Co to jest leptospiroza?

Leptospiroza to ostra choroba bakteryjna ludzi, wywołana przez bakterię z rodzaju Leptospira. Leptospiroza jest zoonozą, czyli choroba przenosi się ze zwierząt na ludzi. Wiele zwierząt jest wrażliwych na ten patogen, np. psy, świnie domowe oraz dzikie, bydło i konie. Małe ssaki, zwłaszcza gryzonie (szczury, myszy), są najważniejszym naturalnym rezerwuarem.
Zakażone zwierzęta często same nie chorują, ale mogą przez lata wydalać patogen w moczu.

Najczęściej do zakażenia człowieka dochodzi przez kontakt z zakaźnym moczem zwierząt bezpośrednio lub poprzez skażoną wodę, błoto lub glebę. Bezpośredni kontakt z zakażonym zwierzęciem lub tkanką zwierzęcą, jak również ugryzienia przez zwierzęta również mogą przenosić chorobę. Patogen wtedy przenika do organizmu z reguły przez małe skaleczenia skóry, przez błony śluzowe oczu, nosa i ust, przez wdychanie lub przez połknięcie z wodą pitną.

Większość powikłań leptospirozy powstaje w ramach reakcji obronnej organizmu.

Częstość występowania

Leptospiroza jest prawdopodobnie jedną z najczęstszych chorób odzwierzęcych na świecie, z szacunkową liczbą 1 mln zachorowań i 60 000 zgonów rocznie. Najbardziej rozpowszechniona jest w tropikach i subtropikach, ale występuje też często w krajach o klimacie umiarkowanym. W Europie Środkowej roczna zapadalność wynosi około 0,1 przypadków na 100 000 mieszkańców. Za główne obszary ryzyka uznaje się Azję Południowo-Wschodnią, Indie, Amerykę Łacińską, Oceanię i Afrykę. Ogniska choroby obserwowane są szczególnie podczas klęsk żywiołowych, takich jak powodzie. Grupą wiekową, którą najczęściej dotyka ten problem są osoby w wieku 20–30 lat. Dwie trzecie osób chorych to mężczyźni. Choroba występuje szczególnie często w grupach zawodowych o zwiększonym ryzyku kontaktu z zakażonymi zwierzętami lub ich moczem (np. pracownicy kanalizacji, pracownicy służb weterynaryjnych, rolnictwa, hodowli zwierząt).

Objawy

Okres wylęgania, czyli czas od zakażenia do wystąpienia objawów, wynosi 7–14 dni, ale może też wynosić od paru dni do 1 miesiąca. Objawy wahają się od łagodnych objawów grypopodobnych do ciężkiej i zagrażającej życiu choroby zakaźnej.

Typowy jest przebieg dwufazowy, w którym po początkowej fazie ostrego zakażenia ok. 1 tydzień później następuje cięższa druga faza choroby, która charakteryzuje się reakcją obronną organizmu i wydalaniem patogenów z moczem. W drugiej fazie pojawia się najwięcej powikłań.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) dzieli leptospirozę na 4 kategorie:

1. Objawy grypopodobne (większość, prawdopodobnie 90% przypadków)
2. Choroba Weila (ok. 10–15% pacjentów)
   • niezależnie lub jako druga część choroby dwufazowej
   • powiększona śledziona
   • skłonność do krwawień
   • śmiertelność powyżej 10%
3. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych/zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
• ,bolesna usztywniona szyja, fotofobia, zaburzenia świadomości
• deficyty układu nerwowego
• również bez udziału innych narządów
4. Krwotok płucny i niewydolność oddechowa
   
   • rozproszone krwawienia w płucach i niewydolność płuc
   • również bez udziału innych narządów
   • często śmiertelne (50–75%).

Inne możliwe objawy to zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia, pęcherzyka żółciowego lub trzustki. Krwawienia występują nie tylko w płucach, ale także w innych narządach. Komórki mięśni szkieletowych rozpadają się (rabdomioliza) i prowadzą do dalszych powikłań.

Leczenie, zwłaszcza cięższych postaci, może być przewlekłe, z powolną poprawą trwającą do 3 miesięcy.

Diagnostyka

W przypadku podejrzenia leptospirozy, rozpoznanie można potwierdzić lub uzasadnić poprzez bezpośrednie wykrycie patogenu w płynach ustrojowych lub tkankach oraz poprzez badania krwi. Osoby chore są przyjmowane do szpitala w celu diagnostyki i leczenia. W zależności od przebiegu, konieczne są dalsze badania w celu wykluczenia powikłań.

Leczenie

Celem terapii jest wyleczenie choroby i zapobieganie powikłaniom. Brak jest dotychczas jednolitych zaleceń dotyczących leczenia leptospirozy. Zgodnie z poradnikiem Instytutu Roberta Kocha zwłaszcza we wczesnej fazie zakażenia istnieją wskazania do antybiotykoterapii. Ogólnie rzecz biorąc, antybiotykoterapia leptospirozy jest kontrowersyjna.

Po rozpoczęciu antybiotykoterapii pacjenci są ściśle monitorowani, gdyż może to doprowadzić do tzw. reakcji Jarischa-Herxheimera (ok. 7–20% przypadków). Towarzyszy jej gorączka, dreszcze i niskie ciśnienie tętnicze.

Ponadto osoby dotknięte leptospirozą otrzymują leczenie objawowe, polegające na podawaniu płynów oraz leków przeciw bólowi i gorączce. W ciężkich postaciach przebiegu zwykle wymagane jest intensywne leczenie, gdyż może dojść do szybkiego pogorszenia stanu zdrowia.

Nie jest konieczna izolacja osób zakażonych.

Dodatkowe informacje

• Ugryzienia przez zwierzęta, pierwsza pomoc
• Antybiotykoterapia
•  — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Hannah Brand, absolwentka studiów medycznych, Berlin
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent