Co to jest ukąszenie przez żmiję zygzakowatą?
Definicja
Żmija zygzakowata występuje w całej środkowej, północnej i wschodniej Europie i w wielu krajach europejskich jest jedynym jadowitym wężem. Z reguły żmija zygzakowata unika kontaktu z człowiekiem, ale jeśli czuje się zagrożona, może ukąsić. Żmiję zygzakowatą łatwo rozpoznać po czarnej zygzakowatej linii na grzbiecie. Jej ciało jest zwykle szare lub brązowe, ale możliwe są też okazy całkowicie czarne. W takim przypadku trudno dostrzec czarny zygzak.
Objawy
Dla zdrowej dorosłej osoby ukąszenie przez żmiję zygzakowatą zazwyczaj nie stanowi zagrożenia dla życia. To, jak groźne jest ukąszenie, zależy od tego, gdzie nastąpiło ukąszenie, ile jadu dostało się do organizmu i w jakim ogólnym stanie fizycznym jest dana osoba. Dzieci, osoby starsze, kobiety w ciąży, alergicy, osoby o osłabionym ogólnym stanie fizycznym oraz te, które zostały ukąszone w inne części ciała niż ręce lub nogi, powinny natychmiast udać się do szpitala.
Mogą wystąpić łagodne objawy w postaci bólu, opuchlizny, przebarwienia skóry i ewentualnie pęcherze powstające wokół miejsca ukąszenia. Spektrum poważniejszych objawów sięga od bólu brzucha, niskiego ciśnienia tętniczego z wysokim tętnem i trudności w oddychaniu po splątanie, nieprzytomność i drgawki.
Przyczyny
Węże wykorzystują swój jad głównie do polowania, ale mogą go również używać do obrony. Często kąsają tylko po to, by odstraszyć.
Częstotliwość występowania
Około 30% ukąszeń to tzw. suche ukąszenia, to znaczy, że nie doszło do wstrzyknięcia jadu. Tylko 10–15% rejestrowanych rocznie ukąszeń kwalifikuje się jako poważne.
Badania dodatkowe
- Początkowo jedynymi widocznymi oznakami ukąszenia żmii są dwa wkłucia w miejscu ukąszenia.
- Często występują tylko łagodne objawy, takie jak ból, opuchlizna, fioletowe przebarwienie skóry i ewentualnie pęcherze powstające na skórze wokół miejsca ukąszenia. Te miejscowe reakcje następują szybko, często w ciągu pół godziny i mogą się dalej rozwijać przez 2–3 godziny.
- Do cięższych objawów zaliczają się bóle brzucha, ewentualnie nudności i wymiotowanie, niskie ciśnienie tętnicze, wysokie tętno, trudności w oddychaniu i zawroty głowy. Może dojść do splątania, nieprzytomności i drgawek. Objawy te zwykle zaczynają się w ciągu 1–2 godzin, ale mogą też wystąpić szybciej.
Co możesz zrobić sam?
- W razie ukąszenia należy uspokoić daną osobę i zadbać, by się nie ruszała.
- Wezwać pogotowie albo zlecić to innej osobie. Należy przy tym podać następujące informacje:
- Kim Pan(i) jest i skąd dzwoni.
- Co się stało.
- Dokładna lokalizacja lub ustalenie miejsca spotkania.
- Unikać nieporozumień: niech rozmówca potwierdzi podane informacje.
- Do przybycia lekarza ta część ciała, która została ukąszona, powinna być ułożona wyżej i miarę możliwości nie należy nią ruszać.
- Zdjąć ubranie i wszystko, co mogłoby uciskać miejsce ukąszenia, aby uniknąć problemów spowodowanych opuchlizną.
- Nie podejmować żadnych działań w miejscu ukąszenia (nie naciskać, nie nacinać, nie wysysać) ani nie stosować tradycyjnych leków roślinnych.
- Aby miejscowo złagodzić ból, można podać paracetamol.
- Jeśli dana osoba ma swoje leki na alergię, może je zażyć.
- Pacjent powinien siedzieć prosto, w najwygodniejszej dla siebie pozycji.
- Może dojść do wymiotowania, dlatego dobrze jest ułożyć osobę w pozycji bocznej ustalonej, o ile nie jest ona w stanie siedzieć prosto.
Leczenie
- Zależnie od stanu aktualnych szczepień podaje się szczepionkę przeciwtężcową.
- W wielu przypadkach wystarczy leczenie objawowe w postaci łagodzenia bólu i podawania płynów.
- W ciężkich zatruciach z adekwatnymi objawami skuteczna będzie jedynie dostępna na receptę antytoksyna jadu żmii.
- Nie zaleca się podawania w każdym przypadku surowicy przeciw jadowi żmii, ponieważ ryzyko wstrząsu może być większe niż efekt działania jadu.
- Inhibitory ACE lub beta-blokery mogą nasilić ewentualną reakcję alergiczną na jad i spowodować wstrząs alergiczny.
Rokowania
- Jeśli po 2 godzinach od ukąszenia nie wystąpią ani objawy miejscowe, ani ogólnoustrojowe, można przyjąć, że było to suche ukąszenie.
- Dorośli bez oznak pogorszenia i tylko z łagodnymi objawami powinni zostać objęci obserwacją przez 6–8 godzin.
- Dzieci, które wykazują objawy, powinny być natychmiast hospitalizowane i obserwowane przez co najmniej 24 godziny.
- Pacjenci z wyraźnymi objawami miejscowymi i narastającymi objawami muszą być hospitalizowani i obserwowani przez co najmniej 24 godziny.
Dodatkowe informacje
- Tężec
- Ukąszenie przez żmiję zygzakowatą i żebrowaną — informacja dla lekarzy
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń