Na czym polega zużywanie się stawu ramiennego?
Zużywanie się chrząstki stawowej w stawie ramiennym, tj. artroza stawu ramiennego, może mieć charakter pierwotny, czyli bez znanej przyczyny, lub wtórny, będący wynikiem innej choroby. Objawy można łatwo przeoczyć, co wiąże się z opóźnioną diagnozą i długotrwałym leczeniem.
Częstotliwość występowania
Artroza stawu ramiennego nie jest często spotykana i występuje znacznie rzadziej niż artroza stawu biodrowego lub kolanowego. Częstotliwość występowania w Europie Środkowej wynosi około 3%, a liczba osób dotkniętych tą chorobą rośnie wraz z wiekiem. Choroba dotyka mężczyzn i kobiet w równym stopniu. Nawet 33% byłych zawodowych sportowców w wieku powyżej 60 lat cierpi na zapalenie stawu ramiennego. W przypadku prawo- lub leworęczności nie ma różnicy między stroną dominującą a niedominującą.
Przyczyny
Udowodniono genetyczne podłoże pierwotnej choroby zwyrodnieniowej stawu ramiennego. U osób dotkniętych chorobą różnicowanie komórek jest zmienione, a równowaga fizjologiczna tkanki chrzęstnej jest również zaburzona. We wtórnej chorobie zwyrodnieniowej stawów chorobę często przypisuje się wcześniejszemu urazowi, nawet jeśli miał on miejsce wiele lat temu. Możliwe przyczyny wtórne obejmują uszkodzenia po złamaniu kości w okolicy ramienia, uszkodzenia stożka rotatorów, reumatoidalne zapalenie stawów lub obumarcie głowy stawu kości ramiennej (martwica jałowa głowy kości ramiennej).
Objawy
Nasilający się ból (szczególnie w nocy) i ograniczenie ruchu są typowe dla choroby zwyrodnieniowej stawu ramiennego. Ból jest zwykle zlokalizowany z przodu i głęboko w stawie. Do innych objawów należą: uczucie chrzęszczenia, obrzęk, a nawet zablokowanie stawu.
Jeśli występuje reumatoidalne zapalenie stawów, można odczuwać dyskomfort w obrębie innych stawów, a stan ogólny może ulec pogorszeniu.
Diagnostyka
Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu chorobowego, a także wyników badania lekarskiego i zdjęć rentgenowskich ramienia.
Ból podczas aktywnego i pasywnego ruchu ramienia jest typowy dla choroby zwyrodnieniowej stawu ramiennego. Pacjenci doświadczają ograniczonej mobilności zwłaszcza przy prostowaniu ramienia na bok i obracaniu go na zewnątrz. Choroba zwyrodnieniowa stawów po dłuższym czasie powoduje zanik mięśni w okolicy ramienia.
Jeśli ból występuje jedynie podczas aktywnego ruchu, przyczyny należy zwykle szukać w sąsiednich tkankach miękkich, np. w chorobie ścięgien lub zapaleniu torebki stawowej.
Badanie rentgenowskie potwierdza zużycie stawu ramiennego, tj. chorobę zwyrodnieniową stawów. Badanie RM wykorzystuje się w celu wykrywania współistniejących chorób tkanek miękkich w obrębie ramienia. Obecnie przed zabiegiem chirurgicznym wykonuje się często tomografię komputerową, by móc dokładniej zaplanować endoprotezę stawu ramiennego dzięki modelowaniu 3D.
Leczenie
Celem leczenia jest złagodzenie objawów i poprawa funkcji ramienia.
Na początku zwykle stosuje się metody niechirurgiczne, takie jak łagodzenie objawów, podawanie łagodnych leków przeciwbólowych, fizjoterapia i próbne podawanie zastrzyków z kortyzolem.
Leki
Obecnie nie ma konkretnych danych dotyczących podawania leków przeciwbólowych w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów. Miejscowe stosowanie przeciwzapalnych produktów leczniczych (NLPZ) przynosi w tej chorobie większą ulgę w bólu niż tabletki. Ponadto są one bardziej korzystne pod względem skutków ubocznych, ponieważ nie występują dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Paracetamol jest częściej zalecany jako środek przeciwbólowy w chorobie zwyrodnieniowej stawów, chociaż po jego zastosowaniu występuje mniejsza redukcja bólu niż w przypadku NLPZ. W przypadku zapalenia stawu można zalecić stosowanie steroidów i innych leków przeciwreumatycznych.
Wstrzyknięcia kortyzonu często działają tylko przez kilka tygodni i nie powinno się ich stosować więcej niż dwa razy.
Tylko według jednych amerykańskich wytycznych istnieje „słabe zalecenie” wstrzykiwania kwasu hialuronowego. Jak dotąd istnieje niewiele badań dotyczących skuteczności, ale potwierdzają one pozytywny efekt. W jednym badaniu wykazano, że czas działania przeciwbólowego wynosił sześć miesięcy (w porównaniu do miesiąca w przypadku wstrzyknięć kortyzonu).
Fizjoterapia
Dzięki fizjoterapii można zwalczyć ból i poprawić funkcjonalność stawu ramiennego. Może ona poprawić zakres ruchu i rozluźnić mięśnie.
Zabieg chirurgiczny
Jeśli wspomniane wcześniej leczenie zachowawcze nie przynosi zadowalających efektów, należy wystawić skierowanie do ortopedy w celu oceny wykonania wziernikowania stawu lub wszczepienia endoprotezy stawu.
Wziernikowanie stawu przeprowadza się częściej u młodszych pacjentów, by opóźnić wszczepienie endoprotezy stawu. U ponad 3/4 pacjentów interwencja ta może zapobiec wszczepieniu endoprotezy w ciągu najbliższych pięciu lat.
Endoproteza ramienia może okazać się skuteczna, jeśli diagnoza choroby zwyrodnieniowej stawów zostanie potwierdzona i pomimo wprowadzenia innych środków każdego dnia występuje ból, a osoba dotknięta chorobą jest już nieco starsza (wiek orientacyjny: 66 lat i więcej). Zaawansowany wiek nie jest przeciwwskazaniem. Gdy wstawia się częściową endoprotezę, jedynie głowę stawu ramiennego zastępuje się metalową protezą. W przypadku wszczepienia endoprotezy całkowitej zastępuje się zarówno głowę stawu, jak i panewkę stawową. Obecnie coraz częściej stosuje się endoprotezy całkowite. Do możliwych powikłań po zabiegu chirurgicznym należą infekcje, obluzowanie endoprotezy lub zużycie zewnętrznej panewki stawowej łopatki. Powikłania występują częściej u młodszych pacjentów w wieku poniżej 55 lat.
Rokowanie
Choroba zwyrodnieniowa stawu ramiennego postępuje w przeciągu miesięcy i lat. Z czasem prowadzi do coraz większego dyskomfortu i obniżenia jakości życia. Im lepsza czynność barku w momencie implantacji endoprotezy, tym lepszy wynik końcowy. Powrót do sportu po wszczepieniu endoprotezy jest możliwy u około 80% wszystkich osób dotkniętych chorobą.
Autorki
- Hannah Brand, lekarka, Berlin