Regional content

Content

Informacje ogólne

Alergia na jaja (alergia na jaja kurze)

• Alergia na jaja (alergia na jaja kurze) jest drugą najczęstszą alergią pokarmową u małych dzieci¹.
  
  • Jest to reakcja immunologiczna na białka zawarte w jajku.
  • Występuje u ok. 0,5–2,5% dzieci w wieku poniżej 3 lat.
  • W ciągu życia często rozwija się tolerancja i jaja są ponownie tolerowane w późniejszym okresie życia.
• Dwa najważniejsze alergeny znajdujące się w białku jaja to: owomukoid i owoalbumina
  • Owomukoid to glikoproteina o wysokiej odporności na temperaturę; alergicy reagujący na owomukoid zwykle nie tolerują ani surowych, ani gotowanych jaj.
  • Owoalbumina wykazuje niewielką odporność na wysoką temperaturę. Osoby reagujące na ten alergen często tolerują gotowane jajka.
• Reakcja immunologiczna może być zależna od immunoglobuliny E (IgE), niezależna od IgE lub mieszana.
• Przed zakupem lub spożyciem produktów spożywczych należy dokładnie przeczytać ich etykietę, ponieważ jaja są ukrytym składnikiem wielu z nich.

Alergie krzyżowe

• Mogą wystąpić alergie krzyżowe:
  • między różnymi alergenami jaja kurzego
  • między alergenami jaja i kurczaka
  • między alergenami jaja kurzego a alergenami jaj innych ptaków
  • między alergenami jaja a alergenami mięsa drobiowego

ICD-10

• T78.1 Inna reakcja na pokarm, niesklasyfikowana gdzie indziej

Diagnostyka

• Samoobserwacja
• Dzienniczek objawów
• Wywiad lekarski 
• W razie potrzeby punktowe testy skórne i oznaczenie swoistych IgE dla jaja kurzego
• Ewentualnie próba prowokacji przeprowadzana w porozumieniu z lekarzem prowadzącym

Objawy

• Objawy pojawiają się w ciągu kilku minut do godziny po spożyciu.
• Głównie w postaci świądu w obrębie błony śluzowej jamy ustnej i skóry z zaczerwienieniem, obecnymi bąblami pokrzywkowymi i obrzękiem
• Podobnie jak w przypadku innych alergii pokarmowych, możliwe są również objawy ze strony układu oddechowego (w tym objawy astmatyczne lub reakcja anafilaktyczna).
• Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego zwykle występują w połączeniu z innymi dolegliwościami alergicznymi, pod postacią zaburzeń połykania, nudności, wymiotów, biegunki lub wzdęć.

Diagnostyka różnicowa

• Zatrucie pokarmowe
  • zakażenie Salmonellą
  • zakażenie Campylobacter
• Inne nietolerancje pokarmowe lub alergie pokarmowe

Leczenie

• Ważne jest, aby konsekwentnie unikać żywności, która powoduje alergię (zobacz poniżej).
• Należy również zwrócić uwagę na potencjalne alergeny zawarte w produktach piekarniczych i wędliniarskich, mieszankach przypraw oraz półproduktach i produktach gotowych.
• Wdrożenie diety do codziennego życia może być ułatwione dzięki wsparciu wyspecjalizowanego dietetyka.
• Jeśli wystąpiła reakcja alergiczna, zawsze należy mieć przy sobie pisemną informację o występującej alergii i zestaw ratunkowy odpowiednich leków.
• Immunoterapia doustna: (nadal) głównie charakter eksperymentalny; obciążona dużym ryzykiem reakcji anafilaktycznej, doprowadzenia w wyspecjalizowanych ośrodkach

Ponowne wprowadzenie jaj do diety

• Obecnie dyskutuje się nad stopniowym odczulaniem analogicznym do alergii na orzechy ziemne poprzez podawanie małych ilości alergenu, a tym samym stymulowanie układu immunologicznego².
• Im wcześniej rozpocznie się ponowne wprowadzenie jaja do diety, tym bardziej prawdopodobne jest, że zakończy się ona sukcesem.
• Wczesne wprowadzenie pokarmów uzupełniających w okresie niemowlęcym może być korzystne, ale WHO zaleca również karmienie piersią do końca 2. roku życia².
• Zasadniczo takie terapie powinny być prowadzone pod nadzorem specjalisty.
  • Omawiano na przykład fazę zwiększania, w której rozpoczyna się od małych ilości jaja i sukcesywnie się je zwiększa.
  • następnie faza utrzymania
• Nie zaleca się wykonywania tego na własną rękę w domu.

Porady dla pacjentów

Informacje ogólne

• Wykluczenie jaj i produktów jajecznych z menu
• Należą do nich: jajko gotowane, żółtko, białko, jajecznica, jajko sadzone, lane kluski, naleśniki, panierka, ciasto z jajkiem lub omlet.
• Kupując żywność pakowaną, należy wziąć pod uwagę listę składników, ponieważ jaja kurze i produkty z nich wytwarzane są tu wymienione jako składnik i wyróżnione pogrubieniem lub podkreśleniem.
• Etykietowanie „białka” w kontekście tabeli wartości odżywczych (... gramów (g) białka) nie wskazuje na użycie jaja kurzego.

Produkty spożywcze

• Produkty oznaczone jako „wegańskie” nie zawierają jajek.

Pieczywo i dodatki

• Jajka są obecne w niektórych rodzajach ciast i pieczywa.
• Osoby z alergią na jaja powinny szczególnie uważać na chleb i inne rodzaje pieczywa, sprzedawane z lady w piekarniach, kawiarniach i restauracjach, ponieważ rzadko są one oznakowane.
• Oprócz jajek gotowanych, sadzonych i jajecznicy należy również unikać majonezu oraz wszystkich sałatek i dressingów na bazie majonezu.
• Wątrobianka, pasty do smarowania, pasztety i podobne produkty spożywcze również mogą zawierać jaja.
• Alternatywą są sery, wędliny, wątrobianka bez jaj, ryby, owoce i dżemy.

Mięso i ryby

• Mięso i drób, a także ryby w „czystej postaci” nie zawierają jaj.
• Dania smażone, także w głębokim tłuszczu, mogą być panierowane przy użyciu jajek.
• Produkty złożone (żywność zawierająca zarówno produkty pochodzenia roślinnego, jak i przetworzone produkty pochodzenia zwierzęcego), dania oraz produkty gotowe — np. hamburgery, zapiekanki wytrawne i słodkie — mogą zawierać jaja.

Makaron

• Makarony takie jak tagliatelle, makaron włoski i lasagne mogą zawierać jaja, ale powinno to być zaznaczone na liście składników.
• W niektórych rodzajach makaronów, które zgodnie z etykietą zostały wyprodukowane bez użycia jaj, można jednak wykryć śladowe ilości białka jaja.
  • Jest to prawdopodobnie spowodowane zanieczyszczeniami podczas produkcji.
• W restauracji istnieje również ryzyko, że makaron, który nie powinien zawierać jaj, będzie zawierał ich śladowe ilości.

Inne

• Naleśniki zazwyczaj zawierają jajka, ale można je również przygotować bez jajek.
• W handlu są dostępne substytuty jaj, które mogą być wykonane ze skrobi kukurydzianej, skrobi ziemniaczanej i gumy celulozowej.
  • Ten substytut jaj działa jako spoiwo.
• Substytuty jaj są dostępne w dobrze zaopatrzonych supermarketach, sklepach ze zdrową żywnością i sklepach ekologicznych.
• Prosty substytut jaj można również przygotować w domu, mieszając mąkę kukurydzianą z mąką ziemniaczaną.

Desery

• Wiele deserów może zawierać jajka.
• Oprócz deserów z bezą i zabaglione należy uważać na produkty z sosem lub musem waniliowym, które zawierają jajka.

Ciasta i gofry

• Większość ciast zawiera jaja, ale możliwe jest również pieczenie ciast bez jaj, a także bez mleka.
• Gofry można łatwo przygotować bez jaj i/lub mleka.
• Jako spoiwa można użyć substytutu jaj (domowego lub zakupionego).
• Proszek do pieczenia działa również jako rodzaj substytutu jaj, podobnie jak aquafaba (woda z ciecierzycy w puszce).
• W przypadku bardzo wrażliwych alergików należy użyć oddzielnej gofrownicy, aby zapobiec zanieczyszczeniu jajkiem z poprzednich przygotowań gofrów.

Lody i jogurt

• Istnieją lody z jajami i bez nich.
  • Dlatego należy uważnie czytać listę składników na opakowaniu lodów.
• Dobrą alternatywą są lody wodne (sorbety).
• Jogurt nie zawiera jaj.

Czekolada

• Większość czekolad dostępnych na rynku nie zawiera jajek.

Alkohole

• Likier jajeczny zawiera białko jaja i nie należy go spożywać.

Produkty gotowe i półprodukty/gotowe dania i półprodukty do nich

• Artykuł spożywczy zawiera jaja w każdym przypadku, gdy na liście jest wymieniony którykolwiek z poniższych składników (w kolejności alfabetycznej):
  • albumina, całe jajko, całe jajko w proszku, majonez, mrożone jajko, owoalbumina, płynne jajko, proszek jajeczny, suszone białko jaja kurzego, suszone jajko, żółtko jaja
  • Białko i płynne białko mogą pochodzić z jaj, ale mogą również pochodzić z innych źródeł białka.
• Bułkę tartą można przygotować z białego chleba zapiekanego z jajkiem.
• Osoby bardzo wrażliwe powinny być świadome ryzyka, że produkty, które zgodnie z listą składników nie zawierają jaj, mogą zostać zanieczyszczone białkiem jaja podczas produkcji.

Konsekwencje dla chorych

Jedzenie poza domem

• Dla osób z alergią na jaja jedzenie poza domem może być bardzo trudne, ponieważ jaja są używane w wielu produktach i potrawach.
• Zwykle możliwe jest znalezienie alternatyw bez jaj, ale często jest to szczególnie trudne w przypadku ciast.
• W przypadku dzieci zaleca się mieć pod ręką alternatywy, np. lody bezjajeczne, ciastka bezjajeczne lub herbatniki bezjajeczne (tj. produkty wegańskie).
• Bardzo wrażliwe osoby z alergią na jaja nie powinny jeść niczego, co znajdowało się na tym samym talerzu, co np. jajecznica.
• Zawsze istnieje ryzyko zanieczyszczenia białkiem jaja z innych potraw.

Konsekwencje żywieniowe

• Jeśli trzeba wykluczyć jaja z diety, zwykle nie wpływa to na spożycie witamin i minerałów.

Dodatkowe informacje

• Nietolerancja i alergia pokarmowa
• Alergia na warzywa
• Alergia na orzechy
• Nietolerancja glutenu i pszenicy
• Dieta bez laktozy

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Alergia na jaja

Autorzy

• Anna Pachołek, dr n. med. w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
• Tomasz Tomasik, prof. dr hab. n. med. specjalista medycyny rodzinnej; Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
• Moritz Paar, lekarz rodzinny, Münster