Co to jest utonięcie, zagrożenie utonięciem i utonięcie wtórne?
Utonięcie to zgon w wyniku zablokowania otworów oddechowych lub dróg oddechowych przez płyny. Utonięcie wtórne określa różne formy zgonu w związku z wodą, zwykle spowodowane przez odruchy lub reakcje wstrząsowe. Jeśli dana osoba po topieniu się przeżyje co najmniej 24 godziny, mówimy o zagrożeniu utonięciem.
Jeśli widzi Pan(i) wypadek podczas kąpieli, należy natychmiast wezwać pomoc i zadzwonić po pogotowie!
Objawy
Osoby zagrożone utonięciem nie są w stanie pływać. Często machają w miejscu nogami i raz po raz zanurzają się pod wodę. Zazwyczaj nie mają dość siły, by wezwać pomoc.
Mogą wystąpić objawy zatrzymania krążenia (brak tętna i oddechu). Skóra może zsinieć wskutek wychłodzenia.
Przyczyny
Zgony w wyniku utonięcia i utonięcia wtórnego zdarzają się m.in. podczas kąpieli i pływania łodzią, w wyniku załamania się lodu lub próby samobójczej. Spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko takich wypadków.
Utonięcie
- Przyczyną śmierci przez utonięciu jest niedotlenienie, które ostatecznie prowadzi do upośledzenia czynności narządów i niewydolności krążenia.
- Z reguły pod wodą można wytrzymać bez oddychania najwyżej przez 2 minuty, potem woda dostaje się do dróg oddechowych.
- U niektórych osób dochodzi do skurczu fałd głosowych, który blokuje drogi oddechowe.
- W zimnej wodzie organizm również szybko się wychładza.
Wtórne utonięcie
- Wypadki podczas kąpieli ze skutkiem śmiertelnym mogą być również wywołane przez różne odruchy, które prowadzą do arytmii serca.
- Z powodu zimna lub bólu (np. „upadek na brzuch”) może wywołać reakcję wstrząsową.
Czynniki ryzyka
- Szczególnie zagrożone utonięciem są osoby, które nie umieją dobrze pływać.
- Ryzyko niosą również kąpiele w miejscach niestrzeżonych i w bardzo zimnej wodzie.
- Śmierć w wyniku wtórnego utonięcia następuje częściej w warunkach istniejących wcześniej schorzeń układu krążenia lub padaczki.
Częstotliwość występowania
- Co roku w Europie tonie około 5 osób na 1 milion mieszkańców, większość z nich w rzekach lub jeziorach.
- Znacznie częściej zdarzają się wypadki, w których doszło do zagrożenia utonięciem.
- Szczególnie często ulegają im dzieci, młodzież i osoby starsze, a wśród dorosłych przeważają mężczyźni.
Badania dodatkowe
Ratownikom medycznym i lekarzom pogotowia należy przekazać wszystkie ważne informacje o zdarzeniu:
- Jak długo dana osoba przebywała pod wodą?
- Ile czasu minęło od wyciągnięcia osoby z wody?
- Od jak dawna trwa reanimacja?
- Jakie były okoliczności zdarzenia?
- Czy znane są jakieś wcześniejsze choroby?
Badanie fizykalne
- Lekarz sprawdza stan przytomności, tętno i oddech oraz stwierdza ewentualne urazy.
- Temperatura ciała jest mierzona specjalnym termometrem przystosowanym do niskich temperatur.
Badania szpitalne
- Po wypadku w wodzie osoba jest przewożona do szpitala na dodatkowe badania i leczenie.
Leczenie
Celem jest ratowanie życia i zapobieganie trwałym negatywnym następstwom.
Wyciągnięcie z wody
- Osoba ratująca nie powinna się narażać na niebezpieczeństwo podczas akcji ratowniczej.
- Tylko osoby przeszkolone (np. ratownicy wodni) powinny wchodzić do wody, by ratować osobę tonącą.
- Jeśli jest pod ręką koło ratunkowe, można je rzucić osobie tonącej albo użyć podobnego przedmiotu. Jeśli osoba znajduje się wystarczająco blisko brzegu lub krawędzi basenu, można spróbować wyciągnąć ją z wody.
Działania na miejscu wypadku
- Jeśli osoba jest nieprzytomna, należy sprawdzić, czy oddycha. W razie wystąpienia objawów zatrzymania krążenia należy jak najszybciej rozpocząć resuscytację (masaż serca i w razie potrzeby sztuczne oddychanie metodą usta-usta).
- Jeśli w pobliżu znajduje się automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED), należy go użyć.
- Jeśli osoba normalnie oddycha, należy ją ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i uważnie obserwować.
- Osoby wychłodzone należy owinąć kocem izolacyjnym.
Leczenie w szpitalu
- W szpitalu można podjąć dalsze działania rozgrzewające i w razie potrzeby wykonać wentylację.
Zapobieganie
- Zaleca się kąpiele tylko w miejscach strzeżonych.
- Dzieci powinny przejść podstawowy kurs pływania.
- Udzielania pierwszej pomocy i wykonywania resuscytacji można się nauczyć na szkoleniach.
Rokowania
Tonący człowiek może przeżyć nawet po dłuższym przebywaniu pod wodą. Spadek temperatury ciała działa ochronnie na tkanki. Szybka resuscytacja i późniejsza intensywna terapia poprawiają rokowanie.
Powikłania
- Powikłania mogą obejmować nagromadzenie płynu w płucach (obrzęk płuc) i duszności.
- Niektóre osoby zapadają również na stan zapalny płuc.
- Niedotlenienie może spowodować uszkodzenie narządów lub mózgu.
Dodatkowe informacje
- Resuscytacja, dorośli
- Utonięcie, zagrożenie utonięciem i utonięcie wtórne — informacje dla lekarzy
Autor
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden