Co to jest nietolerancja laktozy?
Definicja
Mleko zawiera laktozę (cukier mleczny), tzw. disacharyd, składający się z dwóch rodzajów cukru: glukozy i galaktozy. Aby laktoza mogła zostać wchłonięta przez organizm, musi zostać rozłożona w jelicie na glukozę i galaktozę przez enzym – laktazę. W przypadku nietolerancji laktozy laktoza nie może być ona wystarczająco rozłożona w jelicie, ponieważ enzym laktaza jest obecny w błonie śluzowej jelita cienkiego w niewystarczających ilościach lub nie ma go wcale. Powoduje to dolegliwości po spożyciu laktozyproduktów zawierających laktozę. Inne nazwy to niedobór laktazy lub zespół złego wchłaniania laktozy.
Wyróżnia się pierwotną nietolerancję laktozy, w której aktywność laktazy zmniejsza się z wiekiem na skutek czynników dziedzicznych, oraz wtórną nietolerancję laktozy, w której aktywność laktazy jest czasowo zmniejszona w wyniku innej choroby. Wtórna nietolerancja laktozy może wystąpić jako część zakażenia jelitowego, celiakii lub innego zapalenia w jelicie. Wrodzony niedobór laktazy jest niezwykle rzadką wadą enzymatyczną, w której noworodki reagują biegunką na spożycie laktozy.
Nietolerancja laktozy nie jest chorobą w prawdziwym tego słowa znaczeniu, ale normalnympewnym wariantem metabolizmu.
Objawy
Objawy nie zawsze występują przy niedoborze laktazy. Dolegliwości zaczynają się zwykle w okresie dojrzewania lub we wczesnej dorosłości. Często wystpojawiają siępują około 30 minut po spożyciu produktów mlecznych lub pokarmów zawierających laktozę i mogą trwać do 6–9 godzin.
Typowe objawy to skurcze brzucha, wzdęcia, głośne szmery jelitowe i wodnista biegunka. Szczególnie u młodzieży mogą również wystąpić nudności i wymioty. Inne możliwe objawy to m.in. ból głowy, problemy z koncentracją, zmęczenie, bóle mięśni i stawów.
We wtórnej nietolerancji laktozy występują dodatkowe objawy choroby podstawowej, np. gorączka w zakażeniu przewodu pokarmowego.
W przypadku nietolerancji laktozy próg dla spożywanej ilości mleka lub produktów mlecznych może być różny u różnych osób. Większość chorych może tolerować jedną szklankę mleka dziennie (240 ml), podczas gdy inni mają objawy już przy 2–5 g laktozy (np. batonikpo czekoladowyzjedzeniu batonika czekoladowego).
Przyczyny
Enzym laktaza znajduje się w błonie śluzowej jelita cienkiego od urodzenia i odgrywa ważną rolę w trawieniu laktozy. Badania wykazały, że istnieje naturalne zróżnicowanie w kontroli produkcji laktazy dla różnych kombinacji genów. Czas utraty aktywności laktazy różni się w zależności od pochodzenia etnicznego. U osób pochodzenia azjatyckiego aktywność laktazy zanika kilka lat wcześniej po odstawieniu od piersi w porównaniu do osób pochodzenia północnoeuropejskiego.
Niedobór laktazy występuje również u dzieci z zakażeniem jelitowym oraz u osób z celiakią i zapaleniem jelita cienkiego. Chemioterapia i radioterapia również mogą prowadzić do nietolerancji laktozy. Nietolerancja laktozy w tych przypadkach jest często przejściowa i nazywana jest postacią wtórną.
Jeśli laktoza dotrze do jelita grubego, ponieważ nie została rozłożona z powodu braku laktazy, jest fermentowana przez bakterie, wytwarzając kwasy tłuszczowe, metan i dwutlenek węgla. Może to prowadzić do wzdęć, bólu brzucha i biegunki. To, czy objawy się rozwiną i jak bardzo są wyraźne, zależy indywidualnie od flory jelitowej i składu pokarmu.
Częstotliwostość występowania
Nietolerancja laktozy jest powszechnym zjawiskiem, dotykajwystępującym znacznąu znacznej częśćci populacji na całym świecie. Dane wskazują, że aż 70% ludności globalnie nie toleruje laktozy. W Europie odsetek ten waha się od 15% do 70%, podczas gdy w Azji wynosi od 80% do 100%. W Afryce notuje się wartości od 70% do 95%, a w USA od 15% do 80%. W Polsce problem ten dotyczy około 43% populacji.
Badania dodatkowe
- Podczas badania lekarskiego wykonuje się badanie palpacyjne i osłuchiwanie brzucha.
- Badania krwi i stolca mogą być przydatne w celu wykluczenia innych chorób.
- Po pierwsze, można spróbować sprawdzić, czy objawy ustąpią po dwóch tygodniach próbnego odstawienia pokarmów zawierających laktozę.
Wodorowy test oddechowy
- Rozpoznanie potwierdza wodorowy test oddechowy (test oddechowy H2).
- W tym celu pacjenci przyjmują 50
- Badanie jest wysoce niezawodne. W indywidualnych przypadkach test może jednak dawać fałszywe wyniki w zależności od składu flory jelitowej.
- Jeśli po spożyciu laktozy występują typowe objawy, świadczy to o nietolerancji laktozy.
Badanie genetyczne
- Dziedziczny niedobór laktazy można potwierdzić lub wykluczyć za pomocą badania genetycznego.
- Test nie może jednak wyjaśnić, czy objawy rozwijają się i przy jakiej dawce laktozy.
- Wtórna nietolerancja laktozy w chorobach współistniejących nie może być wykryta za pomocą badań genetycznych.
Badania dodatkowe
- Podczas endoskopii przewodu pokarmowego można pobrać próbkę tkanki z jelita cienkiego, aby zmierzyć aktywność laktazy.
- Jest to jednak badanie stresujące i inwazyjne, dlatego jest rzadko stosowane.
Leczenie
- Celem leczenia jest zapobieganie dyskomfortowi.
- Pomocne może być
poradnictwoskorzystanieżywieniowez pomocy dietetyka. - Po pierwsze, należy całkowicie zrezygnować z mleka i produktów mlecznych przez 4–6 tygodni.
- Po tym czasie można przejść na dietę niskolaktozową. Należy wypróbować, jaką ilość laktozy jesteśmy w stanie tolerować.
- Jeśli unikanie spożycia laktozy nie jest możliwe, można przyjmować enzym laktazę w czasie posiłków.
- Niektórym osobom pomaga również przyjmowanie niektórych probiotyków (np. Lactobacillus, Bifidobacterium longum lub Bifidobacterium animalis), które produkują w jelicie laktazę.
- Należy leczyć ewentualną chorobę podstawową.
Co możesz zrobić sam?
- Należy dowiedzieć się,
ojaką zawartościć laktozywmają różnychneproduktachproduktymlecznychmleczne iinnychinnepokarmachpokarmy. - W 100
- Należy zwracać szczególną uwagę na ukrytą laktozę w żywności przetworzonej przemysłowo.
- Obecnie istnieje szeroka gama produktów mlecznych bez laktozy.
- Fermentowane produkty mleczne (jogurty, twarogi, sery) mają również mniejszą zawartość laktozy (zwykle 1–3
- Pomocne może być podzielenie dziennego spożycia produktów mlecznych na mniejsze porcje i jednoczesne spożywanie innych pokarmów.
- Minimalne ilości laktozy (w zakresie miligramowów) występujące w lekach są zwykle tolerowane.
- Pacjenci ze współistniejącym zespołem jelita drażliwego odnoszą korzyści również z diety o niskiej zawartości FODMAP (Fermentowane Oligosacharydy, Disacharydy, Monosacharydy i Poliole).
- ograniczenie fermentujących wielocukrów (np. laktozy, skrobi), cukrów prostych (np. fruktozy) i alkoholi cukrowych (np. słodzików)
- W przypadku braku poprawy należy podjąć próbę zastosowania diety bezlaktozowej.
- Podobne postępowanie wskazane również w przypadku zaburzeń wchłaniania fruktozy.
Dodatkowe informacje
- Celiakia (nietolerancja glutenu)
- Porady dietetyczne przy nietolerancji laktozy
- Nietolerancja laktozy – informacje dla personelu medycznego
AutorkaAutorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Lek. Marcin Major