Co to jest naczynioruchowy nieżyt nosa?
Mianem nieżytu nosa określa się stan zapalny błony śluzowej nosa. Naczynioruchowy oznacza, że stan zapalny może być związany z przepływem krwi w błonie śluzowej nosa. Choroba może powodować objawy sporadycznie lub przez cały rok i nie ma podłoża alergicznego.
Naczynioruchowy nieżyt nosa jest stosunkowo powszechny. Dotyka głównie kobiet i występuje we wszystkich grupach wiekowych. Odróżnienie naczynioruchowego nieżytu nosa od alergicznego nieżytu nosa może być trudne. Objawy alergicznego i niealergicznego nieżytu nosa pokrywają się w znacznym zakresie, ale ich przyczyny są różne.
Objawy
Typowe objawy to na przemian zatkany nos i cieknący nos. Znacznie rzadziej towarzyszą mu kichanie, swędzenie w nosie i stany zapalne oczu niż dzieje się to w przypadku alergicznego nieżytu nosa. Zatkany nos często dokucza najbardziej w nocy lub nad ranem. Można to wytłumaczyć tym, że w nocy objętość krwi w błonie śluzowej nosa jest większa, co powoduje obrzęk i zwężenie dróg oddechowych.
Objawy są niekiedy mocno nasilone i mogą się pogarszać pod wpływem:
- określonych zapachów, np. perfum, dymu papierosowego, lakierów i farb, farb drukarskich, spalin samochodowych
- alkoholu
- mocno przyprawionych potraw
- emocji, stresu
- czynników środowiskowych, takich jak zmiany temperatury i ciśnienia, wilgoć i jasne światło
Pacjentów z naczynioruchowym nieżytem nosa można zwykle podzielić na dwie grupy: tych z katarem, odczuwających dyskomfort z powodu wiecznie cieknącego nosa, i tych z „suchym” nosem, u których dyskomfort wynika głównie z niedrożności nosa i słabego przepływu powietrza, ale nie z powodu kataru. Czasami jednak oba te objawy występują w jednym czasie.
Przyczyny
Nie wiadomo jeszcze, jakie przyczyny leżą u podstaw tego schorzenia, prawdopodobnie są one różne u poszczególnych osób. U niektórych pewną rolę mogą odgrywać zmiany hormonalne, u innych jest to prawdopodobnie swego rodzaju nadwrażliwość.
Jak już wspomniano, objawy mogą być wywołane różnymi czynnikami, np. zmianami temperatury, wilgocią, dymem tytoniowym, kurzem czy nawet lekami. Dotyczy to niektórych leków stosowanych w leczeniu zaburzeń psychicznych, leków na nadciśnienie, beta-blokerów i preparatów kwasu acetylosalicylowego.
Spożywanie alkoholu może nasilać lub wyzwalać objawy. To samo dotyczy ciąży i spowolnionego metabolizmu z powodu problemów z tarczycą.
Diagnostyka
Nieżyt naczynioruchowy rozpoznaje się przez wykluczenie. To znaczy, że diagnoza jest formułowana na drodze wykluczenia innych przyczyn dolegliwości. Testy alergiczne powinny dać ujemny wynik. Nie ma swoistego testu ani badania potwierdzającego diagnozę.
Typowy jest wywiad, w którym występują stałe epizody niedrożności nosa i przezroczystego, wodnistego kataru. Objawy są podobne do objawów kataru siennego, ale różnią się tym, że mogą występować w epizodach przez cały rok i nie są związane z konkretną porą roku. U poszczególnych osób uczulonych na przykład na pyłki roślin poza sezonem pylenia mogą występować objawy typowe dla naczynioruchowego nieżytu nosa. Choroby tej nie zalicza się do alergii, ale można wykonać testy alergiczne w celu wykluczenia alergii.
Terapia
W przypadku problemów z naczynioruchowym nieżytem nosa należy w miarę możliwości unikać czynników wyzwalających. Objawy mogą wywołać leki, kurz, dym papierosowy, perfumy, wybielacze, formaldehyd, gazety i inne produkty drukowane, spaliny samochodowe, bodźce świetlne, zmiany temperatury oraz gorące i pikantne potrawy. Unikanie czynników wyzwalających może w dłuższej perspektywie przyczynić się do tego, że błona śluzowa przestanie być tak wrażliwa i reagować tak silnie. Na naczynioruchowy nieżyt nosa wydaje się korzystnie wpływać aktywność fizyczna. Sport powodujący przyspieszenie oddechu prawdopodobnie zmniejsza opór powietrza w nosie i przyczynia się do naturalnego złagodzenia obrzęku błony śluzowej.
Niektórym pacjentom pomaga doraźne stosowanie aerozolu do nosa. Należy go jednak w miarę możliwości unikać, ponieważ w naczynioruchowym nieżycie nosa istnieje duże ryzyko nadużywania aerozoli obkurczających. Długotrwałe stosowanie prowadzi więc do pogorszenia stanu! Jeśli potrzebujesz kropli do nosa, stosuj krople z solą fizjologiczną albo płucz nos roztworem soli fizjologicznej. Roztwór soli fizjologicznej łatwo przygotować samemu, zagotowując litr wody z dwiema łyżeczkami soli. Roztwór przed użyciem trzeba schłodzić do temperatury pokojowej.
Jeśli konieczne jest dalsze leczenie, pomóc mogą aerozole do nosa z kortyzonem. Te aerozole można stosować w okresach dyskomfortu lub w czasie, gdy nie da się uniknąć czynników powodujących dolegliwości. Można również stosować aerozole zawierające leki antyhistaminowe. W przypadku silnej niedrożności nosa obrzęk błony śluzowej nosa można zmniejszyć chirurgicznie w klinice laryngologicznej, wykonując różne zabiegi.
Rokowanie
Naczynioruchowy nieżyt nosa jest często uporczywy i przewlekły. W wielu przypadkach można go jednak skutecznie leczyć w taki sposób, aby dało się normalnie funkcjonować.
Dodatkowe informacje
- Alergiczny nieżyt nosa (katar sienny)
- Aktywność fizyczna: lekarstwo dla ciała i ducha
- Naczynioruchowy nieżyt nosa — informacje dla personelu medycznego
Autor
- Markus Plank, Msc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń