informacje ogólne
Definicja
- Anomalia anatomiczna, w której rzepka składa się z dwóch fragmentów z powodu niekompletnego kostnienia1.
- W przypadku występowania trzech fragmentów nazywa się to rzepką trójdzielną, jeśli występują więcej niż trzy fragmenty, nazywa się to rzepką wielodzielną2.
Klasyfikacja
- Klasyfikacja według lokalizacji dodatkowego fragmentu3
- typ I: dolny biegun (5% przypadków)
- typ II: biegun boczny (20%)
- Typ III: biegun górno-boczny (75%)
częstość występowania
- współczynnik chorobowości: 2–6 %
Etiologia i patogeneza
- Normalnie kostnienie rzepki z kilku jąder kostnych rozpoczyna się w wieku 3–5 lat1.
- Jeśli rdzenie kostne nie połączą się, między poszczególnymi fragmentacjami kości pozostaje synchondroza włóknisto-chrzęstna1.
- W przypadku złamania synchondrozy, np. w wyniku bezpośredniego urazu lub powtarzających się mikrourazów, rzepka dwudzielna może przyjąć postać objawową.
ICD-10
- Q74.1 Wrodzone wady rozwojowe stawu kolanowego
diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Diagnoza na podstawie RTG3
- zwykle obserwacja przypadkowa
Diagnostyka różnicowa
Wywiad lekarski
- Niemal zawsze (około 98%) bezobjawowo2
- W przypadku wystąpienia objawów:3
- początek objawów zwykle w okresie dojrzewania podczas uprawiania sportu
- wyzwalane przez bezpośredni uraz lub powtarzające się mikrourazy2
- ból przedniej części kolana
- początek objawów zwykle w okresie dojrzewania podczas uprawiania sportu
Badanie fizykalne
- oględziny
- zazwyczaj w normie
- Badanie palpacyjne2
- tkliwość nad rzepką
- Badanie czynnościowe2
- lub dodatni objaw Zohlena
- Badający wywiera nacisk na rzepkę i popycha ją w kierunku podudzia (dystalizacja).
- Pacjent napina mięsień czworogłowy uda.
- w dolegliwościach bólowych: wynik dodatni
- Zakres ruchu stawu kolanowego zwykle nie jest ograniczony.
- lub dodatni objaw Zohlena
Pozostałe badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego
- Brak
Diagnostyka u specjalisty
- RTG rzepki w trzech płaszczyznach2
- a. p., boczna i osiowa
- lub RM2
- Obrzęk w strefie synchondralnej jako korelat złamania chrzęstnego stanowiącego przyczynę bólu
Wskazania dla skierowania do specjalisty
- Jeżeli objawy są oporne na leczenie zachowawcze, skierowanie do gabinetu ortopedycznego
Leczenia
Cele terapii
- Uwolnienie od dolegliwości bólowych.
- Brak ograniczeń dotyczących aktywności fizycznej
Ogólne informacje o leczeniu
- Większość przypadków objawowych można z powodzeniem leczyć zachowawczo3.
- W przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego istnieją różne metody chirurgiczne, które w większości przypadków prowadzą do bardzo dobrych rezultatów1.
Terapia zachowawcza
- Wielomodalne leczenie zachowawcze z modyfikacją aktywności sportowej, unikaniem bolesnych ruchów, fizjoterapią, leczeniem ortotycznym i krótkotrwałym stosowaniem NLPZ w większości przypadków prowadzi do złagodzenia objawów3.
Terapia chirurgiczna
- Wskazane w przypadku nieskuteczności leczenia zachowawczego
- Istnieją różne metody chirurgiczne, w tym artroskopowe lub otwarte wycięcie dodatkowej fragmentacji kości, uwolnienie boczne (przecięcie bocznego retinaculum) lub wewnętrzne unieruchomienie za pomocą drutu Kirschnera
- Wyższość metody chirurgicznej nie została jak dotąd udowodniona.
- Niektórzy autorzy opisują, że bardzo dobre wyniki chirurgiczne można osiągnąć poprzez wycięcie fragmentu, zwłaszcza jeśli fragment rzepki stanowi <12% rzepki>.
- Nie należy usuwać więcej niż 40% rzepki3.
- Przykład pooperacyjnego wczesnego leczenia czynnościowego po wycięciu2
- Izometryczne ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda i ograniczenie zgięcia kolana do 40 stopni przez 3 tygodnie
Przebieg, powikłania i rokowanie
przebieg
- U zdecydowanej większości pacjentów z dwudzielnością rzepki nie występują żadne objawy.
Komplikationen
- Chronische Schmerzen und Funktionseinschränkungen
Prognose
- In knapp 80 % der Fälle können durch konservative und/oder operative Therapie exzellente Ergebnisse erreicht werden.1
- Je jünger die Patient*innen, desto besser die Prognose1
Illustrationen
Patella bipartita Typ III (häufigste Form mit superolateralem Fragment). Quelle: Wikipedia
Quellen
Literatur
- Soini V, Raitio A, Virkki E, et al. Treatment of congenital bipartite patella in pediatric population - a systematic review of the published studies. Acta Orthop Belg 2022; 88(1): 87-93. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Saleh TM, Abbood SH, Abbas TH. Surgical treatment of the non-frequent common symptomatic patella bipartite. International Journal of Advanced Research in Medicine 2019; 1(2): 83-85. www.medicinepaper.net
- Pan T, Hennrikus W. Symptomatic Bipartite Patella in Adults Treated With Open Excision: Outcomes and Management. Cureus 2022; 14(7): e26705. www.ncbi.nlm.nih.gov
Autor*innen
- Lino Witte, Dr. med., Arzt in Weiterbildung Allgemeinmedizin, Münster