkowo-obojczykowy
- Staw ten jest jedynym połączeniem między
tułowiemkośćcem osiowym aobręcząkośćcembarkowąkończyny górnej. - Staw ten jest niezwykle elastyczny i może poruszać się we wszystkich płaszczyznach.
- Torebka stawowa jest cienka i wzmocniona więzadłami mostkowo-obojczykowymi i międzyobojczykowymi, które przyczyniają się do stabilności stawu.
- Cienki krążek stawowy (discus articularis) dzieli staw na dwie oddzielne komory.
kaletkiKaletki maziowe
Bursa subacromialis/subdeltoidea (kaletka podbarkowa/podnaramienna)
- Te dwie kaletki znajdują się pod kostnym wyrostkiem barkowym.
- Główną funkcją kaletki podbarkowej/podnaramiennej jest ochrona ścięgien stożka rotatorów przed naciskiem i tarciem na spodniej stronie wyrostka barkowego.
- Stosunkowo często dochodzi do podrażnień w obrębie kaletek, które w nastę
pniepstwiepoprzez opuchliznęobrzeku mogą przyczynić się do uwięźnięcia stawu.
Mięśnie i ścięgna
Stożek rotatorów
- Stożek rotatorów tworzą 4 mięśnie, które z jednej strony stabilizują staw ramienny, a z drugiej umożliwiają zróżnicowane ruchy kończyny górnej. Biegną one od łopatki do guzka większego lub mniejszego (mięsień podłopatkowy,
Mm. subscapularis).-
mięsień nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) — przede wszystkim odwodzenie (funkcja odwodziciela, wraz ze wzrostem odwodzeniamięsień nadgrzebieniowy (M. supraspinatus)
Mm. deltoideus staje się bardziej aktywny) - mięsień podgrzebieniowy (m. infraspinatus) — przede wszystkim odracanie ramienia (rotacja zewnętrzna) oraz odwodzenie (razem z m. obłym mniejszym)
- mięsień podłopatkowy (m. subscapularis) — przede wszystkim nawracanie ramienia (rotacja do wewnątrz)
- mięsień obły większy (m. teres major) —
przedewspomagawszystkimczynnośćrotacjam.zewnętrznanajszerszego grzbietu w pociąganiu ramienia ku tyłowi i przywodzeniu
-
miMięsień naramienny (m. deltoideus)
- Silny mięsień naramienny odgrywa główną rolę w kształtowaniu konturu barku; zaniki są wyraźnie widoczne w porównaniu bocznym.
- przy zwichnięciu w stawie ramiennym traci swoją charakterystyczną wypukłość
- Jego 3 części wychodzą z obojczyka, wyrostka barkowego i grzebienia łopatki i przyczepiają się do guzowatości naramiennej (
Tuberositastuberositas deltoidea) na proksymalnej jednej trzeciej kości ramiennej. - Jego głównym zadaniem jest silne odwodzenie oraz pociąganie ramienia
.ku przodowi i tyłowi
Mięśnie w okolicy panewki stawowej
- Długa głowa mięśnia dwugłowego ramienia (
Mcaput longum m.bicepsbicipitis brachii)wywodzizaczynasięsiez guzkawnadpanewkowegojamie stawowej, na guzku nadpanewkowym (Tuberculumtuberculum supraglenoidale) i przechodziponad głowieową kości ramiennej w kierunku przedramienia. Długa głowa mięśnia dwugłowego ramienia wychodzi z guzka podpanewkowego (Tuberculum infraglenoidale).
Nerwy i naczynia krwionośne
Nerw nadłopatkowy (Nervusnervus suprascapularis)
- Nerw nadłopatkowy wychodzi z korzeni C5–C6 rdzenia kręgowego i
unerwiazaopatrujeMm. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) iMpodgrzebieniowy (m. infraspinatus). - Przebiega
nad łopatkąprzez wcięcie łopatki ijestpodpredysponowanywięzadłem poprzecznym górnym łopatki, co stanowi predyspozycję dourazwystępowania zespołów uciskowychwcięcia. - Konsekwencją
