Środowe spotkania z medycyną rodzinną.
Dylematy codziennej praktyki.

Paznokcie pod lupą - od rozpoznania do leczenia.

prof. dr hab.n.med. Irena Walecka, kierownik Kliniki Dermatologii, Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie

dr n. med. Katarzyna Nessler, Adiunkt Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie.

04 czerwca 2025

Take home messages

Budowa i funkcje paznokcia

• Paznokieć to przydatek skóry, zbudowany z 100–150 warstw komórek.
• Paznokcie u rąk są cieńsze niż u stóp.
• Grubość paznokci zwiększa się z wiekiem.
• Paznokcie przepuszczają światło:
  • UVA – bardzo mało,
  • UVB – do 10%,
  • światło widzialne – do 20%.
• Kluczowe elementy paznokcia
  • Macierz paznokcia– miejsce wzrostu.
  • Łożysko paznokcia– podłoże, na którym leży paznokieć.
  • Większość chorób lokalizuje się właśnie w tych dwóch strukturach.
• Wzrost paznokcia – czynniki:
  • Szybszy wzrost:
    • latem (ciepło),
    • u kobiet w ciąży,
    • po drobnych urazach,
    • na ręce dominującej,
    • u młodych osób,
    • u mężczyzn,
    • w niektórych chorobach skóry.
  • Wolniejszy wzrost: zimą.
• Wygląd paznokci zależy od:
  • wieku pacjenta,
  • ogólnego stanu zdrowia,
  • chorób skóry,
  • przyjmowanych leków.
• Zmiany w kształcie lub kolorze paznokcia mogą być pierwszym objawem choroby ogólnoustrojowej.

Rodzaje zmian w aparacie paznokciowym

• Zmiany mogą wynikać z:
  • chorób skóry,
  • chorób ogólnoustrojowych,
  • działania leków,
  • urazów (np. krwiaki),
  • infekcji (najczęściej grzybic),
  • guzów (mogą imitować inne choroby).

Onycholiza

• Oddzielanie się płytki paznokcia od łożyska (najczęściej dystalnie lub bocznie).
• Przyczyny:
  • urazy mechaniczne, fizyczne, chemiczne,
  • odmrożenia,
  • leki (np. tetracykliny, cytostatyki),
  • zioła (np. dziurawiec – fotonycholiza),
  • łuszczyca, grzybica, guzy, cukrzyca, choroby naczyń, ciąża.
• Leczenie polega na terapii choroby podstawowej – brak leczenia dedykowanego.

Zmiany hiperkeratotyczne (rogowacenie pod paznokciem)

• Występują w:
  • łuszczycy (najczęściej),
  • wyprysku przewlekłym,
  • grzybicy,
  • liszaju płaskim,
  • łysieniu plackowatym,
  • łupieżu różowym mieszkowym.

Zmiany zabarwienia paznokci

• Przyczyny:
  • substancje zewnętrzne (np. lakiery),
  • choroby ogólnoustrojowe (np. zespół żółtych paznokci, zakażenia bakteryjne – zespół zielonych paznokci),
  • grzybice (zielone paznokcie – Pseudomonas aeruginosa),
  • guzy (np. czerniak),
  • leki,
  • choroby wrodzone i dziedziczne,
  • zatrucia (np. srebrzyca – srebrzysto-niebieski paznokieć).

Krwiaki podpaznokciowe

• Często wynik urazu (np. ciasne obuwie, bieganie).
• Różnicowanie z czerniakiem.

Linijne wybroczyny krwawe

• Czerwone kreski pod paznokciem.
• Przyczyny:
  • urazy,
  • łuszczyca,
  • choroby zapalne skóry,
  • przewlekła niewydolność nerek,
  • zapalenie wsierdzia,
  • niektóre chemioterapie.

Melanonychia (brązowe pasemka)

• Podłużne, brązowe pasma na paznokciach.
• Mogą być mylone z czerniakiem.
• Zwykle nie zmieniają kształtu, ale mogą się poszerzać.
• Pojawiają się nagle i utrzymują się długo.

Zespół żółtych paznokci

• Żółto-zielone zabarwienie paznokci.
• Związany z zastojem chłonki (np. w kończynach), astmą, przewlekłym zapaleniem oskrzeli.

Zmiany ukształtowania paznokci

• Naparskowanie (drobne dziurki)

  • nieregularne – łuszczyca,
  • regularne – łysienie plackowate.

• Bruzdy poprzeczne (linie Beau)

  • związane z hamowaniem wzrostu w aktywnej chorobie.

• Bruzdy podłużne

  • fizjologiczne u osób starszych,
  • mogą świadczyć o suchości, niedoborze żelaza, nadczynności tarczycy, intensywnym odchudzaniu.

• Tracheonychia (szorstkie paznokcie)

  • AZS, łysienie plackowate, łuszczyca, liszaj płaski.

• Onychomadeza (całkowite oddzielenie płytki)

  • po ciężkich infekcjach, chemioterapii, chorobach pęcherzowych, odmrożeniach, urazach, zanokcicy.

• Wkleśnięte paznokcie (koilonychia)

  • fizjologiczne u niemowląt,
  • patologiczne w chorobach tarczycy, cukrzycy, chorobach wieńcowych.

• Skrzydlik (pterygium unguis)

  • błoniaste połączenie między proksymalną a dystalną częścią paznokcia,
  • występuje w liszaju płaskim, epidermolysis bullosa, dyskeratosis congenita,
  • może prowadzić do utraty paznokcia.

• Rozszczepienie paznokcia

  • częste u kobiet, związane z moczeniem, zmywaniem lakieru, grą na instrumentach, skrobawicą, leczeniem penicylaminą.
  • Leczenie: eliminacja czynnika, unikanie moczenia, silne natłuszczanie.

• Szponowatość paznokci

  • przerost, twardość, trudność w obcinaniu,
  • częste u osób starszych, po urazach, w źle dopasowanym obuwiu.

• Paznokcie rurkowate

  • często genetyczne, mogą współistnieć z szponowatością, grzybicą, leczeniem beta-blokerami.
  • Leczenie: środki zmiękczające, klamry, leczenie chirurgiczne.

Zmiany paznokci w chorobach dermatologicznych

• Łysienie plackowate– naparstkowatość, leukonychia, onycholiza.
• Przewlekły wyprysk rąk (egzema nails)– rumień, złuszczanie, świąd, rozszczepienie, przebarwienia, onycholiza.
• AZS– podobne zmiany jak w wyprysku.
• Liszaj płaski– skrzydlik, podłużne bruzdy, onychomadezys.
• Łuszczyca– zmiany zależne od lokalizacji procesu (macierz vs. łożysko):
  • Macierz: naparstkowatość, pogrubienie, linie Beau, podłużne bruzdy, spełznięcie, szorstkość, kruszenie, czerwone plamki w obłączku, leukonychia.
  • Łożysko: onycholiza, hiperkeratoza (do różnicowania z grzybicą), linijne wylewy krwawe, plamy olejowe (łososiowe).

• Skala NAPSI– służy do oceny zajęcia paznokci w łuszczycy i kwalifikacji do leczenia (miejscowego lub ogólnego).

Zmiany nowotworowe i przednowotworowe w obrębie paznokci

• Brodawki zwykłe:
  • Lokalizacja okołopaznokciowa jest trudna w leczeniu.
• Rogowiak kolczystokomórkowy (keratoakantoma):
  • Bolesna zmiana pod paznokciem, nie ustępuje samoistnie.
  • Wymaga chirurgicznego usunięcia.
• Czerniak podpaznokciowy:
  • Podłużna, przebarwiona plama z prążkami, często na kciukach i paluchach.
  • Objaw Hutchinsona: zabarwienie obrąbka paznokcia (skórki).
  • Czerniak amelanotyczny – trudny do rozpoznania, różowa plama.
  • Zmiana nie „zrasta się” z paznokciem (w przeciwieństwie do krwiaka).
  • Częściej występuje na rękach, ale w praktyce często u młodych mężczyzn na paluchach.
  • Wymaga dermatoskopii i różnicowania z krwiakiem.

Q&A Paznokcie pod lupą

Poznaj odpowiedzi eksperta, prof. Ireny Waleckiej na pytania uczestników spotkania dotyczące tematów tj.

• Jakie czynniki uwzglednić w diagnostyce różnicowej?
• Jakie postępowanie wdrożyć w ramach POZ?
• Kiedy kierować do dermatologa?

i wiele innych dylematów z codziennej praktyki.