informacje ogólne
Definicja
- Inne nazwy to plagiocefalia, skośnogłowie, zespół spłaszczonej główki.
Częstość występowania
- W latach 90. pojawiło się zalecenie, aby noworodki i niemowlęta spały na plecach w celu zapobiegania zespołowi nagłego zgonu niemowląt (SIDS).1-2 Od tego czasu zapadalność na SIDS spadła3, ale u większej liczby dzieci rozwija się asymetria czaszki z płaskim tyłem głowy i przechyloną czaszką.
- Szacuje się, że częstość występowania pozycyjnej asymetrii czaszki wzrosła pięciokrotnie i obecnie występuje u 1 na 60 noworodków.4-5 Wcześniej częstość występowania szacowano na 1 na 300 niemowląt.
Etiologia i patogeneza
- Pozycyjna asymetria czaszki (niesynostotyczna plagiocefalia) jest spowodowana tym, że szybko rosnąca czaszka dziecka jest narażona na nacisk zewnętrzny, gdy dziecko leży w tej samej pozycji przez długi czas.
- W ciągu pierwszych kilku miesięcy życia dziecka kości czaszki są miękkie. Na wygląd główki ma zatem wpływ pozycja dziecka podczas snu i dopóki szwy czaszkowe i ciemiączko jeszcze się nie zrosły, kształt główki może się zmieniać.
- Jeśli dziecko stale leży z głową skierowaną w tym samym kierunku, istnieje ryzyko nierównego kształtu głowy i napięcia po jednej stronie mięśni szyi.6
- Nieprawidłowy kształt głowy może być również spowodowany przedwczesnym zamknięciem szwu lambdoidalnego lub czaszkowego (plagiocefalia synostotyczna). Schorzenia te są bardzo rzadkie i występują w 1 na 100 000 urodzeń.
Czynniki predysponujące
- Pozycja leżąca na plecach4,7
- Inne czynniki predysponujące do pozycyjnej asymetrii czaszki to przedwczesny poród, hipotonia mięśniowa, wrodzony kręcz szyi i brak miejsca w macicy (np. ciąża mnoga lub małowodzie).8
- Duńskie badanie ujawniło następujące czynniki predysponujące:
- pozycja leżąca na plecach
- jednostronna rotacja szyi
- jednostronne trzymanie niemowlęcia
- płeć męska,
- dziecko z powolnym rozwojem motorycznym
- ograniczona ruchomość szyi
- mała aktywność w pozycji leżącej na brzuchu
- dzieci pierworodne
- ciąże mnogie
- wcześniaki
ICD-10
- M95 Inne nabyte zniekształcenia układu mięśniowo-szkieletowego i tkanki łącznej
- M95.2 Inne nabyte zniekształcenia głowy
- M95.8 Inne określone nabyte zniekształcenia układu mięśniowo-szkieletowego
- Q67 Wrodzone zniekształcenia mięśniowo-kostne w zakresie czaszki, twarzy, kręgosłupa i klatki piersiowej
- 67.3 Plagiocefalia
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Asymetryczna czaszka bez innej choroby podstawowej
Diagnostyka różnicowa
- Kraniosynostoza Plagiocefalia synostotyczna
- Wrodzony kręcz szyi
Wywiad lekarski
- Plagiocefalia jest wykrywana podczas badania profilaktycznego lub gdy rodzice zauważą asymetrię czaszki.
- Dzieci śpiące na plecach z głową na jednym boku i/lub karmione piersią zawsze z tej samej strony.9
Badanie fizykalne
- Wyjaśnić, czy występuje synostotyczna plagiocefalia lub pozycyjna asymetria czaszki.10
- Zbadać palpacyjnie szew lambdoidalny.
- Wyczuwalna krawędź wskazuje na synostozę.
- Sprawdzić ułożenie uszu.
- Jeśli ucho jest bardziej cofnięte po płaskiej stronie niż po stronie przeciwnej, może to być oznaką synostozy.
- Jeśli ucho po płaskiej stronie jest bardziej wysunięte do przodu niż ucho przeciwne, jest to oznaka pozycyjnej asymetrii czaszki.
- Ocenić symetrię twarzy.
- Wystające czoło po stronie, po której tył głowy jest płaski, jest oznaką pozycyjnej asymetrii czaszki.
- Łysa plama po jednej stronie tyłu głowy?
- Jest to oznaka pozycyjnej asymetrii czaszki.
- Obejrzeć głowę z góry.
- Głowa w kształcie równoległoboku jest oznaką pozycyjnej asymetrii czaszki.8
Badania dodatkowe
- Zdjęcia rentgenowskie są rzadko wskazane; zamiast tego wykonuje się zdjęcia cyfrowe z przodu, z profilu, z tyłu i z góry (tak, aby widoczne było czoło).
Wskazania do skierowania
- W przypadku zwiększonej lub wyraźnej deformacji należy skierować pacjenta do pediatry lub zalecić fizjoterapię.
Leczenie
Cele leczenia
- Zapobieganie rozwojowi asymetrii czaszki.
- Ograniczenie rozwoju asymetrii czaszki i tendencji do kręczu szyi
Ogólne informacje o leczeniu
- W przypadku lżejszych postaci wystarczy upewnić się, że dziecko nie leży stale z głową w tym samym kierunku. Można użyć poduszek lub podobnych przedmiotów, aby uniemożliwić dziecku obrócenie głowy na „ulubioną stronę“.
- Jeśli występują oznaki napiętych mięśni szyi (podejrzenie kręczu szyi), należy skierować dziecko do ortopedy dziecięcego i/lub na fizjoterapię.
Wczesna terapia
- Ważne jest, aby asymetria pozycyjna czaszki została rozpoznana wcześnie, ponieważ czaszka niemowlęcia szybko rośnie.
- Jeśli dziecko preferuje określone ułożenie głowy, mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy skraca się po tej samej stronie i rozwija się kręcz szyi. Różni się to od wrodzonego kręczu szyi, w którym asymetria czaszki występuje wtórnie do uszkodzenia mięśni.
- Celem fizjoterapii jest edukacja rodziców na temat pozycyjnej asymetrii czaszki i pokazanie im ćwiczeń rozciągających mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy.
Zalecenia dla pacjentów
- Należy nosić niemowlę tak, aby mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy był rozciągnięty.
- Upewnić się, że dziecko leży na brzuchu tak często, jak to możliwe, gdy nie śpi.
- Zmieniać pozycję głowy dziecka podczas karmienia piersią, aby zmniejszyć preferencje boczne.
Zapobieganie
- Należy poinformować rodziców o środkach zapobiegawczych.
- Ocenić kształt głowy dziecka oraz wszelkie asymetrie twarzy podczas badania 6-8 tygodni po urodzeniu i w razie potrzeby zalecić dodatkowe środki.
- Warto zachęcać rodziców do kładzenia dziecka na brzuchu podczas „nadzorowanej“ zabawy i np. do umieszczania zabawek przed dzieckiem.
- Niemowlęta czasami zaczynają płakać, jeśli nie są przyzwyczajone do leżenia na brzuszku. Dlatego należy podnosić dziecko, gdy staje się niespokojne i zanim zacznie płakać. Następnie należy stopniowo wydłużać czas leżenia dziecka na brzuszku.
- Karmienie piersią można wykonywać od strony przeciwnej do płaskiej, aby stymulować dziecko do obracania główki i rozciągania mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego.
- Leżaczki lub foteliki samochodowe nie powinny być używane przez dłuższy czas, ponieważ małe dzieci nie są w stanie utrzymać głowy prosto i szybko zaczynają preferować odchylanie głowy do tyłu.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Plagiocefalia rozwija się w ciągu pierwszych kilku miesięcy życia.
Powikłania:
Rokowanie
- Istnieje wiele sprzecznych opinii na temat długoterminowych konsekwencji pozycyjnej asymetrii czaszki1, ale nie ma dowodów na poważne następstwa.
- Stres psychologiczny wynikający z asymetrii twarzy może być znaczny.
- U 10% wszystkich niemowląt z pozycyjną asymetrią czaszki utrzymuje się łagodna do ciężkiej asymetria twarzy.11
- Spłaszczenie tyłu głowy utrzymywało się u prawie 1/3 dzieci z pozycyjną asymetrią czaszki, które obserwowano przez kolejne 2–3 lata.9
informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Illustrationen
Plagiozephalie
Schädelasymmetrie
Quellen
Literatur
- Biggs WS. Diagnosis and management of positional head deformity. Am Fam Physician 2003; 67: 1953-6. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Oh AK, Hoy EA, Rogers GF. Predictors of severity in deformational plagiocephaly. J Craniofac Surg. 2009; 20: 1629-1630. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Frank SJ, Covington TM. Back to sleep campaign a success. SIDS rates drop due to information, education. Mich Med 1998; 97: 22-3. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Argenta LC, David LR, Wilson JA, Bell WO. An increase in infant cranial deformity with supine sleeping position. J Craniofac Surg 1996; 7: 5-11. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Steinmann LC, Struthers SE. Nonsynostotic deformational plagiocephaly: understand, screen, and intervene. Medscape, June 17, 2014. www.medscape.com
- Turk AE, McCarthy JG, Thorne CH et al. The "back to sleep campaigne" and deformational plagiocephaly: Is there cause for concern? . J Craniofac Surg 1996; 7: 12-8. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Argenta LC, David LR. Observations and thoughts on the changing constellation of cranial deformities. J Craniofac Surg 1998; 9: 491-2. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Littlefield TR, Kelly KM, Pomatto JK, Beals SP. Multiple-birth infants at higher risk for development of deformational plagiocephaly. Pediatrics 1999; 103: 565-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Boere-Boonekamp MM, van der Linden-Kuiper LT. Positional preference: prevalence in infants and follow-up after two years. Pediatrics 2001; 107: 339-43. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Looman WS, Flannery AB. Evidence-based care of the child with deformational plagiocephaly, Part I: assessment and diagnosis. J Pediatr Health Care. 2012; 26: 242-250. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Miller RI, Clarren SK. Long-term developmental outcomes in patients with deformational plagiocephaly. Pediatrics 2000; 105: 26. PubMed
Autoren
- Carl Johan Tiderius, docent och överläkare, Barnortopediska enheten, Ortopediska kliniken, Skånes universitetssjukhus
- Claus Klingenberg, överläkare, Barn- och ungdomskliniken, Universitetssjukhuset Nord-Norge, Tromsö