Czym
Co to jest łąkotka?
Łąkotki to dwa amortyzatoryelementy chrzęstne stawu kolanowego znajdujące się w każdym stawie kolanowym, pełniące funkcję amortyzatorów. ZnajdujMamy dwie łąkotki: łąkotkę boczną si(na zewnętrznej stronie kolana) oraz łąkotkę przyśrodkową (po wewnętrznej stronie). Są one po obu stronach kolana (czyli odpowiednio łąkotka boczna i przyśrodkowa),umieszczone bezpośrednio w stawie. Doi najważniejszychpełnią kilka kluczowych funkcji należą:
- Tworzenie
„"wgłębienia”,"w którym–kośćŁąkotkiudowatworząmożerodzajsię"podstawki"poruszać bez „wypadania”dla kościzeudowej,stawuco zapobiega ich "wypadaniu" z miejsca w stawie. Amortyzowanie.AmortyzacjaRozk– Łąkotki rozkładadają obciążeniaenie na powierzchnie stawowetak,abycojegozmniejsza zużyciebyłostawujakinajmniejszesprawia,a ruchżew kolanieruchymiękkisąipłynnyynniejsze.- Rozprowadzanie mazi stawowej – Łąkotki pomagają w równomiernym rozprowadzaniu mazi stawowej,
dziękicoczemuzmniejszastawtarciemoi umożeliwiaporuszaćpłynnysięruchprzy minimalnym oporzestawu. StabilizowanieStabilizacja stawu kolanowego – Łąkotki wspierają stabilność kolana, szczególnie w trakcie skrętów lub obciążeń.
Czym jest uszkodzenie łąkotki?
Do uszkodzeń łąkotek dochodzi wskutek urazu lub rozwijających się przez długi czas zmian zwyrodnieniowych stawów w kolanach. Typowymi urazami łąkotek są rozerwania lub pęknięcia. Łąkotka po wewnętrznej stronie stawu kolanowego (łąkotka przyśrodkowa) ulega urazom znacznie częściej niż łąkotka znajdująca się po zewnętrznej stronie (łąkotka boczna). Wynika to z faktu, że łąkotka przyśrodkowa jest połączona z innymi sąsiednimi strukturami i dlatego jest nieco mniej ruchoma w porównaniu z łąkotką boczną.
Uszkodzenia łąkotki występują częściej wraz z wiekiem, zwłaszcza w przypadku istniejącej choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego.
Uszkodzenie łąkotki bywa bezobjawowe.
Przyczyny
Uszkodzenie łąkotki może wynikać z urazu (np. w wyniku kontuzji sportowej) lub zwyrodnienia (w wyniku długotrwałego zużycia stawu). Częściej uszkodzeniu ulega łąkotka przyśrodkowa, ponieważ jest powszechnemniej u sportowcówruchoma niż łąkotka boczna, połączona z innymi strukturami stawu. Wraz z wiekiem ryzyko uszkodzenia łąkotki wzrasta, zwłaszcza uprawiającychu sporty kontaktowe, takie jak piłka ręczna i piłka nożna. Może pojawić się nagle lub rozwijać się powoli przez pewien czas. Ostry uraz zwykle wynikaosób z silnego skręceniachorobami stawuzwyrodnieniowymi kolanowego przy jednoczesnym jego zgięciu.
Rozwijające się przez dłuższy czas urazy są głstawównie przypisywane stopniowemu zużyciu z biegiem lat. Wówczas łąkotki tracą sprężystość i elastyczność, przez co są coraz bardziej narażone na zużycie. Regularna praca w przysiadzie i nadmierny wysiłek powodują, że oznaki zużycia kolana pojawiają się częściej niż przeciętnie.
Objawy
Najczęstszym objawem urazu łąkotki jest silny, często kłujący ból w kolanie. Zwykle jest odczuwalny w powierzchniach nośnych stawu po wewnętrznej stronie kolana. Ból pojawia się i znika, nasilając się przy wysiłku fizycznym. Ból łąkotki występuje głównie podczas obracania się stawu kolanowego. Dla wielu pacjentów zmiana pozycji w łóżku czy wchodzenie po schodach mogą być bardzo bolesne. Również uprawianie sportu i praca w pozycji kucającej mogą powodować dolegliwości.
Obrzęk w kolanie rozwija się kilka godzin po ostrym urazie. Po pewnym czasie, w trakcie poruszania się, może pojawić się odgłos trzaskania w kolanie. U pacjentów z rozdarciem małych kawałków chrząstki lub pęknięciem łąkotki odczuwalna jest blokada stawu kolanowego, która pojawia się nagle, całkowicie uniemożliwiając ruch. Stan ten jest bardzo bolesny, pacjent powinien zostać zbadany przez lekarza.
Diagnostyka
Wielu pacjentów potrafi dokładnie opisać sytuację, w której doszło do urazu, co często pomaga lekarzom w postawieniu diagnozy. Wstępna diagnostyka opiera się na wynikach badania kolana i historii medycznej. U niektórych pacjentów ból jest tak silny, że przeprowadzenie badania kolana jest utrudnione. W takich przypadkach badanie należy powtórzyć po kilku dniach, gdy ostry ból minie.
Standardowe zdjęcie rentgenowskie może nie pokazaćPrzyczyny uszkodzenia łąkotki. Głównie jednak wykonuje się je w celu wykluczenia innych urazów lub chorób kolana. W większości przypadków ostateczną diagnozę można postawić na podstawie obrazowania metodą rezonansu magnetycznego.
Leczenie
Pierwsza pomoc
Wszystkie ostre urazy są początkowo leczone zgodnie z metodą RICE.
RUraz mechaniczny –rest (odpoczynek) NależNagłyprzerwać czynności i położyć siskręna plecach, jeśli to możliwe.I – Ice (lód) Umieścić zimny kompres na kolanie. Niska temperatura powoduje ograniczenie uszkodzeń. Jednak należy uważać, by nie doszło do odmrożenia.C – ucisk (compression) Kolano owinąć bandażem uciskowym.E – uniesienie kończyny (elevation) Jeśli to możliwe, unieść kolana powyżej poziomu serca.
W celu złagodzenia objawów można stosować środki przeciwbólowe lub przeciwzapalne z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Odpowiednie leczenie ostrego urazu skutkuje szybszym gojeniem i zmniejszeniem bólu. Jednak NLPZ nie powinny być przyjmowane zbyt długo ze względu na działania niepożądane.
Leczenie zachowawcze
W przypadku artrozy stawu kolanowego preferuje się leczenie zachowawcze uszkodzeń łąkotki zamiast leczenia chirurgicznego. Niewielkie urazy łąkotki również nie muszą być leczone chirurgicznie. Leczenie składa się z krótkiego okresu odpoczynku, po którym następuje trening, który się stopniowo intensyfikuje. Jeśli kolano nie może być w pełni obciążone, zaleca się stosowanie przyrządów ortopedycznych do chodzenia. Podczas treningu szczególny nacisk kładzie się na wzmocnienie mięśni wokół stawu kolanowego. U pacjentów z nadwagą zalecane jest zmniejszenie masy ciała.
Zabieg chirurgiczny
W przypadku ciężkich urazów łąkotek, blokad w stawach oraz u pacjentów z przewlekłymi dolegliwościami często konieczny jest zabieg chirurgiczny, w trakcie którego łąkotka jest „naprawiana” lub usuwa się jej część (częściowa resekcja łąkotki). W zależności od wieku pacjenta i stanu łąkotki podejmuje się decyzję co do dalszego postępowania.
Naprawa łąkotki (szycie łąkotki): Zabieg jest przeprowadzany głównie u osób młodych, a także w przypadku stosunkowo „świeżych” urazów. Zabieg chirurgiczny zszycia łąkotki należy powtarzać częściej niż w przypadku (częściowego) usunięcia łąkotki; jednak w dłuższej perspektywie rokowania są lepsze i oznaki zużycia pojawia się rzadziej. Szycie łąkotki przeprowadza się na stabilnym kolanie. Dodatkowe urazy więzadeł mogą prowadzić do niestabilności kolana. Dlatego w trakcie zabiegu dokonuje się jednocześnie rekonstrukcji więzadeł.
(Częściowe) Usunięcie łąkotki: W trakcie zabiegu usuwa się jak najmniejszą część łąkotki, aby przynajmniej częściowo zachować jej funkcje amortyzujące. U osób powyżej 40. roku życia łąkotki rzadko są w stanie umożliwiającym ich naprawę. Dlatego zalecaną metodą chirurgiczną w tej grupie wiekowej i przy większych urazach jest usunięcie łąkotki (częściowa resekcja). Usunięcie części łąkotki przyczynia się do szybszego gojenia i lepszych wyników funkcjonalnych w krótkim okresie, jednak w perspektywie długoterminowej szew ma lepsze rokowanie. W rzadkich przypadkach łąkotka jest całkowicie usuwana.
Po usunięciu łąkotki w niektórych przypadkach można wstawić implant.
Leczenie pooperacyjne
W ciągu pierwszego miesiąca po zabiegu chirurgicznym łąkotki ważne jest ograniczenie obciążenia stawu kolanowego i unikanie ruchów rotacyjnych. Następnie zalecany jest trening ruchowy i ćwiczenia wzmacniające.
Po częściowym usunięciu łąkotki przez kilka pierwszych dni zaleca się stosowanie okładów chłodzących na kolano i trzymanie kończyny w pozycji uniesionej. W ciągu pierwszego tygodnia należy używać kul. Po pewnym czasie obciążenie stawu kolanowego można stopniowo zwiększać w zależności od tego, ile pacjent jest w stanie znieść.
Po szyciu łąkotki należy zachować ostrożność przy obciążeniu stawu kolanowego. Zaleca się unikać pełnego obciążania przez co najmniej 4–6 tygodni. Należy ograniczyć czynności ruchowet kolana, zwłaszczaszczególnie pełnew zgięcie,sportach abykontaktowych zmniejszyć nacisk na operowany obszar(np. Przez co najmniej dwa miesiące po operacji pacjenci powinni powstrzymać się od uprawiania sportów powodujących skręcenie kolana (piłka nożna, piłka ręczna).
Objawy uszkodzenia łąkotki
- Bó
wkalitp– Najczęściej lokalizowany po wewnętrznej stronie kolana, nasilający się przy aktywności fizycznej, zwłaszcza podczas skrętów lub wchodzenia po schodach. - Obrzęk – Rozwija się kilka godzin po urazie.
- Trzaskanie w stawie – W przypadku uszkodzenia małych kawałków chrząstki.
- Blokada stawu – Uczucie „zatrzymania” kolana, które może uniemożliwiać dalszy ruch. To często oznaka poważnego uszkodzenia łąkotki.
Diagnostyka
- Badanie fizykalne – Lekarz ocenia stan kolana, pyta o okoliczności urazu i objawy.
- Rezonans magnetyczny (MRI) – Jest głównym narzędziem do wykrywania uszkodzeń łąkotek, ponieważ standardowe zdjęcie rentgenowskie nie ukazuje problemów z chrząstką.
- Artroskopia – W niektórych przypadkach konieczne może być wprowadzenie kamery do wnętrza stawu, aby bezpośrednio ocenić stan łąkotki.
Leczenie
Pierwsza pomoc (metoda RICE):
- R – odpoczynek – Zaprzestanie obciążania stawu, odpoczynek.
- I – lód – Stosowanie zimnych okładów w celu zmniejszenia obrzęku i bólu.
- C – ucisk – Bandażowanie stawu w celu zmniejszenia opuchlizny.
- E – uniesienie kończyny – Uniesienie nogi powyżej poziomu serca, co pomaga w redukcji obrzęku.
Leczenie zachowawcze
- Odpoczynek – Krótkoterminowy odpoczynek od obciążania stawu.
- Fizjoterapia – Ćwiczenia wzmacniające mięśnie wokół kolana, poprawiające stabilność stawu.
- Leki przeciwbólowe – Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) w celu złagodzenia bólu i stanu zapalnego.
Leczenie chirurgiczne
-
Naprawa łąkotki (szycie łąkotki) – Zabieg naprawczy jest stosowany głównie u młodszych osób lub w przypadku świeżych urazów. Chodzi o zszycie uszkodzonej części łąkotki, aby zachować jej funkcję amortyzującą.
-
ZwykleCzęściowepousunięcie łąkotki – W przypadku starszych pacjentów lub poważniejszych uszkodzeń, chirurg może zdecydować się na usunięcie części łąkotki. Zabieg ten pozwala na szybkie odzyskanie funkcji, ale w długoterminowej perspektywie może prowadzić do problemów z degeneracją stawu. -
Przeszczepienie łąkotki – W rzadkich przypadkach, gdy uszkodzenie jest bardzo rozległe, może być konieczne przeszczepienie łąkotki od dawcy.
Leczenie pooperacyjne
- Po operacji konieczne jest ograniczenie obciążenia kolana przez 4–6 tygodni (w zależności od typu zabiegu).
- Fizjoterapia – Ważnym elementem rekonwalescencji jest rehabilitacja, mająca na celu poprawę stabilności kolana i przywrócenie pełnej sprawności.
Rokowanie
- Leczenie zachowawcze jest skuteczne w około 70% przypadków.
- Po częściowym usunięciu łąkotki
nie ma konieczności stosowania ortezy kolana. Z kolei po szyciu łąkotki konieczność stosowania ortezy zależy między innymi od poziomu aktywności pacjenta i stanu operowanej tkanki.Warto zauważyć, że po każdym zabiegu chirurgicznym łąkotki zaleca się ćwiczenia fizjoterapeutyczne w celu stabilizacji stawu kolanowego.RokowanieLeczenie zachowawcze jest skuteczne w około 70% przypadków. Jednak w przypadkupacjentów, którzy nadal cierpią na dolegliwości, zabieg chirurgicznymożeostatecznie pomwróc.Po zabiegu częściowego usunięcia łąkotki już po 2–3 tygodniach można ponownie uprawiacićsport. W przypadku szycia łąkotki pacjent powinien odczekać 6–8 tygodni przed wznowieniem aktywności fizycznej.Nie ma pewności co do długoterminowych skutków operacji. U pacjentów, którzy wcześniej przeszli zabieg chirurgiczny całkowitego usunięcia łąkotki, w ciągu kilku lat po operacji pojawiały się problemy i choroby zwyrodnieniowe stawów. Dzięki nowoczesnym technologiom dolegliwości w dłuższej perspektywie wydają się być mniej dotkliwe.Warto wiedzieć, że uszkodzenie łąkotki zwiększa ryzyko późniejszych zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego. Pacjent, który powracado aktywności fizycznej w ciągu 2–3 tygodni. - Po szyciu łąkotki czas rekonwalescencji jest dłuższy i wynosi około 6–8 tygodni.
Uwaga: Uszkodzenie łąkotki może prowadzić do wzrostu ryzyka zwyrodnienia stawu kolanowego w przyszłości, dlatego pacjent po leczeniu chirurgicznym powinien byszczególnie dbać tegoo świadomystaw i nie narażaunikać sięnadmiernego na niepotrzebne ryzyko ponownej kontuzjiobciążania kolana.
Jeśli urazy lub uszkodzenia łąkotek występują w związku ze stresem zawodowym, można je uznać za chorobę zawodową.
Dodatkowe informacje
- Artroza stawu kolanowego
- Rezonans magnetyczny
- Artroskopia (wziernikowanie stawu)
- Nadwaga
- Uszkodzenie łąkotki – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Kalina van der Bend, lekarz
, Blachownia(recenzent) - Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Fryburg