Co to jest szczelina odbytu?
Definicja
Szczelina odbytu to rozdarcie skóry otworu odbytnicy (odbytu). Jest to częsta dolegliwość, która jest niezwykle bolesna i nierzadko pogarszana przez zaparcia. Z reguły szczelina odbytu goi się po kilku tygodniach bez żadnych konsekwencji. W przypadku szczeliny odbytu dolegliwości trwające do 6 tygodni nazywane są ostrymi. W przypadku utrzymywania się dolegliwości powyżej 6 tygodni, nazywa się je przewlekłymi.
Objawy
Osoby chore często zgłaszają ekstremalny ból podczas wypróżnień. Szczelina często krwawi, czego efektem jest jasnoczerwona krew w muszli klozetowej lub na papierze toaletowym. Może też wystąpić sączenie i swędzenie z miejscową opuchlizną.
Przyczyny
Przyczyna powstawania szczeliny odbytu nie została jeszcze dokładnie wyjaśniona. Przyjmuje się, że mięsień zwieracza wykazuje zwiększone napięcie podstawowe, a to prowadzi do gorszego ukrwienia. Przewlekłe zaparcia oraz nadwaga mogą przyczynić się do zwiększenia napięcia podstawowego. U osób z przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) lub osób po chemioterapii, również istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia szczeliny odbytu. Szczelinę odbytu mogą również spowodować urazy w okolicy odbytu.
Częstość występowania
Szczelina odbytu jest częstym schorzeniem, które występuje częściej między 30. a 50. rokiem życia. Problem dotyka w równym stopniu mężczyzn i kobiet.
Badania dodatkowe
Rozpoznanie ustala się na podstawie typowych objawów i badania odbytu. Badanie palpacyjne często nie jest możliwe z powodu bólu.
Leczenie
Leczenie jest zazwyczaj zachowawcze, czyli poprzez środki pielęgnacyjne i leki, ale bez interwencji chirurgicznej. Celem terapii jest złagodzenie dolegliwości, wspieranie gojenia się rany i zapobieganie powstawaniu nowych szczelin odbytu.
W celu zmniejszenia napięcia podstawowego mięśnia zwieracza stosuje się maści doodbytnicze. W celu złagodzenia bólu stosuje się również maści ze środkami znieczulającymi. W przypadku zaparć przepisywane są substancje rozluźniające stolec. Zabiegi z użyciem botoksu w celu rozluźnienia zwieracza są zalecane tylko w wyjątkowych przypadkach. Z reguły dzięki tym środkom ostry stan szczeliny odbytu goi się bez następstw aż w 90% przypadków.
Leczenie chirurgiczne stosuje się tylko w przypadku przewlekłych szczelin, które nie goją się mimo kilkutygodniowego leczenia zachowawczego. W tym celu pacjenta kieruje się do specjalistycznego gabinetu lub szpitala.
Co możesz zrobić sam?
Za pomocą poniższych działań można wspierać elastyczność skóry i zapobiegać pęknięciom, jak również wspomagać proces gojenia:
- Zaparcia można leczyć i unikać ich poprzez spożywanie większej ilości błonnika, picie wystarczającej ilości napojów i wykonywanie dużej ilości ćwiczeń fizycznych. Jeśli to nie wystarczy, w aptece dostępne są preparaty bez recepty przeciw zaparciom.
- Dobre nawyki toaletowe tzn. nie czekać zbyt długo z pójściem do toalety i nie starać się poprzez silne parcie jak najszybciej się załatwić.
- Dobra higiena odbytu: podrażnieniom skóry można zapobiec przez regularne mycie i stosowanie łagodnego mydła. Nie należy jednak używać mydła często, uwrażliwia ono skórę.
- Ciepłe nasiadówki, trwające co najmniej 15 minut 3–4 razy dziennie oraz po defekacji powinny rozluźnić mięsień zwieracza i złagodzić objawy.
Rokowanie
W większości przypadków szczelina zagoi się samoistnie w ciągu kilku tygodni, jeśli zadba się o odpowiednią higienę odbytu i miękkie stolce. W przeciwnym wypadku zadowalające efekty mogą przynieść działania chirurgiczne. Szczelina odbytu może nawracać. Dlatego ważne są działania profilaktyczne. W rzadkich przypadkach po interwencji chirurgicznej może wystąpić nietrzymanie zwłaszcza gazów.
Dodatkowe informacje
- Zaparcia (obstrukcja)
- Nadwaga
- Choroba Leśniowskiego-Crohna
- Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- Ropień odbytu
Autor
- Natalie Anasiewicz, dr n. med., Davos
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent