Status szczepienia
- Szczepienie obowiązkowe od ukończenia 6. tygodnia do ukończenia 19. roku życia zgodnie z Kalendarzem Szczepień oraz jako obowiązkowe szczepienie poekspozycyjne oraz jako obowiązkowe szczepienie dla osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie w związku z przesłankami klinicznymi/epidemiologicznymi lub jako szczepienie zalecane wybranym grupom pacjentów - patrz: WSKAZANIA
Preparaty
- Preparaty pojedynczych szczepionek przeciwko błonicy:
- Preparaty skojarzone szczepionek przeciw błonicy:
- DT - szczepionka błoniczo-tężcowa, adsorbowana, podanie podskórne lub domięśniowe
- rejestracja do ukończenia 7. roku życia
- DTPw - szczepionka błoniczo-tężcowo-krztuścowa (pełnokomórkowa), adsorbowana, podanie podskórne lub domięśniowe
- rejestracja do ukończenia 3. roku życia
- DTPa+IPV - szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (acelularna, złożona) oraz polio, adsorbowana, podanie domięśniowe
- rejestracja do ukończenia 13. roku życia
- Td - szczepionka tężcowo-błonicza, o zmniejszonej zawartości antygenu, adsorbowana, podanie podskórne
- dTap - szczepionka tężcowo-błoniczo-krztuścowa (acelularna), podanie domięśniowe lub podskórne
- dTap+IPV - szczepionka przeciwko tężcowi, błonicy, krztuścowi (acelularna) i polio, podanie domięśniowe lub podskórne
- składnik szczepionek wysokoskojarzonych:
- preparaty 5w1: inaktywowana polisacharydowa, skoniugowana - podanie domięśniowe lub podskórne
- preparaty 6w1: inaktywowana polisacharydowa, skoniugowana - podanie domięśniowe lub podskórne
- DT - szczepionka błoniczo-tężcowa, adsorbowana, podanie podskórne lub domięśniowe
Schemat szczepienia
- Szczepienie podstawowe przeciwko błonicy (D,d lub DT, Td) składa się z 3 dawek: 0, 1, 6-12 miesięcy
- dla pacjentów do ukończenia 7. roku życia: D lub DT
- dla pacjentów po ukończeniu 7. roku życia: d lub Td
- W praktyce - szczepienie podstawowe dzieci przeciw błonicy jako obowiązkowe zgodnie z Kalendarzem Szczepień przeprowadzane jest z wykorzystaniem szczepionek tężcowo-krztuścowo-błoniczych (DTPw i DTPa) lub alternatywnie preparatów wysokoskojarzonych (5w1 lub 6w1, koszt szczepionek pokrywają rodzice):
- szczepienie pierwotne: 3 dawki
- po ukończeniu 6. tygodnia życia, w odstępach co 8 tygodni
- szczepienie uzupełniające: 1 dawka w 16.-18. miesiącu życia
- w przypadku alternatywnego kalendarza szczepień, szczepienia preparatami wysokoskojarzonymi lub preparatami zawierającymi acelularny komponent krztuśca, schemat szczepienia podstawowego jest podobny
- Zgodnie z PSO 20251:
- u dzieci z trwałymi przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw krztuścowi szczepionką błoniczo-tężcowo-krztuścową z pełnokomórkowym komponentem krztuśca (DTPw) oraz u dzieci urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub urodzonych z masą urodzeniową poniżej 2500g w szczepieniach podstawowych należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcowo-krztuścową z bezkomórkowym komponentem krztuśca (DTPa)
- w przypadku przeciwwskazania do szczepienia przeciw krztuścowi należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcową (DT) - 2 dawki w 1. roku życia i 1 dawkę w 2. roku życia
