Status szczepienia
- Szczepienie obowiązkowe od ukończenia 6. tygodnia do ukończenia 19. roku życia zgodnie z Kalendarzem Szczepień oraz jako obowiązkowe szczepienie dla osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie w związku z przesłankami klinicznymi/epidemiologicznymi lub jako szczepienie zalecane wybranym grupom pacjentów - patrz: WSKAZANIA
Preparaty
- Brak zarejestrowanych preparatów pojedynczych szczepionki przeciwko krztuścowi
- Preparat skojarzony zawierający komponentę pełnokomórkową krztuśca:
- DTPw - szczepionka błoniczo-tężcowo-krztuścowa (pełnokomórkowa), adsorbowana, podanie podskórne lub domięśniowe
- rejestracja do ukończenia 3. roku życia
- DTPw - szczepionka błoniczo-tężcowo-krztuścowa (pełnokomórkowa), adsorbowana, podanie podskórne lub domięśniowe
- Preparaty skojarzone zawirające komponentę acelularną krztuśca:
- DTPa+IPV - szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (acelularna, złożona) oraz polio, adsorbowana, podanie domięśniowe
- rejestracja do ukończenia 13. roku życia
- dTap - szczepionka tężcowo-błoniczo-krztuścowa (acelularna), podanie domięśniowe lub podskórne
- dTap+IPV - szczepionka przeciwko tężcowi, błonicy, krztuścowi (acelularna) i polio, podanie domięśniowe lub podskórne
- składnik szczepionek wysokoskojarzonych:
- preparaty 5w1: inaktywowana polisacharydowa, skoniugowana - podanie domięśniowe lub podskórne
- preparaty 6w1: inaktywowana polisacharydowa, skoniugowana - podanie domięśniowe lub podskór
- DTPa+IPV - szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (acelularna, złożona) oraz polio, adsorbowana, podanie domięśniowe
Schemat szczepienia
- Szczepienie podstawowe dzieci przeciw krztuścowi jako obowiązkowe zgodnie z Kalendarzem Szczepień przeprowadzane jest z wykorzystaniem szczepionek tężcowo-krztuścowo-błoniczych (DTPw i DTPa) lub alternatywnie preparatów wysokoskojarzonych (5w1 lub 6w1, koszt szczepionek pokrywają rodzice):
- szczepienie pierwotne: 3 dawki
- po ukończeniu 6. tygodnia życia, w odstępach co 8 tygodni
- szczepienie uzupełniające: 1 dawka w 16.-18. miesiącu życia
- Zgodnie z PSO 20251:
- u dzieci z trwałymi przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw krztuścowi szczepionką błoniczo-tężcowo-krztuścową z pełnokomórkowym komponentem krztuśca (DTPw) oraz u dzieci urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub urodzonych z masą urodzeniową poniżej 2500g w szczepieniach podstawowych należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcowo-krztuścową z bezkomórkowym komponentem krztuśca (DTPa)
- w przypadku przeciwwskazania do szczepienia przeciw krztuścowi należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcową (DT) - 2 dawki w 1. roku życia i 1 dawkę w 2. roku życia
- wówczas w 2. miesiącu życia należy podać szczepionkę przeciw WZW typu B, a po 6–8 tygodniach drugą dawkę przeciw WZW typu B jednocześnie z pierwszą dawką szczepionki błoniczo-tężcowej (DT), po następnych 6–8 tygodniach podać drugą dawkę szczepionki błoniczo-tężcowej (DT)
- szczepienie pierwotne: 3 dawki
- Szczepienie przypominające :
- jako szczepienie obowiązkowe zgodnie z Kalendarzem Szczepień - 2 dawki:
- w 6. roku życia: 1 dawka (DTPa)
- w 14. roku życia: 1 dawka (dTap)
- jako szczepienie zalecane:
- młodzieży w 19. roku życia (dTap) zamiast obowiązkowego szczepienia przypominającego (Td)
- co 10 lat lub w przypadku innych wskazań (patrz: WSKAZANIA): 1 dawka (dTap lub dTap-IPV)
- jako szczepienie obowiązkowe zgodnie z Kalendarzem Szczepień - 2 dawki:
-
Miejsce szczepienia przeciw krztuścowi w Kalendarzu Szczepień - patrz artykuł: Program Szczepień Ochronnych
Wskazania
- Szczepienie obowiązkowe:
- od 7. tygodnia życia do ukończenia 19. roku życia zgodnie z Kalendarzem Szczepień
- w ramach szczepień osób narażonych w sposób szczególny w związku z przesłankami klinicznymi1:
- pacjenci przed lub po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych, narządów wewnętrznych, splenektomii, albo z asplenią, zaburzeniami czynności śledziony
- Szczepienie zalecane: (dTap lub dTap+IPV)
- młodzieży w 19. roku życia zamiast trzeciej dawki szczepienia przypominającego (pzeprowadzane zgodnie z PSO w ramach szczepień obowiązkowych szczepionką błoniczo-tężcową, Td)
- osobom dorosłym pojedynczą dawkę przypominającą co 10 lat (dTap)
- personelowi medycznemu, w szczególności mającemu kontakt z noworodkami i niemowlętami
- osobom w podeszłym wieku, które ze względu na wykonywane zajęcia są narażone na zakażenie
- kobietom w ciąży od ukończenia 27 do 36 tygodnia ciąży, a w uzasadnionych przypadkach zagrożenia przedwczesnym porodem - po ukończeniu 20. tygodnia ciąży, w schemacie jednodawkowym, jako zalecane szczepienie ochronne w każdej ciąży, dla którego zakup szczepionek został objęty finansowaniem ministra właściwego do spraw zdrowia (dTap)2
- osobom z otoczenia noworodków i niemowląt do ukończenia 12 miesiąca życia
Przeciwwskazania
- Ogólnie przyjęte przeciwwskazania do szczepień oraz specyficzne przeciwwskazania:
- przeciwwskazania do szczepienia preparatem zawierającym pełnokomórkową komponentę krztuśca (DTPw):
- postępujące schorzenia neurologiczne
- encefalopatia w ciągu 7 dni po poprzedniej dawce szczepienia przeciw krztuścowi, niewyjaśniona inną przyczyną
- anafilaksja po poprzedniej dawce
- drgawki (z towarzyszącą gorączką lub bez niej), występujące w ciągu 3 dni po poprzednim szczepieniu
- nieukojony płacz trwający ponad 3 godziny, występujący w ciągu 48 godzin po poprzednim szczepieniu
- epizod hipotoniczno-hiporeaktywny, występujący w ciągu 48 godzin po poprzednim szczepieniu
- gorączka ≥40,5°C, bez innej prawdopodobnej przyczyny, występująca w ciągu 48 godzin po poprzednim szczepieniu
- przeciwwskazania do szczepienia preparatem zawierającym acelularną komponentę krztuśca (DTPa):
- postępujące schorzenia neurologiczne
- encefalopatia w ciągu 7 dni po poprzedniej dawce szczepienia przeciw krztuścowi, niewyjaśniona inną przyczyną
- anafilaksja po poprzedniej dawce
- przeciwwskazania do szczepienia preparatem zawierającym pełnokomórkową komponentę krztuśca (DTPw):
Niepożądane odczyny poszczepienne
- NOP występują częściej po podaniu szczepionki z pełnokomórkową komponentą krztuśca (DTPw), znacznie rzadziej po podaniu szczepionki acelularnej
- Mogą wystąpić:
- objawy miejscowe: ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu podania
- objawy ogólne - częste: wysoka gorączka
- objawy ogólne - rzadkie:
- drgawki (z towarzyszącą gorączką lub bez niej), występujące w ciągu 3 dni po szczepieniu
- epizod hipotoniczno-hiporeaktywny, występujący w ciągu 48 godzin po szczepieniu
- nieukojony płacz trwający ponad 3 godziny, występujący w ciągu 48 godzin po szczepieniu
- pokrzywka alergiczna
- objawy ogólne - bardzo rzadkie:
- ostra encefalopatia, występująca w ciągu 7 dni po szczepieniu
- wstrząs anafilaktyczny
Informacje dodatkowe
- W Polsce w okresie od stycznia do września 2024 zarejestrowano ponad 14 500 przypadków krztuśca (dane NIZP PZH-PIB)3 co przekłada się na zapadalność na poziomie około 39 przypadków na 100 tys. ludności - jest to ponad 26-krotny (!) wzrost zachorowań w porównaniu z analogicznym okresem 2023 r.
- Przechorowanie krztuśca nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko krztuścowi
- Preparaty z acelularną komponentą krztuśca różnią się pomiędzy sobą ilością antygenu - zaleca się więc przeprowadzanie szczepienia podstawowego preparatem jednego producenta
- na każdym etapie szczepienia podstawowego można natomiast dokonać zamiany preparatu DTPw na DTPa
Źródła
Piśmiennictwo
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2024 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2025, DZ. URZ. Min. Zdr. 2024.93 dziennikmz.mz.gov.pl
- Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 3 października 2024 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych, dla których zakup szczepionek został objęty finansowaniem przez ministra właściwego do spraw zdrowia dziennikmz.mz.gov.pl
- Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB, Departament Przeciwepidemiczny i Ochrony Sanitarnej Granic GIS - Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 15 września 2024 r. oraz w porównywalnym okresie 2023 r wwwold.pzh.gov.pl
- Wakcynologia praktyczna; red. Ciechanowski P, Mrożek-Budzym D; wyd. Alfa-medica press, wydanie IX, 2023
Autorzy
- Natalia Jagiełła, specjalista medycyny rodzinnej, Kraków