Informacje ogólne
Definicja
- Lita lub torbielowata masa za przegrodą oczodołową1
Częstość występowania
- Rzadko nawet na oddziale okulistycznym2
- Guzy oczodołu występują we wszystkich grupach wiekowych, ale nowotwory złośliwe są szczególnie częste w wieku od 70 do 79 lat.
Etiologia i patogeneza
- Histologicznie może występować wiele różnych typów guzów.
- Najczęstsze z nich to śluzowiak, naczyniak krwionośny, guz rzekomy i oponiak.
- Na oddziale okulistycznym ok. 1/3 guzów jest złośliwa.
- Najczęściej występuje chłoniak nie-Hodgkina.
- Występują również przerzuty.
ICD-10
- C69 Nowotwór złośliwy oka i przydatków oka
- C69.6 Oczodół
- C69.8 Zmiana przekraczająca granice jednego umiejscowienia w obrębie oka i przydatków oka
- C69.9 Oko, umiejscowienie nieokreślone
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Rozpoznanie opiera się na wywiadzie lekarskim, wynikach badania przedmiotowego, badaniach obrazowych i histologicznych.
Diagnostyka różnicowa
- Tyreotoksykoza z wytrzeszczem
Wywiad lekarski
- Najczęstsze objawy u pacjentów z guzami oczodołu:
- wypadnięta gałka oczna (wytrzeszcz oka)
- opuchlizna okołooczodołowa
- wyczuwalny guz
- podwójne widzenie
- upośledzenie widzenia
- ból
- opadająca powieka
- zaczerwienione oko
- Upośledzenie widzenia nie jest ani wczesnym, ani szczególnie częstym objawem; wynika to ze zdolności nerwu wzrokowego i gałki ocznej do omijania masy.
- Okres występowania objawów przed hospitalizacją może wynosić od kilku dni do kilku lat.
Badanie przedmiotowe
- Najczęstsze wyniki badania przedmiotowego u pacjentów z guzami oczodołu:
- wytrzeszcz/nieprawidłowe ustawienie oka
- wyczuwalny guz
- ograniczona ruchliwość
- zmniejszona ostrość widzenia
- opadnięcie powieki
- obrzęk lub zanik tarczy nerwu wzrokowego
Badanie uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
- Niewskazane.
Diagnostyka u specjalisty
- TK i RM
- Są to preferowane badania.
- TK jest najczęściej stosowaną metodą; pacjenta do badania przygotowuje się poprzez wstrzyknięcie środka kontrastowego.
- RM może być wykorzystywany do wykrywania niewielkich zmian w tkankach miękkich; rzadziej jednak sprawdza się w przypadku zmian kostnych.
- Biopsja cienkoigłowa
- Może być wskazana.
Wskazania dla skierowania do specjalisty
- W przypadku podejrzenia choroby
Terapia
Ogólne informacje o terapii
- Leczenie zależy od umiejscowienia i diagnozy histologicznej.
- Jeśli stan jest łagodny, wykonuje się orbitotomię boczną; w większości przypadków możliwe jest wykonanie radykalnego wycięcia.
- W przypadku nowotworów złośliwych często konieczne jest wytrzewienie oczodołu.
- Jest ono często uzupełniane terapią radiacyjną.
- Można rozważyć dotętnicze leczenie cytostatykami, jednak brak udokumentowanych korzyści takiego postępowania.
Leczenie chirurgiczne
Orbitotomia boczna
- Takie podejście pozwala na dobrą ekspozycję oczodołu przy niskim ryzyku uszkodzenia ważnych struktur.
- Zabieg wykonywany jest poprzez nacięcie skóry na bocznej krawędzi oczodołu.
- Boczną ścianę oczodołu rozcina się w kierunku podstawy czaszki i w dół w kierunku kości jarzmowej, a następnie usuwa się ją.
- Po zakończeniu zabiegu fragment kości jest umieszczany na swoim miejscu.
Wytrzewienie oczodołu
- Podczas tego zabiegu usuwana jest cała zawartość oczodołu wraz z okostną.
- Kość jest następnie pokrywana przeszczepem skóry.
- Po operacji musi zostać dopasowana proteza.
- W przeszłości stosowano protezy okularowe; obecnie zwykle wykonuje się protezy silikonowe, które mocuje się za pomocą magnesu do bolców umieszczonych wewnątrz krawędzi oczodołu.
- Obecnie możliwe jest dostosowanie protezy za pomocą projektowania komputerowego.
- W niektórych przypadkach usunięta tkanka obejmuje również kostne części oczodołu.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Powikłania
- Powikłania po zabiegu są stosunkowo rzadkie.
Rokowanie
- W zależności od guza pierwotnego
Ilustracje
Guz oczodołu (nerwiak osłonkowy), wytrzeszcz
Quellen
Literatur
- Mercandetti M. Orbital tumors. Medscape, last updated May 22, 2015. emedicine.medscape.com
- Margo CE, Mulla ZD. Malignant tumors of the orbit. Analysis of the Florida cancer registry. Ophthalmology 1998; 105: 185-90. PubMed
Autoren
- Nicola Herzig, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Sandnes (Norwegen)
- Terje Johannessen, professor i allmennmedisin, Trondheim
- Anders Behndig professor och överläkare, Ögonkliniken, Norrlands universitetssjukhus, Umeå (Medibas)