- wówczas w 2. miesiącu życia należy podać szczepionkę przeciw WZW typu B, a po 6–8 tygodniach drugą dawkę przeciw WZW typu B jednocześnie z pierwszą dawką szczepionki błoniczo-tężcowej (DT), po następnych 6–8 tygodniach podać drugą dawkę szczepionki błoniczo-tężcowej (DT)
- szczepienie pierwotne: 3 dawki
- Szczepienie przypominające:
- jako szczepienie obowiązkowe zgodnie z Kalendarzem Szczepień - 3 dawki:
- w 6. roku życia: 1 dawka (DTPa)
- w 14. roku życia: 1 dawka (dTpa)
- w 19 roku życia: 1 dawka (Td)
- jako szczepienie zalecane:
- co 10 lat lub w przypadku innych wskazań (patrz: WSKAZANIA): 1 dawka (dTpa lub dTpa-IPV)
- jako szczepienie obowiązkowe zgodnie z Kalendarzem Szczepień - 3 dawki:
-
Miejsce szczepienia przeciw błonicy w Kalendarzu Szczepień - patrz artykuł: Program Szczepień Ochronnych
Wskazania1
- Szczepienie obowiązkowe:
- od 7. tygodnia życia do ukończenia 19. roku życia zgodnie z Kalendarzem Szczepień
- poekspozycyjnie dla osób ze stycznością z chorymi na błonicę (D lub d lub Td)
- w ramach szczepień osób narażonych w sposób szczególny w związku z przesłankami klinicznymi1:
- pacjenci przed lub po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych, narządów wewnętrznych, splenektomii, albo z asplenią, zaburzeniami czynności śledziony
- Szczepienie zalecane: (dTap lub dTap+IPV)
- osobom dorosłym pojedynczą dawkę przypominającą co 10 lat (dTap)
- personelowi medycznemu, w szczególności mającemu kontakt z noworodkami i niemowlętami
- osobom w podeszłym wieku, które ze względu na wykonywane zajęcia są narażone na zakażenie
- kobietom w ciąży od ukończenia 27 do 36 tygodnia ciąży, a w uzasadnionych przypadkach zagrożenia przedwczesnym porodem - po ukończeniu 20. tygodnia ciąży, w schemacie jednodawkowym, jako zalecane szczepienie ochronne, dla którego zakup szczepionek został objęty finansowaniem ministra właściwego do spraw zdrowia (dTap)
- osobom z otoczenia noworodków i niemowląt do ukończenia 12 miesiąca życia
Przeciwwskazania
- Ogólnie przyjęte przeciwwskazania do szczepień, brak specyficznych przeciwwskazań
Niepożądane odczyny poszczepienne
- Mogą wystąpić:
- łagodne objawy miejscowe: ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu podania
Informacje dodatkowe
- Dzięki obowiązkowym szczepieniom przeciw błonicy choroba pozostawała do niedawna praktycznie wyeliminowana w Polsce - w 2023 i w 2025 zgłoszno dwa przypadki u nieszczepionych dzieci
- uchylanie się rodziców od szczepień obowiązkowych dzieci może mieć poważne konsekwencje epidemiologiczne
- Szczepionki pojedyncze przeciwko błonicy (D, d) są stosowane bardzo rzadko, do obowiązkowych szczepień populacyjnych oraz zalecanych stosowane są szczepionki skojarzone (u osób bez przeciwwskazań)
- u pacjentów ze stałym przeciwwskazaniem do szczepień przeciwko krztuścowi, szczepienie podstawowe przeciwko błonicy można pzeprowadzić za pomocą preparatów szczepionek pojedynczych (D - do 7. roku życia, d - u pacjentów powyżej 7. roku życia) lub tężcowo-błoniczych (DT - do 7. roku życia, Td - u pacjentów powyżej 7. roku życia)
Źródła
Piśmiennictwo
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2024 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2025, DZ. URZ. Min. Zdr. 2024.93 dziennikmz.mz.gov.pl
- Wakcynologia praktyczna; red. Ciechanowski P, Mrożek-Budzym D; wyd. Alfa-medica press, wydanie IX, 2023
Autorzy
- Natalia Jagiełła, specjalista medycyny rodzinnej, Kraków