Informacje ogólne
Wprowadzenie
- Wytyczne dotyczące resuscytacji publikuje Europejska Rada Resuscytacji (European Resuscitation Council, ERC)1.
- Wytyczne ERC zawierają oddzielny rozdział dotyczący resuscytacji pediatrycznej „Dział 10: Resuscytacja pediatryczna”, który uwzględnia również następujące aspekty2:
- Patofizjologia i spektrum chorób podstawowych u dzieci różnią się od tych występujących u dorosłych.
- Zapadalność chorób krytycznych u dzieci jest niższa, więc osoby udzielające pierwszej pomocy często mają niewielkie doświadczenie lub nie mają żadnego doświadczenia w nagłych stanach pediatrycznych.
- Dostępne dowody są często ograniczone.
Zakres obowiązywania
- Wytyczne dotyczące resuscytacji pediatrycznej mają zastosowanie w przypadku wszystkich dzieci w wieku od 0 do 18 lat (z wyjątkiem noworodków zaraz po urodzeniu)2.
- Pacjenci wyglądający jak dorośli mogą być leczeni jak osoby dorosłe2.
Środki ratujące życie dzieci
Podstawowa resuscytacja pediatryczna (PBLS)
- Kolejność i wdrożenie poszczególnych działań w ramach podstawowej resuscytacji pediatrycznej (Pediatric Basic Life Support — PBLS) zależy od doświadczenia, przeszkolenia i liczby osób udzielających pierwszej pomocy: osoby w pełni przeszkolone albo przeszkolone jedynie w zakresie resuscytacji dorosłych albo osoby spoza personelu medycznego.
- Osoby, które nie są przeszkolone w zakresie PBLS, powinny postępować zgodnie z algorytmem dla dorosłych.
- Jeśli osoby udzielające pierwszej pomocy nie są w stanie lub nie chcą prowadzić wentylacji mechanicznej, powinny natychmiast rozpocząć uciskanie klatki piersiowej.
- Zobacz także artykuł Podstawowe zabiegi resuscytacyjne krążeniowo-oddechowe (Basic Life Support — BLS) u dzieci.
Algorytm działań resuscytacyjnych u dzieci (Pediatric Basic Life Support — PBLS)
- Zapewnienie bezpieczeństwa osobie udzielającej pierwszej pomocy i dziecku
- Poprosić osoby postronne o pomoc lub wezwać je do pomocy głośnym zawołaniem
- Sprawdzić świadomość osoby poszkodowanej poprzez zwrócenie się do niej i stymulację dotykową
Brak reakcji?
- Udrożnić drogi oddechowe
- Ocena oddychania (maks. 10 sekund)
- Jeśli dostępna jest druga osoba udzielająca pomocy, powiadamia ona służby ratunkowe natychmiast po stwierdzeniu nieprzytomności.
Brak oddechu albo nieprawidłowe oddychanie
- W ciągu pierwszych kilku minut po zatrzymaniu akcji oddechowej i krążenia możliwe są próby łapania powietrza; w razie wątpliwości należy postępować jak przy zatrzymaniu akcji oddechowej.
- Przy wysiłku oddechowym bez przepływu powietrza (posłuchać/poczuć ruch powietrza w okolicy nosa/ust) drogi oddechowe są niedrożne.
5 początkowych oddechów
- Po udrożnieniu dróg oddechowych i ewentualnym usunięciu widocznych ciał obcych.
- W przypadku starszych dzieci należy wykonać przeprost szyi (delikatne odgięcie głowy i uniesienie żuchwy), a w przypadku niemowląt utrzymywać głowę w neutralnej pozycji.
- Przez ok. 1 sekundę wdmuchiwać powietrze równomiernie do ust (w przypadku niemowląt do ust i nosa), tak aby klatka piersiowa wyraźnie się uniosła.
- Należy wykonać do 5 prób skutecznej wentylacji mechanicznej.
- Jeśli dostępny jest sprzęt, należy zastosować wentylację z użyciem workowa samorosprężalnego i maski z tlenem (metoda wymaga obecności 2 osób udzielających pierwszej pomocy).
- Jeśli obecna jest tylko jedna osoba udzielająca pierwszej pomocy, ale istnieje dostęp do telefonu komórkowego, po pierwszych 5 wdechach należy wezwać pogotowie (wykorzystać funkcję głośnomówiącą).
- Jeśli nie przyniesie to efektu, należy przejść do uciśnięć klatki piersiowej.
