Co to jest MGUS?
Gammapatia monoklonalna o nieokreślonym znaczeniu (MGUS) jest często wykrywana przypadkowo w badaniu krwi lub moczu, gdy pacjenci są badani z powodu dolegliwości zdrowotnych lub w ramach obserwacji innej choroby.
Układ odpornościowy organizmu obejmuje wrodzoną i adaptacyjną odpowiedź immunologiczną. Adaptacyjna odpowiedź immunologiczna nazywana jest również swoistym układem odpornościowym.
Swoisty układ immunologiczny obejmuje określony typ komórek, tzw. limfocyty. Istnieją 2 główne typy limfocytów: limfocyty B i limfocyty T. Odpowiedź immunologiczna z udziałem limfocytów B jest również nazywana odpowiedzią humoralną. Polega na wytworzeniu przeciwciał, które krążą w krwiobiegu i mogą atakować substancje, bakterie lub wirusy, które dostały się do organizmu.
Przeciwciała nazywane są też immunoglobulinami. Mają one kształt litery Y i składają się z 2 długich i 2 krótkich łańcuchów białkowych. U ludzi wyróżnia się różne klasy przeciwciał w zależności od rodzaju długich łańcuchów białkowych. W razie potrzeby limfocyty B mogą być stymulowane do namnażania się drogą podziału komórkowego (tworząc klony) i wytwarzania określonego typu przeciwciał.
W MGUS występuje klon limfocytów B, który stale produkuje niewielką ilość przeciwciała (przeciwciało „monoklonalne”) lub wyłącznie jego krótkie łańcuchy białkowe. Stężenie takiego monoklonalnego białka (nazywanego białkiem M) w organizmie jest tak niskie, że zwykle nie występują żadne objawy.
W badaniu krwi zwanym elektroforezą surowicy (zdjęcie powyżej przedstawia prawidłowy wynik takiego badania), białko M jest wykrywane jako pik w obszarze gammaglobulin. Dlatego też zjawisko to nazywane jest „gammapatią”. Przyrostek „-patia” pochodzi od greckiego słowa „pathos”, oznaczającego chorobę. Często białko M można wykryć również w badaniu dobowej zbiórki moczu.
Częstość występowania
MGUS występuje u dorosłych stosunkowo często, a częstość występowania zwiększa się z wiekiem. MGUS występuje u około 1–3% wszystkich osób powyżej 50. roku życia.
Przyczyny
Przyczyna MGUS nie jest znana. Uważa się, że rolę odgrywają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. MGUS jest uważana za prekursora niektórych nowotworów złośliwych, takich jak szpiczak mnogi. Ale tylko u niewielkiego odsetka pacjentów z MGUS rocznie rozwija się nowotwór złośliwy. Im wyższe stężenie białka M w momencie rozpoznania, tym większe ryzyko wystąpienia nowotworu. Obecnie jednak nie można z całą pewnością wskazać tych pacjentów z MGUS, u których rozwinie się nowotwór. W przypadku większości z nich tak się nie dzieje. Dlatego MGUS jest stanem „o nieokreślonym znaczeniu” — jej wpływ na zdrowie jest niejasny.
Objawy
MGUS nie daje żadnych objawów. Częścią definicji jest fakt, że pacjenci nie mają objawów ani wyników klinicznych wskazujących na nowotwór złośliwy węzłów chłonnych lub krwi.
Diagnostyka
Białko M i jego stężenie wykrywa się na podstawie elektroforezy i analizy immunologicznej surowicy krwi oraz ewentualnie badania dobowej zbiórki moczu. W zależności od stężenia i ewentualnych objawów, konieczne mogą być dalsze badania. Często zleca się na przykład morfologię krwi, badanie czynności wątroby, śledziony i nerek, gospodarki wapniowej i elektrolitów. Wskazane może być wykonanie zdjęcia rentgenowskiego lub tomografii komputerowej kości. W przypadku podejrzenia rozwoju choroby nowotworowej można również rozważyć wykonanie badania szpiku kostnego.
Leczenie
Leczenie polega na ocenie ryzyka i monitorowaniu przebiegu choroby. Testy laboratoryjne dają lekarzom pewne wskazówki, jak wysokie jest ryzyko w przypadku danego pacjenta. W zależności od sytuacji klinicznej pacjenta umawia się na regularne badania kontrolne. Należy wykonywać zalecane przez lekarza badania kontrolne, aby można było w odpowiednim czasie wykryć zmiany. Jeśli rozwinie się nowotwór złośliwy, istnieje wiele skutecznych opcji leczenia.
Przebieg i rokowanie
MGUS jest prekursorem pewnych nowotworów złośliwych krwi i węzłów chłonnych, ale ryzyko zachorowania jest stosunkowo niskie. Co roku u około 1 na 100 osób z MGUS rozwija się taki nowotwór. W ciągu 15–20 lat ryzyko zachorowania wynosi do 25%.
Dodatkowe informacje
- Gammapatia monoklonalna — informacje dla lekarzy
Autor
- Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent