Czym jest złamanie nosa?
Definicja
Nos składa się z części kostnej i chrzęstnej. Kość nosowa to mała podłużna kość twarzoczaszki, tworząca górną część grzbietu nosa. Pozostałe kostne struktury nosa to część kości szczęki i część kości czaszki. Większa część grzbietu nosa, nadająca mu kształt, oraz skrzydełka nosa są zbudowane z chrząstki.
W przypadku działania na nos siły zewnętrznej szczególnie narażone są struktury kostne, które mogą ulec złamaniu. Łamie się nie zawsze tylko kość nosowa, jak mogłoby się wydawać, lecz także inne elementy kostne nosa, dlatego prawidłowo powinno się mówić o "złamaniu rusztowania kostnego nosa”.
W przypadku działania dużej siły obrażeniom mogą ulec również okoliczne struktury w obrębie twarzy. Ucierpieć może także przegroda nosowa, dzieląca nos na dwie części. Jest ona w dużej mierze zbudowana z chrząstki. Uraz w tym miejscu może spowodować powstanie krwiaka uciskającego przegrodę i uszkadzającego chrząstkę.
Objawy
Nos jest dobrze ukrwiony. Bezpośredni cios, prócz silnego bólu, powoduje więc także natychmiastowy krwotok z nosa i obrzęk. W rezultacie oddychanie przez nos może być utrudnione. Złamana kość może spowodować utratę pierwotnego kształtu nosa i jego skrzywienie. Podczas dotykania kości może być odczuwalne chrupanie. Jeśli w wyniku urazu ucierpiały części kostne, przez które przebiegają nerwy węchowe, zmysł węchu może również zostać osłabiony.
Przyczyny
Przyczyną złamania kości nosowej jest bezpośrednie uderzenie w nos. Zdarza się to najczęściej w kontekście bójek, wypadków lub urazów sportowych.
Częstotliwość występowania
Złamanie nosa jest najczęstszym złamaniem w obrębie twarzoczaszki i stanowi 40% wszystkich tego rodzaju złamań. U dorosłych mężczyzn zdarza się 3 razy częściej niż u kobiet. U osób starszych struktury kostne częściej łamią się na wiele małych części (złamanie wieloodłamowe). U dzieci natomiast rzadziej dochodzi do przemieszczenia kości.
Badania
W większości przypadków lekarz może stwierdzić złamanie kości nosowej bez dalszej diagnostyki na podstawie typowych objawów klinicznych. W zależności od mechanizmu urazu lekarz bada inne struktury twarzy, takie jak oczy, zęby i odcinek szyjny kręgosłupa, aby wykluczyć inne urazy, które wymagałyby priorytetowego zaopatrzenia. Pyta o przebieg wypadku i ewentualnie spożywanie alkoholu lub narkotyków, ponieważ jest to ważne z punktu widzenia dokładnej oceny dolegliwości.
Możliwość oddychania przez nos można sprawdzić, wydychając powietrze przez nos na zimny przedmiot i obserwując czy zaparował.
Jeśli istnieje podejrzenie urazu przegrody nosowej z powstaniem krwiaka, pacjent jest kierowany do specjalisty, który dokładnie zbada nos przy użyciu odpowiedniej aparatury. W razie podejrzeń innych obrażeń twarzoczaszki pacjent jest hospitalizowany. Aby uwidocznić struktury kostne, można wykonać badanie tomografem komputerowym (TK). Zwykłe zdjęcie rentgenowskie nie wystarczy do zdiagnozowania złamania kości nosowej .
Jeśli przebieg wydarzeń związanych z urazem tego wymaga i istnieje np.: podejrzenie popełnienia przestępstwa, personel medyczny musi ze względów prawnych sporządzić dokładną dokumentację obrażeń, zawierającą także zdjęcia.
Leczenie
Celem leczenia jest przywrócenie sprawności nosa (oddychanie, zmysł węchu), uniknięcie skrzywienia ze względów estetycznych oraz zapobieganie powikłaniom takim jak uszkodzenie chrząstki.
Leczenie zależy od stopnia ciężkości złamania kości nosowej.
Złamania proste
Jeśli kość nie uległa przemieszczeniu, nos zagoi się sam. Na opuchliznę wystarczą środki przeciwbólowe i schładzanie.
Złamania z lekkim przemieszczeniem leczy się również, podając środki przeciwbólowe przez pierwsze 7 dni, do czasu, aż zejdzie opuchlizna nosa. Po ustąpieniu opuchlizny dokonuje się repozycji kości nosa albo od zewnątrz, zwykle bez znieczulenia ogólnego, albo w razie potrzeby od wewnątrz przy użyciu narzędzi chirurgicznych w znieczuleniu ogólnym, ponieważ zabieg jest bolesny.
Złamania złożone
W tym przypadku kości są albo mocno przemieszczone, albo rozkruszone, co wymaga przeprowadzenia zabiegu operacyjnego. W złamaniu otwartym części kostne przerywają ciągłość skóry. W takim przypadku konieczne jest zastosowanie dodatkowej antybiotykoterapii, a w razie braku ważnego szczepienia należy podać szczepionkę przeciwtężcową.
Krwiak przegrody nosa
Jeśli powstanie krwiak przegrody nosa, lekarz specjalista musi go otworzyć i odbarczyć, aby ucisk nie doprowadził do uszkodzenia chrząstki i deformacji nosa (nos siodłowy).
Rokowanie
Przy odpowiednim leczeniu rokowania są bardzo dobre. W większości przypadków udaje się przywrócić możliwość oddychania przez nos i estetyczny wygląd.
Dodatkowe informacje
- Złamanie nosa — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Dr n. med. Natalie Anasiewicz, Davos