15 uciśnięć klatki piersiowej
- Bezpośrednia kontynuacja ucisków klatki piersiowej, chyba że widoczne są wyraźne oznaki krążenia (takie jak ruchy ciała, kaszel, obecne tętno).
- Należy zwrócić uwagę na dobrą jakość uciskania klatki piersiowej:
- częstotliwość: 100–120/min
- głębokość: ucisk dolnej połowy mostka, na wysokości ok 1/3 wymiaru klatki piersiowej
- należy pozwolić, aby po uciśnięciu mostek całkowicie powrócił do pozycji wyjściowej, nie należy opierać się o klatkę piersiową.
- Uciskanie klatki piersiowej u niemowląt i małych dzieci
- Należy objąć klatkę piersiową obiema dłońmi i naciskać dolną jedną trzecią mostka oboma kciukami.
- alternatywnie uciskanie opuszkami dwóch palców
- U dzieci starszych ucisk nadgarstkiem jednej ręki lub dwiema rękami
2 wdechy ratownicze, następnie na zmianę: 15 uciśnięć klatki piersiowej — 2 wdechy
- Po 15 uciśnięciach powinny nastąpić 2 wdechy, a następnie naprzemiennie (cykl 15:2).
- Nie przerywać resuscytacji, chyba że wystąpią wyraźne oznaki powrotu krążenia (ruch, kaszel).
- Jeśli to możliwe, klatkę piersiową powinny naprzemiennie uciskać dwie osoby udzielające pierwszej pomocy (albo więcej).
Wykorzystanie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED)
- W przypadku zatrzymania krążenia należy natychmiast rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO), stosując powyższy algorytm.
- Jeśli istnieje wysokie prawdopodobieństwo zatrzymania krążenia z powodu zaburzeń rytmu serca (np. jak przy nagłej utracie przytomności) należy przynieść i zastosować defibrylator AED (Automated External Defibrillator), jeśli jest dostępny.
- Jeśli obecna jest więcej niż jedna osoba udzielająca pierwszej pomocy, należy wezwać pogotowie i zastosować defibrylator AED.
- Przyłożenie elektrod nie powinno przerwać resuscytacji krążeniowo-oddechowej (albo przerwać ją minimalnie).
- Jeśli nie jest dostępny defibrylator AED z tłumieniem mocy dla dzieci, można użyć standardowego defibrylatora.
Ciało obce w drogach oddechowych
- Należy założyć obecność ciała obcego, jeśli:
- objawy zaczęły się nagle
- nie występują żadne inne objawy choroby
- istnieje podejrzenie zjedzenia małego przedmiotu lub zabawy małymi przedmiotami bezpośrednio przed zdarzeniem
- Jeżeli dziecko skutecznie kaszle:
- interwencja PBLS nie jest konieczna
- należy zachęcać dziecko do kaszlu i stale je obserwować
- Dziecko kaszle nieskutecznie (spadek świadomości, cichszy kaszel, niemożność oddychania lub mówienia, sinica).
- Jeśli jest obecna tylko jedna osoba udzielająca pierwszej pomocy, podejmuje i kontynuuje ona działania; jeśli jest druga osoba może ew. wezwać pogotowie.
- Należy określić poziom przytomności dziecka.
- Dziecko jest przytomne, ale kaszel jest nieskuteczny: uderzenia w plecy.
- Jeśli uderzenia w plecy nie usuwają ciała obcego:
- u dzieci stosować naprzemiennie: 5 uciśnięć brzucha, 5 uderzeń w plecy
- u niemowląt stosować naprzemiennie: 5 uciśnięć klatki piersiowej i 5 uderzeń w plecy
- Dziecko jest nieprzytomne.
- kontynuować algorytm PBLS (zobacz wyżej)
- Jeśli ciało obce zostało skutecznie usunięte, dalsza ocena stanu klinicznego, w razie wątpliwości lub po ucisku jamy brzusznej, pilna kontrola lekarska.
- Zobacz też artykuł Ciało obce w drogach oddechowych.
Pozycja boczna ustalona
- U nieprzytomnych dzieci bez zatrzymania krążenia i z wyraźnie prawidłowym oddechem, drożność dróg oddechowych można utrzymywać poprzez
- ciągły przeprost szyi z uniesieniem podbródka albo
- ułożenie w pozycji bocznej ustalonej, zwłaszcza jeśli istnieje ryzyko wymiotów.
- W pozycji bocznej ustalonej należy co minutę sprawdzać oddech, aby natychmiast zauważyć zatrzymanie krążenia.
- Należy unikać wszelkiego ucisku na klatkę piersiową, który mógłby utrudniać oddychanie.