uszkodzeniaucisku jest zmniejszone odwodzenie i rotacja zewnętrzna. W przypadku przewlekłego uszkodzenia, dochodzi do zanikuMm. supraspinatus i m.infraspinatus ze zwiększającym się wysunięciem grzebienia łopatki.
Nerw piersiowy długi (Nn. thoracicus longus)
- Nerw ten wychodzi z korzeni C5–C7 i
unerwiazaopatruje mięsień zębaty przedni (Mm. serratus anterior). - Korzenie nerwowe C5 i C6 biegną przez mięsień pochyły środkowy (
Mm. scalenus medius), podczas gdy włókna C7, które czasami mogą być nieobecne, biegną przed mięśniem. - Nerw biegnie za splotem ramiennym (
Plexusplexus brachialis) i naczyniami w dole pachowym (Fossafossa axillaris). - Biegnie wzdłuż powierzchni
Mm. serratus anterior i zewnętrznej strony klatki piersiowej. - Nerw może zostać uszkodzony w okolicy pachy lub ściany klatki piersiowej (np. ciężki plecak lub kule sięgające do pachy),
aco w następniepstwie prowadzi do powstania charakterystycznej łopatki skrzydlatej.
Nerw dodatkowy (Nervusnervus accessorius)
11.XINerwnerw czaszkowyunerwiajzaopatrujący część środkową i dolną mięsieńśniaczworobocznyczworobocznego (Mm. trapezius) i mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (Mm. sternocleidomastoideus).- Nerw biegnie przez mięsień dźwigacz łopatki (
Mm. levator scapulae) do wyżej wymienionych mięśni. - Jednostronne porażenie nerwu dodatkowego powoduje zgięcie szyi w stronę przeciwną (nieporażony m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy pociąga ją na swoją stronę).1
- powstaje wtedy tzw. „szyja krzywa”, czyli kręcz mięśniowy
- Obustronne uszkodzenie powoduje wypadnięcie funkcji mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, z odchyleniem głowy ku tyłowi i upośledzeniem skręcania jej na boki
- Uszkodzenie nerwu z utratą
Mm. trapezius powoduje obniżenie barku po danej stronie.
Nerw pachowy (Nervusnervus axillaris)
- Nerw pachowy wychodzi z korzeni C5–C6 i
unerwiazaopatruje mięsień obły mniejszy (Mm. teres minor) i wewnętrzną stronę mięsieńśnianaramiennynaramiennego (Mm. deltoideus). PrzebiegaWonprzebieguściśleprzewijawzdsię dookołuża szyjki chirurgicznej (collum chirurgicum) kości ramiennej i jest szczególniepodatnynarażony na uszkodzenie podczas złamania szyjki lub wobszarzeczasieszyjkiodprowadzaniachirurgicznejzwichnięcia(Collumwchirurgicum)stawiekości ramiennejramiennym.1- Uszkodzenie powoduje drętwienie bocznej części barku, osłabienie odwodzenia, a po pewnym czasie widoczny zanik
Mm. deltoideus.
Tętnica podobojczykowa (Arteriaarteria subclavia)
- Tętnica biegnie między pierwszym żebrem a obojczykiem. W tym obszarze tętnica może zostać uciśnięta, co prowadzi do
problemów zzaburzeń krążeniemenia w ramieniu.
IllustrationenIlustracje




M. infraspinatuspodgrzebieniowy


M. subscapularispodłopatkowy


M. supraspinatusnadgrzebieniowy






QuellenŹródła
Literatur Piśmiennictwo
- Marciniak T., Ziółkowski M. Anatomia prawidłowa człowieka T.III Układ nerwowy, narządy zmysłów. Podręcznik dla studentów i lekarzy medycyny. Wyd. III. RUZSP AM Wrocław 1992.
Autor*innenAutorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (recenzent)
- Lino Witte, Dr. med., Arzt in Weiterbildung, Innere Medizin, Frankfurt