Co to jest gorączka denga?

Denga jest chorobą zakaźną wywoływaną przez ukąszenie komara zakażonego wirusem dengi (komar przenoszący żółtą febrę Aedes aegypti i komar tygrysi). Przebieg choroby może mieć różne nasilenie. U niektórych pacjentów jest on bezobjawowy, inni natomiast doświadczają objawów grypopodobnych z gorączką, bólami stawów i wysypką skórną. Najcięższy i najgroźniejszy przebieg ma gorączka krwotoczna, w której może dojść do zagrażającego życiu krwotoku wewnętrznego. Ryzyko ciężkiego przebiegu wzrasta wraz z liczbą zakażeń jednym z czterech typów wirusa wywołującego gorączkę denga.

Gorączka denga jest drugą po malarii najczęstszą chorobą tropikalną. Denga występuje na wszystkich obszarach tropikalnych, np. w Tajlandii, Indiach, na Filipinach, na Karaibach, w tym w Puerto Rico i na Kubie, w Ameryce Środkowej, Afryce i na wyspach Pacyfiku. Dwie piąte ludności świata żyje na obszarach dotkniętych dengą, szacuje się, że każdego roku zapada na nią od 50 do 100 milionów ludzi. Znacznie większa liczba osób ulega zakażeniu, które nie wywołuje objawów. Denga jest najczęstszą na świecie chorobą wirusową przenoszoną przez owady.

Roczny wskaźnik zachorowań rośnie na obszarach występowania zakażeń. W ostatnich latach odnotowano znacząco więcej zachorowań na gorączkę denga w Ameryce Łacińskiej, m.in w latach 2000–2001 oraz 2007–2008 wybuchły epidemie w Brazylii. Wskaźnik zachorowań wzrósł gwałtownie w Indonezji – od stycznia do marca 2004 roku zarejestrowano ponad 26 000 przypadków. Co kilka lat choroba przybiera postać epidemii.

Od 2010 roku pojedyncze przypadki dengi odnotowano również w Chorwacji, Francji (Nicea) i Grecji, a także duże ognisko na Maderze w 2012 roku.

Wzrasta również zachorowalność wśród zagranicznych podróżnych. Gorączka denga jest tropikalną chorobą wirusową, która jest najczęściej diagnozowana w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej. Większość turystów z Europy Zachodniej zaraża się w Azji Południowo-Wschodniej, zwłaszcza w Tajlandii, Malezji, Indonezji i na Filipinach. Według badań izraelskich ryzyko zakażenia na terenach endemicznych wynosiło ok. 0,3% na tydzień pobytu.

Osoba zakażona danym typem wirusa dengi staje się na niego odporna, ale może się zarazić jednym z pozostałych trzech typów wirusa. Takie kolejne zakażenia zdarzają się jednak znacznie rzadziej i głównie wśród migrantów, którzy odwiedzają swój kraj ojczysty. W tych przypadkach rozwija się cięższy przebieg w postaci gorączki krwotocznej. Ma ona tendencję do atakowania częściej niemowląt i młodzieży niż dorosłych.

WHO szacuje, że na skutek globalnego ocieplenia będzie o 20–30 tys. więcej przypadków zachorowań rocznie, ponieważ komary będą w stanie szybciej się rozmnażać. Komar tygrysi od kilku lat jest również obserwowany w Europie Środkowej i to z coraz większą częstotliwością.

Zakażenie

Komar żółtej febry (Aedes aegypti)

Do zakażenia dochodzi poprzez ukąszenia komarów przenoszących wirusa (komar żółtej febry). Komar zaraża się przy wysysaniu krwi zainfekowanych ludzi lub małp. W przeciwieństwie do komara malarycznego, komar żółtej febry czy komar tygrysi gryzie w ciągu dnia. Zamieszkuje tereny miejskie i większość czasu spędza wewnątrz budynków. Ukąszenie komara żółtej febry jest bezbolesne, ale powoduje świąd. Natomiast ukąszenie komara malarycznego nie wywołuje uczucia swędzenia.

Wirus dengi należy do rodziny flawiwirusów i jest blisko spokrewniony z wirusami żółtej febry, japońskiego zapalenia mózgu oraz Zika .

Głównym żywicielem wirusa jest człowiek. Gorączka denga nie jest jednak bezpośrednio przenoszona z człowieka na człowieka.

Objawy

Objawy pojawiają się zwykle po 2–7 dniach od zakażenia. U niektórych pacjentów są łagodne i choroba szybko mija. Dzieci do 15 roku życia często wykazują jedynie lekkie zmęczenie z gorączką i wysypką skórną. Łagodne objawy grypopodobne występują również u wielu dorosłych pacjentów. U innych zakażonych mogą pojawić się cięższe dolegliwości z wysoką gorączką, dreszczami, bólem głowy, za oczami, w plecach, rękach i nogach oraz bólem gardła i wyczerpaniem. Ból stawów i mięśni jest często tak silny, że choroba znana jest również jako „gorączka łamania kości”. U większości pacjentów występuje czerwonawa wysypka na twarzy, szyi i klatce piersiowej.

W ciągu pierwszych kilku dni u pacjentów pojawiają się często czerwone plamy na twarzy. Po kilku dniach u około połowy z nich występuje wysypka; co odróżnia dengę od malarii, żółtej febry i zwykłej grypy. Wysypka zazwyczaj zmienia swój wygląd w miarę postępu choroby i może stać się bardzo wyraźna. Przy gojeniu często występuje swędzenie i łuszczenie skóry, co wskazuje, że zakażenie wirusem zostało wyleczone.

Objawy utrzymują się około tygodnia. Większość pacjentów wraca do pełni zdrowia, jednak czas rekonwalescencji może być długi – ok. 4 tygodnie po fazie ostrej mogą wystąpić również wypadanie włosów, obniżony nastrój i senność. Wypadanie włosów jest zazwyczaj ostatnim objawem, który się rozwija. Często pojawia się około dwóch miesięcy po wyzdrowieniu pacjenta i trwa średnio miesiąc.

Z kolei osoby, które zarażą się po raz drugi, mogą bardzo poważnie zachorować. Często na początku pojawiają się zwykłe objawy, a gorączka znacznie spada w trzecim lub czwartym dniu choroby. Jednocześnie występują drobne krwawe plamki na skórze (tzw. wybroczyny) oraz silne krwawienia wewnętrzne (żołądek, jelita). Prowadzą one do krwawej biegunki i/lub wymiotów. W przebiegu może dojść do wstrząsu Inne poważne powikłania to zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mięśnia sercowego.

Diagnostyka

W obszarach dotkniętych chorobą diagnoza jest często stawiana na podstawie historii choroby i wyników badania fizykalnego. W ciężkich przypadkach może wystąpić powiększenie wątroby i węzłów chłonnych, a także nagromadzenie wody w jamie brzusznej (ascites). Diagnoza może być potwierdzona przez wykrycie specyficznych przeciwciał we krwi.

Zwykłe badania krwi często wykazują zmniejszoną liczbę leukocytów (białych krwinek) i trombocytów (płytek krwi). Próby wątrobowe są nieznacznie podwyższone.

Środki zapobiegawcze

Najbezpieczniejszym środkiem zapobiegawczym jest ochrona przed ukąszeniami komarów. W przeciwieństwie do komarów malarycznych, komary dengi gryzą w ciągu dnia, zwłaszcza rano i po południu. Ten gatunek owada żyje na terenach miejskich, rozmnaża się w małych kałużach wody i większość czasu spędza wewnątrz budynków. Dlatego należy zakrywać ciało,  zakładając odzież z długimi rękawami i nogawkami oraz skarpetki. Dodatkowo zaleca się, aby stosować na skórę środki odstraszające owady, które zawierają dietyltoluamid (DEET) lub jego odpowiednik.

Odzież i moskitiery powinny być impregnowane permetryną, która odstrasza zarówno komary, jak i inne owady, np. pluskwy. Najlepszą ochroną jest umieszczenie moskitier nad łóżkiem oraz na drzwiach i oknach. Komary często chowają się pod łóżkami i meblami lub w szafach. W miejscach noclegowych, z zamontowanymi na oknach moskitierami, można pozbyć się komarów, spryskując pomieszczenie środkiem owadobójczym i trzymając je szczelnie zamknięte przez kilka godzin. Po tym czasie można wywietrzyć pomieszczenie, otwierając wyposażone w moskitiery okna. W pokojach hotelowych z klimatyzacją zazwyczaj nie ma komarów.

Istnieje szczepionka przeciwko gorączce denga zalecana dla osób w wieku od 9 do 45 lat, które mieszkają na obszarze endemicznym i już raz przeszły chorobę.

Leczenie

Nie ma specyficznego leczenia gorączki denga. Ponieważ chorobę wywołuje wirus, antybiotyki takie jak penicylina nie pomagają. Zasadniczo obowiązują takie same zasady postępowania, jak w przypadku grypy. Przede wszystkim chory powinien przez kilka dni się oszczędzać. W celu obniżenia gorączki można stosować paracetamol. Nigdy jednak nie należy przyjmować kwasu acetylosalicylowego (aspiryny), ponieważ ma on działanie rozrzedzające krew i może pogorszyć ewentualne krwotoki wewnętrzne przy ciężkim przebiegu choroby. W przypadku podejrzenia zakażenia należy skorzystać z pomocy lekarskiej. Czasami może być konieczna hospitalizacja, a w ciężkich przypadkach intensywna terapia.

Rokowanie

U zdrowych osób rokowania są dobre. Gorączka denga najczęściej mija samoistnie. Umiera na nią mniej niż 1% zakażonych. W przypadku pierwszego zakażenia w pojedynczych przypadkach może również wystąpić krwawienie. Choroba prowadzi do nabycia dożywotniej odporności na ten konkretny serotyp (typy 1–4). Nie powoduje jednak odporności krzyżowej, co oznacza, że możliwe jest zakażenie innym serotypem, wówczas ma ono zwykle cięższy przebieg i wiąże się z nieco większą śmiertelnością, jeśli nie uda się w porę podjąć intensywnego leczenia.

Niektórzy, zwykle dorośli, jeszcze długo po zakażeniu cierpią na wyczerpanie, depresję i/lub problemy z koncentracją. 

Dodatkowe informacje

• Malaria
• Żółta febra
• Grypa
• Japońskie zapalenie mózgu
• Zakażenie wirusem Zika
• Gorączka denga – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Dr n. med. Susanne Meinrenken, Brema
• Natalia Anasiewicz, lekarz, Fryburg Bryzgowijski Br.
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)