- Regularnie zmieniać strony (co około 30 minut), aby uniknąć tworzenia się ucisku na wystające części ciała.
Pozycja boczna ustalona
Zaawansowana resuscytacja pediatryczna (PALS)
- Stosowana głównie przez pediatryczne zespoły ratunkowe w szpitalach
- Ocena i leczenie krytycznie chorych dzieci zgodnie z zasadą ABCDE, przy czym ABC zajmuje centralne miejsce w podstawowej opiece:
- A = airway — drogi oddechowe
- B = breathing — oddychanie
- C = circulation — krążenie
- D = disability — (neurologiczna) ocena zaburzeń świadomości
- E = exposure — narażenie
Zaawansowane środki resuscytacji dzieci (Pediatric Advanced Life Support — PALS)
- Najpierw kontynuacja PBLS
- Przeszkolony zespół przeprowadza częściowo równolegle rożne działania.
Rytm
- Monitorowanie serca za pomocą EKG lub samoprzylepnych elektrod defibrylacyjnych (lub łyżek do defibrylacji)
- Rytm nadający się do defibrylacji
- 1 wyładowanie o sile 4 kJ/kg masy ciała
- natychmiastowa kontynuacja resuscytacji przez 2 minuty (minimalizacja przerw)
- po 3. wyładowaniu
- dożylnie/doszpikowo amiodaron 5 mg/kg masy ciała (maks. 300 mg)
- dożylnie/doszpikowo adrenalina 10 mcg/kg masy ciała (maks. 1 mg)
- Rytm nie nadający się do defibrylacji
- dożylnie/doszpikowo adrenalina 10 mcg/kg masy ciała (maks. 1 mg), możliwie szybkie podanie
- natychmiastowa kontynuacja resuscytacji przez 2 minuty (minimalizacja przerw)
- Natlenienie i wentylacja mechaniczna z użyciem maski z workiem samorozprężalnym z wysokim stężeniem wdechowym tlenu (100%)
- W przypadku transportu z resuscytacją krążeniowo-oddechową lub przedłużoną resuscytacją należy rozważyć intubację.
- Należy unikać hiperwentylacji.
- Podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej z wentylacją dodatnim ciśnieniem przez rurkę dotchawiczą wentylacja może być asynchroniczna, a uciśnięcia klatki piersiowej ciągłe (przerwy tylko co 2 minuty w celu sprawdzenia rytmu).
- Gdy nastąpi trwały ROSC (return of spontaneous circulation, powrót samoistnego krążenia), należy miareczkować podaż tlenu do utrzymania saturacji (SpO2) na poziomie 94–98%.
- Zobacz także Zaawansowane środki resuscytacji krążeniowo-oddechowej u dzieci dla personelu ratowniczego i medycznego.
ICD-10
- I46 Zatrzymanie akcji serca
- I46.0 Zatrzymanie krążenia ze skuteczną resuscytacją
- I46.9 Zatrzymanie krążenia, nieokreślone
- R40.2 Śpiączka, nieokreślona
Istotne zmiany w zakresie działań ratujących życie dzieci w porównaniu z wytycznymi z 2015 roku
- Najważniejsze zmiany w porównaniu z wytycznymi z 2015 r. obejmują:
- Wytyczne mają zastosowanie do wszystkich dzieci w wieku od 0 do 18 lat, z wyjątkiem „noworodków zaraz po urodzeniu“.
- Pacjenci wyglądający jak dorośli mogą być leczeni jak dorośli.
- Tlenoterapia powinna być miareczkowana do saturacji tlenem (SpO2) 94–98%.
- Dopóki SpO2 albo PaO2 nie są mierzalne, tlen powinien być podawany z dużą szybkością przepływu.
Informacje dla pacjentów
Materiały edukacyjne dla pacjentów
Ilustracje
Pozycja boczna ustalona
Dodatkowe informacje
Źródła
Wytyczne
- European Resuscitation Council. Guidelines for Resuscitation, Stand 2021. www.cprguidelines.eu
Piśmiennictwo
- European Resuscitation Council. Guidelines for Resuscitation 2021. www.cprguidelines.eu
- European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2021: Section 10. Paediatric life support. ercguidelines.elsevierresource.com
Autorzy
- Joanna Alksnin, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej; NZOZ Przychodnia Medycyny Rodzinnej w Szczecinie (recenzent)
- Tomasz Tomasik, prof. dr hab. n. med. specjalista medycyny rodzinnej; Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Michael Handke, Prof. dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, w dziedzinie kardiologii i intensywnej terapii, Fryburg Brzyzgowijski